Odciąganie pokarmu w pytaniach i odpowiedziach

Odciąganie pokarmu

Odciąganie pokarmu jest jednym ze sposobów na dostarczenie niemowlęciu wszystkich niezbędnych składników, kiedy matka nie może być z dzieckiem lub z innych powodów przystawiać malucha do piersi. To także doskonały sposób na wydłużenie karmienia piersią np. po powrocie do pracy. Jednak jak robić to na tyle efektywnie, by odciągnąć niezbędną ilość?

Kiedy wskazane jest odciąganie pokarmu?

Karmienie piersią jest dla organizmu kobiety czymś całkowicie naturalnym. W większości przypadków proces ten sam się reguluje i nie wymaga żadnych dodatkowych działań. Zdarzają się jednak sytuacje, kiedy wskazane jest dodatkowe wspomaganie laktacji, m.in. poprzez ściąganie pokarmu. Kiedy odciągać pokarm? Między innymi w następujących sytuacjach:

• Kiedy dziecko nie ssie piersi z różnych przyczyn tj. wcześniactwo, choroba, nieumiejętne chwytanie piersi – w tym wypadku odciąganie ma na celu inicjację i utrzymanie laktacji,
• Kiedy produkcja mleka jest niewystarczająca dla potrzeb dziecka – odciąganie prowadzi wtedy do zwiększenia produkcji mleka,
• Kiedy dziecko nie może być karmione bezpośrednio piersią lub gdy ssie nieefektywnie (np. przy rozszczepie podniebienia lub przykrótkim wędzidełku),
• Kiedy u matki występuje nawał lub zastój mleka w piersiach, który może prowadzić do stanu zapalnego – w tym wypadku odsysanie mleka matki ma na celu odbarczenie piersi i przygotowanie ich do karmienia m.in. poprzez wyciągnięcie brodawki i zmiękczenie otoczki,
• Kiedy dziecko jest niecierpliwe lub nie nadąża za gwałtownym wypływem mleka – odciągnięcie niewielkiej ilości mleka powoduje zmniejszenie ciśnienia z jakim mleko wypływa z piersi,
• Gdy mama wraca do pracy lub na uczelnie i nie może być z dzieckiem przy każdym karmieniu,
• Kiedy mama chce wyjść na dłuższy czas bez dziecka, np. do kina czy na spotkanie z przyjaciółmi
• Kiedy matka chce oddać swój pokarm do banku kobiecego mleka.

Chcąc utrzymać karmienie piersią, odciąganie pokarmu można przeprowadzić na kilka sposobów:

• poprzez ręczne odciąganie pokarmu;
• laktatorem ręcznym;
• laktatorem elektrycznym.

Wybór odpowiedniej metody zależy w głównej mierze od tego, jakie okoliczności spowodowały konieczność odciągania pokarmu, a także jak długo mamy zamiar je kontynuować. Zarówno ręczne odciąganie pokarmu, jak i odciąganie pokarmu z pomocą laktatora ma swoje wady i zalety.

Sprawdź: Jaki laktator wybrać?

Ręczne odciąganie pokarmu

Ręczne odciąganie pokarmu jest przydatne przede wszystkim do odciągania siary bezpośrednio po porodzie. Dobrze sprawdza się również jako metoda mająca na celu jedynie zmiękczenie napiętej otoczki lub odbarczenie piersi w nawale. Jest jednak dość pracochłonna, więc nie sprawdzi się, gdy zajdzie konieczność odciągania większych ilości pokarmu. W takim przypadku zdecydowanie lepszym rozwiązaniem jest zaopatrzenie się w laktator.

Do głównych zalet ręcznego odciągania należy fakt, że nie wiąże się on praktycznie z żadnymi kosztami i można je zastosować praktycznie w każdych warunkach. Co więcej, pozwala ona na dostosowanie używanej siły i rytmu odciągania do własnych preferencji, a także jednoczesny delikatny masaż gruczołów mlecznych. W przypadku nawału pomocne w tej kwestii mogą się okazać również ręce partnera.

Z pewnością odciąganie pokarmu ręką wymaga więcej cierpliwości i czasu niż przy użyciu laktatora. Dobrze więc, jeżeli kobieta jest w trakcie odciągania zrelaksowana. Wtedy dużo łatwiej o prawidłowy wypływ pokarmu, który dodatkowo stymulowany jest przez wydzielane po porodzie oksytocynę i prolaktynę.

Jak ręcznie odciągać pokarm?

Należy objąć brodawkę dwoma palcami ułożonymi w literę C i lekko ścisnąć, jednocześnie obracając je wokół sutka. Co jakiś czas dobrze zmieniać pozycję palców, tak aby umożliwić wypływ pokarmu ze wszystkich przewodów mlecznych. Początkowo pojawiać się będą jedynie kropelki mleka, jednak po chwili kanaliki mleczne powinny się rozkurczyć i umożliwić wypływ pokarmu pełnymi strużkami.

Jeżeli w trakcie odciągania pokarmu odczuwany jest ból oznacza to, że jest ono przeprowadzane nieprawidłowo i należy poprawić pozycję palców lub zmodyfikować siłę ucisku. Aby odciągnąć pokarm zlokalizowany w głębszych warstwach gruczołów mlecznych należy dodatkowo zastosować kompresję piersi. Co to znaczy?

Należy objąć pierś od spodu, tak by palec wskazujący znajdował się na wysokości dolnego brzegu otoczki, a kciuk górnego brzegu i delikatnie zbliżać je do siebie i do przodu, w kierunku brodawki. Te same ruchy należy powtórzyć, zmieniając nieco położenie palców wokół brodawki, dzięki czemu kompresja obejmie po kolei wszystkie przewody mleczne. Ważną kwestią jest to, aby nie stosować zbyt dużej siły. Przewody i gruczoły mleczne są bowiem dość delikatne i łatwo ulegają uszkodzeniu, co może prowadzić do stanów zapalnych piersi.

Odciąganie pokarmu za pomocą laktatora

Laktator ręczny

Wybierając odciąganie pokarmu laktatorem, mama ma do wyboru zarówno urządzenia manualne jak i elektryczne. To jaki laktator powinnaś wybrać, zależy przede wszystkim od tego jak często masz zamiar go używać. Jeżeli ma on stanowić jedynie zabezpieczenie „awaryjne” i być stosowany okazjonalnie, rozsądnym wyborem jest wybór laktatora manualnego.

Choć ściąganie pokarmu laktatorem ręcznym jest bardziej czasochłonne i mniej wydajne, jest on rozwiązaniem zdecydowanie tańszym. To między innymi z tego powodu jest częściej wybierany przez kobiety przed porodem niż dużo droższe laktatory elektryczne. Co więcej większość ręcznych laktatorów jest niewielkich rozmiarów, dzięki czemu doskonale sprawdzają się poza domem, nawet w miejscach gdzie nie mamy dostępu do prądu.

Wysiłek związany z używaniem laktatora ręcznego nie jest duży i zazwyczaj potrzebna jest do tego jedna ręka. Wszystkie laktatory ręczne działają na podobnej zasadzie. Ich lejek należy przystawić do piersi i naciskając tłok imitować ruch ssący dziecka, co powoduje wypływ pokarmu z piersi. Same decydujemy o częstotliwości i sile ssania.

Laktator elektryczny

Z kolei w przypadku mam, które potrzebują regularnego odciągania pokarmu, najlepszym rozwiązaniem są laktatory bateryjno-sieciowe. Na rynku znajdziemy szeroki wybór modeli, o różnej sile i sposobie pracy, w tym laktatory klasy szpitalnej, wykorzystywane do pełnej stymulacji laktacji, np. w przypadku matek wcześniaków. Ich stosowanie jest z pewnością dużo łatwiejsze i pozwala uzyskać większe ilości pokarmu w krótszym czasie, niż za pomocą laktatorów ręcznych. Ich cena jest jednak odpowiednio wyższa.

Do głównych zalet laktatorów elektrycznych  zalicza się przede wszystkim nieskomplikowaną obsługę, z którą radzą sobie nawet niedoświadczone mamy, a także brak wysiłku związanego z odciąganiem. Niestety, najlepsze laktatory elektryczne są zwykle sporych rozmiarów, przez co trudniej ich używać poza domem, zwłaszcza jeżeli nie posiadają swojego własnego źródła zasilania. Te z nich, które posiadają opcję zasilania bateriami mają jednak dość ograniczony czas pracy w tym trybie, sprawdza się więc on jedynie w wyjątkowych sytuacjach.

Na rynku dostępne są modele jedno lub dwufazowe, które różnią się nie tylko siłą ssania, ale również jego częstotliwością. Oczywiście te dwufazowe lepiej odzwierciedlają naturalne zachowanie dziecka w trakcie ssania, są więc bardziej efektywne. Większość laktatorów elektrycznych ma ponadto możliwość regulacji siły ssania, dzięki czemu można ją dopasować do indywidualnych preferencji każdej kobiety, tak by opróżnianie piersi było jak najbardziej skuteczne.

Bez względu na to, czy zdecydujemy się na zakup laktatora ręcznego czy też elektrycznego, każdy z nich posiada elementy, które wymagają specjalnej higieny. Mowa tu między innymi o lejku przykładanym do piersi oraz zbiorniczku na odciągany pokarm, które należy po każdym odciąganiu czyścić i sterylizować.

Zasady odciągania pokarmu

To jak odciągnąć pokarm, aby uzyskać oczekiwany efekt zależy w dużej mierze od tego, co spowodowało taką konieczność. Inne zasady będą bowiem obowiązywać mamy, których celem jest inicjacja lub pobudzenie laktacji (gdy np. nie mogą przebywać z dzieckiem i dostawiać go do piersi), niż te które chcą zgromadzić dodatkową ilość pokarmu na tzw. „zdarzenia awaryjne” jak np. samotne wyjście z domu.

Pełne odciąganie pokarmu

W przypadku kobiet, które nie mają możliwości dostawiania dziecka do piersi po porodzie zaleca się tzw. pełne odciąganie. Polega ono na odciąganiu pokarmu średnio co 3 godziny, czyli w sumie 8 razy na dobę. W zależności od posiadanego laktatora można je przeprowadzać w dwojaki sposób:

• Sekwencyjny – naprzemiennie z jednej i drugiej piersi, w sumie przez około pół godziny
  • Jednofazowo – według metody 7-5-3 (schemat Chele Marmet)
  • Dwufazowo – po 15 min z każdej piersi
• Symultaniczny – przy użyciu podwójnej końcówki laktatora, z obu piersi jednocześnie przez około 15 minut. To rozwiązanie uznawane jest za bardziej efektywne i mniej czasochłonne.

Odciąganie pokarmu w czasie nawału

Z kolei w przypadku nawału, kiedy odciąganie ma jedynie przynieść ulgę obrzękniętym piersiom, ważne jest by trwało ono WYŁĄCZNIE do uzyskania uczucia ulgi. W przeciwnym razie może bowiem przynieść skutek odwrotny od zamierzonego i dodatkowo niepotrzebnie pobudzić laktację. Wyjątek stanowią sytuacje, kiedy doszło do zastoju lub zapalenia piersi. Wtedy, zwłaszcza kiedy dziecko ssie nieefektywnie albo nie chce lub nie potrafi ssać chorej piersi wskazane jest pełne odciąganie.

Odciąganie pokarmu przy ustabilizowanej laktacji

Przy ustabilizowanej laktacji, zasady odciągania pokarmu zależą od tego, jak często i jak długo będziemy odciągać pokarm:

• W sytuacjach sporadycznych wystarczy kilka dni przed planowanym wyjściem stosować częściowe odciąganie bezpośrednio po karmieniu lub między rutynowymi karmieniami.
• Gdy matka jest oddzielona od dziecka przez pewien czas, najlepszym rozwiązaniem jest pełne odciąganie w tych samych porach, w których dotychczas odbywało się karmienie piersią.
• W przypadku regularnych wyjść, najlepiej przeprowadzić pełne odciąganie w porze brakującego karmienia.

Mamy karmiące piersią inaczej

W przypadku kobiet, które na stałe są zmuszone karmić odciągniętym pokarmem (czyli tzw. mam KPI – karmiących piersią inaczej) wskazane jest stosowanie przez cały czas odciągania pełnego, połączonego z dodatkową stymulacją laktacji za pomocą metody 7-5-3 lub tzw. Power Pumping.

Ile mleka odciągać laktatorem?

To ile pokarmu potrzeba na jednorazowe karmienie zależy tak naprawdę od wieku dziecka i tego jak często jest karmione, jednak przyjmuje się mniej więcej następujące objętości:

• Noworodek do 2 tygodni: 60–80 ml,
• 2 tygodnie–2 miesiące: 80–150 ml,
• 2–4 miesiące: 150–180 ml,
• 4–6 miesięcy: 180–200 ml.

Pokarm zebrany w trakcie odciągania należy opisać datą i godziną odciągnięcia. Jeżeli chodzi o przechowywanie, najlepszym rozwiązaniem są specjalne pojemniki lub woreczki do przechowywania pokarmu, o określonych pojemnościach. Często są one kompatybilne z używanym laktatorem, co umożliwia ściąganie pokarmu bezpośrednio do nich. Większość z nich można używać wielokrotnie.

Wyjątkiem jest przechowywanie pokarmu przeznaczonego dla dzieci chorych i wcześniaków. W tym celu zaleca się stosowanie szczelnych i jednorazowych opakowań. Tak zabezpieczony pokarm można przechowywać w lodówce lub w zamrażarce, oczywiście przez ściśle określony czas.

Ze względu na fakt, iż w przypadku ustabilizowanej laktacji ciężko jest jednorazowo odciągnąć ilość pokarmu wystarczającą na pełne karmienie, bez obaw możemy po schłodzeniu połączyć porcje zgromadzone w ciągu ostatnich 12 godzin. Ważne, by nie dolewać świeżo odciągniętego pokarmu do już schłodzonej porcji.

Oto jak długo można przechowywać mleko w określonych warunkach:

• Temperatura pokojowa – do 12 godzin, a w lecie do 6 godzin,
• Lodówka (do 8 stopni Celsjusza) – do 48 godzin,
• Zamrażalnik (do -10 stopni Celsjusza) – maksymalnie 7 dni,
• Zamrażarka (-18 stopni Celsjusza i niżej) – aż do 6 miesięcy.

Pokarm najlepiej rozmrażać w kąpieli wodnej. Zakazane jest jego gotowanie, gdyż w ten sposób pozbawiany on jest wszystkich wartości odżywczych. Po rozmrożeniu, mleko może być przechowywane maksymalnie przez 24 godziny i podgrzewane do temperatury 36 stopni Celsjusza.

Czego unikać przy odciąganiu pokarmu i jego podawaniu? Nie powinno się mieszać świeżo odciągniętego pokarmu z mrożonym, a także podgrzewać mleka w mikrofalówce. Zabronione jest również jego ponowne zamrażanie.

Dodatkową kwestią jest to, w jaki sposób podać dziecku odciągnięty pokarm. W przypadku dzieci, które od samego początku karmione są właśnie w ten sposób największe zastosowanie ma butelka. Jednak w sytuacji gdy chodzi jedynie o dokarmienie, rozsądniejszym wydaje się być skorzystanie ze strzykawki, łyżeczki lub zakraplacza. Nie zaburzają one bowiem prawidłowego odruchu ssania.

Odciąganie pokarmu a laktacja

Odciąganie pokarmu ma szczególne znaczenie w przypadku kobiet, które nie mogą przebywać z dziećmi po porodzie lub których dzieci nie potrafią prawidłowo ssać. W ich przypadku w celu inicjacji laktacji odciąganie powinno nastąpić maksymalnie 6 godzin po porodzie. Dowiedziono jednak, że im wcześniej zostanie zainicjowane odciąganie, tym większa będzie produkcja mleka w kolejnych tygodniach. Na początku może ono być przeprowadzane ręcznie, do małego naczynka lub strzykawki.

Pierwszy pokarm, czyli tzw. siara jest gęsta i choć występuje w małej ilości, każda jej kropla ma ogromne znaczenie dla noworodka. Choć laktacja w dużej mierze inicjowana jest przez prolaktynę i oksytocynę, częste odciąganie również wpływa na nią korzystnie, między innymi poprzez utrzymywanie wysokiego stężenia prolaktyny. W tym wypadku kluczowe jest postępowanie w pierwszych dwóch tygodniach po porodzie.

Oto działania, które mogą wesprzeć laktację i utrzymać ją na odpowiednim poziomie przez kolejne tygodnie:

• Odciąganie pokarmu około 8 razy na dobę;
• Nauczenie się matki odpowiedniej techniki masażu piersi;
• Odciąganie z obu piersi równocześnie, najlepiej przy pomocy laktatora o klasie szpitalnej lub laktatora dwufazowego;
• Stosowanie schematu Chele Marmet lub Power Pumping przynajmniej dwa razy dziennie;
• W miarę możliwości kontakt skóra do skóry z dzieckiem.

Nieco inaczej wygląda stymulacja laktacji w przypadku niewystarczającej produkcji mleka. W tym wypadku odciąganie ma na celu pobudzenie gruczołów mlecznych do pracy, dlatego odciąganie powinno następować bezpośrednio po karmieniu piersią. W tym wypadku zdarza się, że w trakcie całej półgodzinnej sesji udaje się ściągnąć jedynie kilka mililitrów mleka. Związane jest to z faktem, że dziecko nigdy nie wysysa całej zawartości piersi. Odciąganie ma na celu opróżnienie jej do końca, ponieważ wtedy produkuje ona nawet sześć razy więcej mleka.

Doskonałe rezultaty uzyskuje się poprzez połączenie metody 7-5-3 i Power Pumping. Na czym one polegają?

Schemat Chele Marmet (7-5-3)

Polega na pełnym odciąganiu maksymalnej ilości pokarmu, naprzemiennie z obu piersi w określonej sekwencji najpierw 7, potem 5 a na końcu 3 minuty. W przypadku tej metody nie jest wskazane wydłużanie sesji. Wyjątek stanowi wypływ większej ilości pokarmu, wtedy można wydłużyć odciąganie o dodatkowe 2 minuty od ostatniej kropli mleka. Metodę tą należy stosować minimum sześć razy na dobę.

Power Pumping

Metoda stymulacji laktacji, która polega na symulowaniu „wiszenia” dziecka na piersi, co w warunkach naturalnych bardzo mocno pobudza laktację. Cała sesja trwa aż 60 minut i polega na trzykrotnym, naprzemiennym odciąganiu pokarmu po 10 minut z każdej piersi.

W przypadku kobiet, które posiadają laktator z dwoma lejkami, pierwszą sesję wydłuża się do 20 minut i stosuje się pomiędzy nimi 10-cio minutowe przerwy. W przypadku Power Pumping nie liczy się ilość odciągniętego pokarmu, ale sam fakt pobudzenia laktacji. Metoda ta powinna być stosowana przez 3 dni, im częściej w ciągu dnia tym szybciej przyniesie rezultaty.

Aby stymulacja laktacji była w pełni efektywna i przyniosła oczekiwane rezultaty, warto ją skonsultować z doradcą laktacyjnym. Pozwoli to jednocześnie określić przyczynę problemu niewystarczającej ilości mleka. Warto pamiętać, że stymulacja laktacji powinna trwać maksymalnie dwa tygodnie.

Odciąganie pokarmu w pytaniach i odpowiedziach

1. Czy odciąganie pokarmu pobudza laktację?

Odciąganie pokarmu może pobudzać laktację, jeżeli ma charakter pełny czyli prowadzi do pełnego opróżnienia piersi. Dodatkowo dobrze jest zastosować metodę 7-5-3 lub Power Pumping, które symulują noworodka „wiszącego” na piersi i dodatkowo dają sygnał o konieczności zwiększenia produkcji mleka.

2. Dlaczego odciąganie pokarmu boli?

Jeżeli w trakcie odciągania pokarmu odczuwany jest ból oznacza to, że jest ono przeprowadzane nieprawidłowo. W przypadku odciągania ręcznego należy poprawić pozycję palców lub zmodyfikować siłę ucisku. Z kolei w przypadku odciągania laktatorem należy poprawić pozycję lejka lub zmodyfikować siłę ssania. Prawidłowe odciąganie pokarmu nie powinno bowiem powodować dolegliwości bólowych.

3. Czy odciąganie pokarmu obkurcza macicę?

Tak, odciąganie pokarmu bezpośrednio po porodzie sprzyja obkurczaniu się macicy, zwłaszcza u matek, które nie mogą przebywać razem z dziećmi.

4. Ile odciągać pokarmu na jedno karmienie?

To zależy od wieku dziecka i częstotliwości karmień. Podczas jednego karmienia noworodek, który nie ukończył jeszcze dwóch tygodni zjada od 60 do 80 ml pokarmu. Szacuje się, że dziecko pomiędzy 2 a 8 tygodniem życia powinno zjadać 80-150 ml mleka matki. Niemowlę w wieku 2 – 4 miesięcy potrzebuje porcji 150–180 ml mleka. Starsze niemowlę (4–6 miesięcy) jednorazowo wypije 180-200 ml pokarmu.

5. Ile trwa odciąganie pokarmu laktatorem elektrycznym?

Długość pojedynczej sesji normalnego odciągania pokarmu laktatorem elektrycznym zależy od jego rodzaju. W przypadku laktatora z dwoma lejkami, który ściąga pokarm z obu piersi jednocześnie, czas ten wynosi zaledwie 15 minut. Z kolei w przypadku ściągania pokarmu na przemian z jednej i drugiej piersi potrzebne jest aż 30 min.

6. Ile może stać odciągnięty pokarm?

Czas przechowywania pokarmu zależy od warunków przechowywania. W temperaturze pokojowej mleko może stać do 12 godzin, zaś w lecie do 6 godzin. Nieco dłużej możemy przechowywać mleko matki w lodówce: do 24 godzin. Najdłuższe przechowywanie odciągniętego pokarmu umożliwia nam zamrażalnik: do 7 dni w temperaturze do -10 stopni Celsjusza oraz do pół roku w temperaturze -18 stopni Celsjusza i niżej.

7. Jak odciągać pokarm przy nawale?

W przypadku nawału, odciąganie należy prowadzić jedynie do uzyskania uczucia ulgi, w przeciwnym razie może ono przynieść skutek odwrotny od zamierzonego i niepotrzebnie pobudzić laktację.

8. Kiedy odciągać pokarm po wypiciu alkoholu?

Poziom alkoholu w mleku wzrasta i opada w tym samym tempie, co jego poziom we krwi. W związku z tym chcąc spożyć alkohol mama karmiąca powinna przed tym nakarmić dziecko, a po wypiciu 1-2 drinków odczekać z kolejnym karmieniem około 3 godziny. Jeżeli w tym czasie będzie odczuwała konieczność odbarczenia piersi, powinna odciągnąć mleko i je wylać. W sytuacji gdy karmiąca mama wypije więcej alkoholu, powinna stosować odciąganie pokarmu aż do momentu, gdy ustąpią wszystkie objawy upojenia alkoholowego, czyli zazwyczaj przez mniej więcej 12 godzin.