Oddychanie w czasie porodu – dlaczego jest takie ważne?
Oddychanie to naturalny proces zachodzący w naszym organizmie. Jego głównym celem jest pobieranie z powietrza niezbędnego nam do życia tlenu, przy jednoczesnym usuwaniu z organizmu zbędnego dwutlenku węgla. Choć wykonujemy je automatycznie i rzadko się na nim skupiamy, właściwe oddychanie odgrywa w naszym codziennym życiu bardzo ważną rolę.
W szkołach rodzenia i w szpitalach przykłada się coraz większą wagę do tego, by przyszła mama umiała prawidłowo oddychać w trakcie porodu. Odpowiednie wdechy i wydechy pomagają zredukować stres podczas porodu, a co za tym idzie rozluźnić odpowiednie mięśnie. Dzięki zastosowaniu technik oddychania przez rodzącą, dziecku może być dużo łatwiej przejść przez kanał rodny.
Najlepszy sposób na oddychanie w trakcie porodu i w okresie ciąży to oddychanie tzw. torem brzusznym. W ten sposób do organizmu kobiety, a tym samym i dziecka trafia dużo więcej tlenu. Jest to przydatne zwłaszcza w trakcie skurczy, kiedy ilość tlenu w krwiobiegu jest znacznie mniejsza. Takie chwilowe niedotlenienie, wzmożone dodatkowo przez nieprawidłowy oddech, powoduje gwałtowny wzrost napięcia mięśniowego, a co za tym idzie silniejsze bóle porodowe.
Co więcej, prawidłowy oddech w trakcie porodu może przyspieszyć jego przebieg, a dodatkowo zwiększyć wydolność organizmu kobiety. Ruch przepony dodatkowo zwiększa efekt skurczu, zwiększając szybkość rozwierania się szyjki macicy podczas pierwszego etapu porodu i parcie w drugim.
Oddychanie w czasie porodu – wpływ oddechu na dziecko
Prawidłowe oddychanie w trakcie porodu, a nawet w ostatnich tygodniach ciąży, ma także ogromny wpływ na dziecko. W ciąży naturalnym zjawiskiem jest zwiększone zapotrzebowanie na tlen. Dzięki oddechowi przeponowemu ciężarna bez wysiłku jest w stanie je zaspokoić, co zagwarantuje nie tylko dotlenienie organizmu dziecka, ale także zmniejszy uczucie zmęczenia i skłonność do zadyszek.
Zbyt płytki oddech sprawia, że zmniejsza się ilość świeżego tlenu w krwiobiegu matki, a tym samym w organizmie dziecka. Biorąc pod uwagę fakt, iż w trakcie skurczy porodowych organizm dziecka zostaje całkowicie odcięty od docierającego z organizmu matki tlenu, jedynie głębokie oddechy w trakcie porodu są w stanie zrekompensować mu te straty.
Sprawdź także: Jak uniknąć nacięcia krocza przy porodzie?
Techniki oddechowe podczas porodu
Kobiety od wieków wykorzystują różne sposoby radzenia sobie z bólem porodowym. Różne są też stosowane przez nie techniki oddychania w czasie porodu. Choć najskuteczniejszym sposobem jest powolne, głębokie oddychanie przeponowe, część kobiet woli oddychać szybciej. Jeżeli chodzi o metody oddychania w trakcie porodu, popularnym rozwiązaniem jest także głośne liczenie oddechów, z głośnym wydychaniem powietrza, wzbogaconym o różnego rodzaju efekty dźwiękowe. Ciekawym rozwiązaniem jest też rytmiczne sylabowanie w trakcie oddechów. Pozwala ono utrzymać wcześniej ustalony, na przykład z doulą lub położną, rytm oddychania.
W trakcie porodu najważniejsze jest jednak to, by techniki oddychania dostosowywać do zmieniających się faz porodu. Inaczej bowiem powinna oddychać rodząca, u której poród dopiero się rozpoczyna, a inaczej ta która jest już w fazie parcia. Poniżej opisane zostały techniki oddychania, w zależności od fazy porodu.
Różne fazy porodu – różne techniki oddychania
Według najnowszych wytycznych, zalecane techniki oddychania różnią się, w zależności od okresu i fazy porodu. Ważne jest przede wszystkim, aby jego tempo dostosować do częstotliwości skurczy.
Okres I – czyli rozwieranie się szyjki macicy:
- Faza I (wczesna) – Kiedy skurcze porodowe są jeszcze słabe i mało bolesne, zalecane jest oddychanie torem brzusznym, czyli poprzez przeponę. Spokojne, długie wdechy (nosem) i wydechy (ustami) pozwalają odprężyć się i rozluźnić mięśnie szyjki macicy, dzięki czemu rozwarcie szybciej postępuje. Co ważne, oddychając przeponą dostarczamy do organizmu maksimum tlenu, dzięki czemu również rodzące się dziecko jest w pełni dotlenione. Co ciekawe, wiele rodzących potwierdza, że skupienie się na rytmicznym oddychaniu skutecznie minimalizuje odczuwalny ból porodowy.
- Faza II (aktywna) – rozpoczyna się mniej więcej wtedy, kiedy szyjka macicy osiąga rozwarcie około 3 centymetrów. Kiedy skurcze są coraz częstsze i stają się bardzo bolesne, warto pozostać przy oddychaniu torem brzusznym, przyspieszając jednak nieco tempo. W tym okresie skurcze pojawiają się zwykle co około 3 minuty i mogą trwać nawet 90 sekund. Wydech może być stopniowy z podziałem na cztery krótkie dmuchnięcia, tak jakbyśmy chcieli zdmuchnąć świeczkę. Jeżeli ból staje się nie do wytrzymania, a oddech rodzącej niebezpiecznie się spłyca (zwiększa to ryzyko hiperwentylacji i utraty przytomności), warto zastosować oddychanie w złączone dłonie lub do papierowej torebki. W ten sposób już po chwili oddech powraca do normy. Przy rozwarciu około 7-8 cm warto zacząć oddychać torem piersiowym, robiąc około 16-24 oddechy na minutę.
- Faza III (przejściowa) – kiedy to szyjka osiąga praktycznie pełne rozwarcie. Skurcze są bardzo częste, nawet co dwie minuty. W przerwie między skurczami warto oddychać przeponą, natomiast w czasie skurczy torem piersiowym. Oddechy powinny być płytkie i krótkie, przypominając nieco dyszenie. Można ten sposób zastosować na przemian z oddechem przypominającym dmuchanie świeczek. Dzięki temu przepona nie będzie opierała się na dnie macicy, a chęć parcia stanie się słabsza.
Okres II – skurcze parte:
Prawidłowe oddychanie w czasie porodu może przyspieszyć przyjście malucha na świat. Aby było to możliwe, warto zastosować tak zwane napieranie powietrzem. Skurcze parte są silne i długie, na początku warto więc wziąć kilka płytkich oddechów, a na samym szczycie skurczu nabrać głęboko powietrza i wstrzymać je na około 10 sekund, kierując je na dno macicy i kanał rodny. Zwiększony nacisk spowoduje szersze otwarcie mięśni pochwy i ułatwi dziecku przyjście na świat. Następnie powietrze należy wypuścić, a przy kolejnym skurczu czynność powtórzyć. Kiedy nadchodzi moment rodzenia główki, należy zmniejszyć nacisk, aby uniknąć rozerwania krocza. W tym celu warto wrócić do znanego z poprzedniej fazy porodu sposobu oddychania, czyli dmuchania świeczek. Skutecznie zminimalizuje to potrzebę parcia.
Sprawdź także: Co czuje dziecko podczas porodu?
Bóle porodowe a oddychanie w czasie porodu
Odpowiednie oddychanie w czasie porodu sposobem na nerwy i ból? Oczywiście! Wdychając powietrze do płuc torem przeponowym, napinamy wszystkie mięśnie dna macicy, jednakże przy wydechu całe napięcie znika. Wstrzymywanie oddechu nasila związane ze skurczem dolegliwości bólowe, dlatego zaleca się, by z każdym skurczem wykonywać długi pełny wydech. Nie tylko przyspieszy to rozluźnienie mięśni po skurczu, ale także zmniejszy odczuwany w związku z tym ból.
W wielu przypadkach, zwłaszcza w pierwszej fazie porodu, odczuwany ból spowodowany jest lękiem i reakcją obronną organizmu przed nadchodzącymi zmianami. Stres towarzyszący lękowi wzmaga bowiem napięcie mięśni, co z kolei prowadzi do niedotlenienia tkanek i pojawienia się bólu. Fachowo określane jest to jako triada Reada. Oprócz prawidłowego oddechu ważna jest również mimika twarzy. W czasie wydechu należy rozluźnić twarz. Zaciśnięte zęby i napięcie mięśni twarzy powodują bowiem, że szyjka macicy rozwiera się wolniej, a skurcze są dłuższe i bardziej bolesne.
Nauka oddychania podczas porodu
Większość z nas w ciągu dnia oddycha torem piersiowym, jednakże dużo bardziej efektywne i uspokajające jest oddychanie przeponowe. W jego trakcie wdech następuje nosem, a wydech ustami. Charakterystyczne jest to, że przy oddychaniu torem brzusznym to właśnie brzuch, a nie klatka piersiowa ulega uniesieniu. Dzięki temu powietrzem wypełniają się również dolne części płuc, a oddech sam w sobie jest dużo bardziej efektywny.
Jak powinna wyglądać nauka oddychania przeponą? Nie jest ona trudna, jednak wymaga pewnej cierpliwości. Praktycznie każda szkoła rodzenia w swoim programie posiada właśnie ćwiczenia oddechowe przed porodem, jeżeli jednak nie mamy możliwości uczęszczać na tego typu zajęcia – oddychania przeponą możemy nauczyć się w domu. Jak to zrobić?
Stań stabilnie lub połóż się na łóżku. Połóż rękę na mostku na wysokości przepony i oddychaj powoli i głęboko, tak jak w trakcie snu. Wydech, za pomocą ust, powinien być mniej więcej dwa razy dłuższy niż wdech. Ważne jest, by w trakcie wdechu nie napinać mięśni – przepona powinna się unieść samoistnie. Dowodem na to jest uniesienie się dolnej partii brzucha.
Ten sposób oddychania przydaje się nie tylko w trakcie porodu, ale również w czasie ciąży, kiedy pojawiają się skurcze przepowiadające. Co ważne, nie należy zaczynać nauki oddychania bezpośrednio po posiłku, gdyż może to nasilić mdłości lub zgagę, wyjątkowo częste zwłaszcza pod koniec ciąży.
Źródła:
-
Izabela Dembińska, Rodzić można łatwiej, 4eM, Warszawa 2019
-
Natalia Smolarek, Małgorzata Pięt, Joanna Żurawska, Ryszard Szpunar, Beata Pięta, Alternatywne sposoby łagodzenia bólu porodowego, Polski Przegląd Nauk o Zdrowiu 1 (46) 2016
-
Karowicz-Bilińska Agata, Sikora Anita, Estemberg Dorota, Brzozowska Maria, Berner-Trąbska Marlena, Kuś Ewa, Kowalska-Koprek Urszula, Fizjoterapia w położnictwie, Ginekol Pol. 2010, 81, 441-445
-
http://www.ojs.ukw.edu.pl/index.php/johs/article/download/4825/pdf
-
Mariola Król , Paulina Kaczor, Magdalena Grobelny, Znajomość metod korzystnie wpływających na przebieg porodu wśród ciężarnych z województwa lubelskiego, Medycyna Ogólna i Nauki o Zdrowiu, 2014, Tom 20, Nr 3, 251–255
-
Sears William, Sears Martha - "Księga ciąży"