Antybiotykoterapia: Po jakim czasie działa antybiotyk?

Czym są antybiotyki?

Antybiotyki są środkami wykorzystywanymi do leczenia zakażeń wywołanych przez bakterie. Zawarte w nich substancje czynne pochodzenia naturalnego lub syntetycznego hamują wzrost i namnażanie się drobnoustrojów poprzez wpływ na ich procesy metaboliczne lub struktury komórkowe. Działanie antybiotyku jest toksyczne dla bakterii, natomiast nie zagraża zdrowym tkankom organizmu człowieka.

Antybiotyki zostały odkryte w 1928 przez Aleksandra Fleminga. Uczony przypadkowo zauważył, że pleśń powstrzymała wzrost i namnażanie się bakterii z grupy Staphylococcus (gronkowce). Zjawisko to było przełomem w dziedzinie medycyny. Dzięki niemu powstrzymano rozwój chorób i zakażeń, które do tej pory stanowiły jedną z głównych przyczyn śmiertelności.

Mechanizm działania antybiotyku, dzięki któremu jest on bezpieczny dla człowieka, opiera się na wywieraniu wpływu na te struktury, które posiadają wyłącznie komórki mikroorganizmów lub znacznie różnią się od ludzkich. Lek powoduje:

• upośledzenie przepuszczalności błony komórkowej,
• zakłócanie syntezy DNA drobnoustrojów,
• zakłócanie syntezy białek.

Niestety, problem pojawia się, kiedy antybiotyk zaczyna działać na naturalną florę bakteryjną człowieka. Niektóre drobnoustroje, które zasiedlają m.in. jamę ustną, jelita czy pochwę są potrzebne do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Antybiotykoterapia prowadzi do ich zniszczenia, czego skutkiem jest grzybica (kandydoza) i większa podatność na infekcje. Z tego powodu podczas antybiotykoterapii należy równocześnie przyjmować probiotyki i leki osłonowe.

Zobacz też: Dziecko zwymiotowało antybiotyk. Czy podać ponownie lek?

Rodzaje antybiotyków

Znanych jest kilkadziesiąt substancji, które zalicza się do grupy antybiotyków. Ze względu na wysoce toksyczne działanie nie wszystkie z nich zostały dopuszczone do stosowania przez człowieka. Najbardziej znane i powszechnie przepisywane przez lekarzy rodzaje antybiotyków to:

• penicyliny – amoksycyliny, ampicyliny, metycyliny,
• cefalosporyny – cefuroksym, cefaklor,
• glikopeptydy – wankomycyna,
• aminoglikozydy – streptomycyna, gentamycyna, tobramycyna,
• tetracykliny – doksycyklina,
• makrolidy – erytromycyna, azytromycyna,
• linkozamidy – klindamycyna, linkomycyna.

Antybiotyki dzieli się także na antybiotyki bakteriostatyczne, czyli blokujące wzrost i namnażanie się komórek oraz bakteriobójcze, które zabijają drobnoustroje.

Wyodrębniając rodzaje antybiotyków zwraca się również uwagę na zakres działania antybakteryjnego:

• antybiotyki o szerokim spektrum działania – działają na dużą grupę drobnoustrojów (ma to znaczenie przy podejrzeniu zakażenia kilkoma bakteriami na raz),
• antybiotyki o wąskim zakresie działania – działają głównie na wybraną grupę patogenów.

Inne podziały antybiotyków uwzględniają również stopień wchłaniania z przewodu pokarmowego, łatwość przenikania do tkanek i drogę wydalania. Wszelkie różnice biorą się z odmiennego składu chemicznego, budowy cząsteczek oraz stężenia substancji czynnej w jednej dawce leku.

Zobacz też: Antybiotyk w ciąży: czy jego stosowanie jest bezpieczne?

Po jakim czasie działa antybiotyk?

Działanie antybiotyku rozpoczyna się po połknięciu tabletki, wypiciu zawiesiny lub przyjęciu zastrzyku. W przypadku penicylin niszczenie bakterii rozpoczyna się po 6 godzinach od aplikacji. Jest to jednak dopiero początek walki z zakażeniem. Organizm potrzebuje trochę czasu, aby odpowiednio nasycić się substancją aktywną i zgromadzić ją w tkankach objętych procesem chorobowym. Kiedy zaczyna działać antybiotyk? Zwykle pierwsze efekty terapeutyczne, poprawa samopoczucia i ograniczenie objawów choroby pojawiają się w 2-3 dobie antybiotykoterapii.

Należy jednak pamiętać, że to, jak szybko działa antybiotyk i po ilu dniach widoczna jest poprawa, może być uwarunkowane wieloma czynnikami. To kiedy zaczyna działać antybiotyk zależy m.in. od:

• stanu ogólnego pacjenta,
• wieku pacjenta,
• działania układu odpornościowego,
• bakterii, która wywołała zakażenie,
• trafności rozpoznania choroby,
• odpowiedniego dobrania antybiotyku,
• rodzaju i przebiegu klinicznego choroby.

O tym po jakim czasie działa antybiotyk i kiedy należy zgłosić się ponownie do przychodni, powinien poinformować lekarz.

Sprawdź: Kiedy do przedszkola po antybiotyku?

Czym jest antybiotyk trzydniowy? Po jakim czasie działa antybiotyk 3-dniowy?

Tak zwany “antybiotyk trzydniowy” to określenie na antybiotyk nowej generacji, należący do grupy makrolidów, który posiada zmodyfikowaną strukturę chemiczną. Dzięki temu wykazuje szerokie spektrum działania, lepsze wnikanie do chorych tkanek i mniej działań niepożądanych. Zaletą leku jest łatwe dawkowanie i krótki czas przyjmowania, który wynosi zaledwie 3 dni. W tym czasie organizm nasyca się substancją czynną na tyle, że uwalnia ją jeszcze przez kolejne 4 doby. Antybiotyki trzydniowe są najczęściej stosowaną grupą leków.

Antybiotyk trzydniowy przyjmuje się przez 3 dni, jednak działa on leczniczo przez tydzień.

Antybiotyk trzydniowy gromadzi się głównie w chorych tkankach, gdzie skutecznie niszczy obecne tam drobnoustroje oraz zapobiega ich namnażaniu i przedostawaniu się kolejnych patogenów. Ta grupa leków eliminuje wszystkie bakterie beztlenowe i tlenowe poza pałeczką ropy błękitnej. Istnieje długa lista chorób, na które działa antybiotyk trzydniowy: na zatoki, zakażenia dróg oddechowych, migdałków krztusiec, błonicę, kiłę i trądzik.

W aptece można spotkać kilka preparatów określanych jako antybiotyk trzydniowy. Nazwa to np. Sumamed, Azycyna, Macromax, Klacid lub Klabax.

Zobacz też: Przeziębienie w ciąży – czym grozi i jak je leczyć?

Jak długo działa antybiotyk?

Jedną z najistotniejszych kwestii jest to, ile czasu działa antybiotyk. Większość antybiotykoterapii trwa minimum 7 dni. Jednak całkowity czas leczenia zależy od zaleceń lekarza, stanu pacjenta i jednostki chorobowej. Pewnym wyjątkiem są wspomniane wcześniej makrolidy, czyli antybiotyki trzydniowe. Co prawda działają one przez tydzień, jednak tabletkę przyjmuje się jedynie 3 doby.

Czas działania antybiotyku zależy od okresu półtrwania substancji czynnej. Jest to czas, w którym przyjęta dawka zmniejszy się o połowę. Jeżeli wynosi on np. godzinę, oznacza to, że co 60 minut stężenie będzie malało o połowę. Dla poszczególnych grup leków biologiczny okres półtrwania wygląda następująco:

• penicyliny – 1 godzina,
• makrolidy (erytromycyna) – 5 godzin,
• tetracykliny (doksycyklina)- 15 godzin,
• aminoglikozydy (gentamycyna) – 3 godziny,
• linkozamidy (linkomycyna) – 5 godzin.

Z powodu tego, że stężenie substancji czynnej antybiotyku stopniowo się zmniejsza, zwykle konieczne jest przyjmowanie go 2, 3 lub nawet 4 razy dziennie. Pominięcie dawki lub przerwanie antybiotykoterapii wcześniej, niż zalecił lekarz, może być powodem tego, że kuracja będzie nieskuteczna lub choroba wróci po odstawieniu tabletek. Zalecane jest również przyjmowanie kolejnych dawek w równych odstępach czasu, czyli co 12, 8 lub 6 godzin. Dzięki temu wysycenie organizmu w substancję aktywną będzie utrzymywać się na stałym poziomie.

Antybiotyk jest na bieżąco wydalany z organizmu, głównie przez nerki wraz z moczem lub żółcią. Ma to znaczenie przy wyborze leku, ponieważ u pacjentów z chorobami nerek może wydłużyć się okres półtrwania antybiotyku. Substancja może więc kumulować się w organizmie, osiągnąć toksyczne stężenie i powodować objawy niepożądane.

Oporność na antybiotyki

Ważnym zjawiskiem jest oporność na antybiotyki. Oznacza to, że pewne grupy bakterii uodparniają się na działanie leków, przez co terapia przestaje być skuteczna. Drobnoustroje przechodzą ciągłe mutacje, dlatego po zetknięciu się z danym antybiotykiem u kolejnych szczepów pojawia się tzw. gen oporności. Dana grupa antybiotyków przestaje działać lub wymagane jest przyjmowanie większej dawki, co nie zawsze jest w pełni bezpieczne dla osoby chorej.

Oporność na antybiotyki jest związana z częstą antybiotykoterapią, przyjmowaniem tego rodzaju leków bez wyraźnej potrzeby (np. podczas zakażenia wirusowego) oraz wykorzystywaniem ich w przemyśle żywnościowym. Z tego powodu prowadzone są liczne akcje, mające na celu uświadomić społeczeństwo, że antybiotyki należy przyjmować tylko w konkretnych przypadkach i tylko na zlecenie i pod okiem lekarza.

Choroby leczone antybiotykami

Zażywanie antybiotyków powinno być zawsze poprzedzone wizytą lekarską, podczas której zostanie wykonane:

• badanie podmiotowe,
• badanie przedmiotowe,
• badania laboratoryjne krwi,
• badania bakteriologiczne (wymazy, pobranie wydzielin, posiew krwi, moczu, płynu mózgowo-rdzeniowego).

Antybiotyki można stosować tylko przy chorobach, które zostały wywołane infekcją bakteryjną. Najczęściej są to schorzenia, które przebiegają z wysoką gorączką, nagłym pogorszeniem stanu zdrowia, ropnym katarem lub bólem zatok. Wskazaniem do leczenia są więc angina ropna, zapalenie płuc, zapalenie zatok, zapalenie ucha, zapalenie opon mózgowo-rdzeniowych, niektóre choroby zębów.

Antybiotykoterapię stosuje się również przy zakażeniu ran, infekcjach skórnych i trądziku. Leki te podaje się także zapobiegawczo przed zabiegiem stomatologicznym lub chirurgicznym. Dzięki temu nie dochodzi do groźnych dla zdrowia i życia powikłań, związanych z przedostaniem się drobnoustrojów wraz z krwią do narządów wewnętrznych, głównie serca.