Urlop wychowawczy w pytaniach i odpowiedziach

1. Ile trwa urlop wychowawczy?

Obojgu rodzicom przysługuje 36 miesięcy urlopu wychowawczego. Mogą oni więc spędzić ze swoim dzieckiem aż 3 lata, o ile podzielą się tym czasem. Z tym że nie musi być to podział równy – wystarczy, że jeden z rodziców spędzi z dzieckiem przynajmniej miesiąc. W sytuacji, gdy jeden z opiekunów nie żyje lub jego władza rodzicielska jest ograniczona, drugi może wykorzystać pełne 36 miesięcy urlopu wychowawczego.

Rodzice, którzy wolą opiekować się dzieckiem razem, mają taką możliwość. Od niedawna matka i ojciec mogą przebywać na urlopie wychowawczym w tym samym czasie. Co ważne, rodzic nie musi spędzać z dzieckiem całych trzech lat, bez przerwy. Przysługujący mu urlop może rozbić na pięć części i wykorzystać do końca roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6 lat.

Pracownik, który przebywa na urlopie wychowawczym, nie może zostać zwolniony, chyba że firma ogłosi likwidację. Urlop wychowawczy nie ochroni go również przed zwolnieniem dyscyplinarnym.

2. Komu przysługuje urlop wychowawczy?

Prawo do urlopu wychowawczego przysługuje osobom, które mają co najmniej sześciomiesięczny staż pracy (niekoniecznie u tego samego pracodawcy) i są zatrudnione na podstawie umowy o pracę.

3. Kiedy złożyć wniosek o urlop wychowawczy?

Wniosek o urlop wychowawczy należy złożyć w dziale kadr pracodawcy najpóźniej 21 dni przed datą jego rozpoczęcia. Powinny się w nim znaleźć: data rozpoczęcia i zakończenia urlopu oraz czas wykorzystanego już urlopu. Wzór wniosku o urlop wychowawczy wygląda następująco:

Gdy się rozmyślisz i chcesz wycofać wniosek o urlop wychowawczy, masz do tego prawo do 7 dni przed jego rozpoczęciem. Należy to zrobić na piśmie.

Jeśli zamierzasz wrócić do pracy z urlopu wcześniej, niż pierwotnie planowałaś, jest to możliwe – o ile pracodawca wyrazi zgodę na twój powrót. W innym przypadku co najmniej 30 dni przed powrotem do pracy trzeba poinformować o tym pracodawcę.

4. Czy urlop wychowawczy jest płatny?

Urlop wychowawczy, w przeciwieństwie do macierzyńskiego, jest urlopem bezpłatnym. W tym okresie możesz jednak skorzystać z dodatku z tytułu opieki nad dzieckiem. Świadczenie otrzymują rodziny, w których dochód na jedną osobę nie przekracza 504 zł lub 583 zł w przypadku dziecka ze znacznym stopniem niepełnosprawności.
Dodatek przysługuje przez okres:

• 24 miesięcy kalendarzowych;
• 36 miesięcy kalendarzowych, gdy opiekujesz się więcej niż jednym dzieckiem urodzonym podczas tego samego porodu;
• 72 miesięcy kalendarzowych, gdy opiekujesz się dzieckiem niepełnosprawnym.

5. Czy można pracować na urlopie wychowawczym?

Podczas urlopu wychowawczego można sobie dorobić u swojego lub nawet innego pracodawcy, o ile nie wyklucza to osobistej opieki nad dzieckiem. Więcej na ten temat pisaliśmy w artykule o finansach na urlopie wychowawczym.

6. Urlop wychowawczy a działalność gospodarcza – jakie prawa mi przysługują?

Z urlopu wychowawczego mogą skorzystać również osoby prowadzące własną działalność gospodarczą, chociaż formalnie okres ten należy nazywać wtedy „osobistym sprawowaniem opieki nad dzieckiem”. Warunkiem, który trzeba spełnić, jest opłacanie bez żadnych przerw składek na ubezpieczenie społeczne przez co najmniej pół roku przed planowanym urlopem.

Gdy prowadziłaś działalność przez pół roku, państwo opłaci składki na ubezpieczenie emerytalne, rentowe i zdrowotne. Ich podstawą będzie 60% wysokości prognozowanego przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia.
W przypadku, kiedy opłacałaś składki krócej niż 6 miesięcy, państwo opłaci tylko składki na ubezpieczenie emerytalne. Ich podstawą będzie 75% wysokości minimalnego wynagrodzenia za pracę. Nie będziesz mieć również prawa do państwowej opieki zdrowotnej.

Decydując się na urlop wychowawczy, zawieszasz prowadzoną działalność gospodarczą. Wiąże się to z tym, że w czasie urlopu możesz zarabiać, podejmując pracę jedynie na umowę o dzieło. Wszystkie inne formy zatrudnienia (czyli umowa o pracę, umowa zlecenia oraz działalność gospodarcza) będą skutkować zakończeniem urlopu wychowawczego.

Aby skorzystać z urlopu wychowawczego, trzeba złożyć wniosek na formularzu CEIDG-1 – online, używając podpisu elektronicznego, lub w urzędzie gminy.

[Zdjęcie główne: Pixabay]