Zaburzenia integracji sensorycznej

Istnieje szereg zachowań dziecka, które powinny wzbudzić niepokój rodziców. Związane są one z nadwrażliwością na pewne bodźce, które drażnią malucha: światło jest zbyt jasne, zapachy za intensywne, ubranie stale “drapie”, kredka zawsze wychodzi poza linię, a huśtawki są przerażającą zabawą. Brzmi znajomo? Być może Twoje dziecko ma zaburzenia SI.

Układy sensoryczne

Zmysły kształtują się u człowieka od pierwszych tygodni po zapłodnieniu. Dzięki nim jesteśmy w stanie odbierać bodźce zewnętrzne. Dostarczają nam informacji dotyczących naszego ciała, a także otoczenia, w którym się znajdujemy. To dzięki zmysłom jesteśmy w stanie poprawnie i samodzielnie funkcjonować. Jest ich pięć: wzrok, słuch, dotyk, smak i węch. Za ich organizację i interpretację odpowiada percepcja, czyli sposób odbierania wrażeń zmysłowych i reagowania na nie.

Poszczególne zmysły i ich reakcje na bodźce zewnętrzne tworzą systemy percepcyjne. Systemy te prawidłowo działają, gdy zmysły ze sobą odpowiednio współpracują. Dzięki systemom percepcyjnym mózg może rejestrować, analizować, segregować i przetwarzać informacje. Są one podstawą do prawidłowego rozwoju dziecka, procesów uczenia się i odpowiedniego reagowania na poszczególne bodźce. Wśród systemów percepcyjnych wyróżnia się:

Układ dotykowy – dotyczy zmysłu dotyku. Pozwala na odczuwanie świata za pomocą doświadczenia bezpośredniego kontaktu z otaczającymi nas obiektami. Dzięki niemu jesteśmy w stanie rozpoznawać przedmioty bez konieczności widzenia ich. Przekazuje nam informacje o temperaturze obiektów i powietrza, sygnalizuje gorąco, zimno, nacisk, ból.

Układ słuchowy – pozwala na wychwytywanie dźwięków, analizowanie ich i rozpoznawanie. Odpowiada za zrozumienie mowy drugiego człowieka. Ponadto układ słuchowy jest odpowiedzialny za zachowanie równowagi ciała – tutaj odbywa się to dzięki współpracy z układem przedsionkowym.

Układ wzrokowy – odpowiada za zdolność do rozpoznawania i rozróżniania bodźców wzrokowych. Pozwala na odbieranie świata za pomocą analizowania otoczenia, rozpoznawania przedmiotów po ich wyglądzie. Działa na podstawie zebranych wcześniej doświadczeń.

Układ węchowy – przez ten układ bodźce zbierane z otoczenia docierają do mózgu najszybciej. W momencie odbioru wrażeń węchowych pojawiają się natychmiast pozytywne lub negatywne emocje pozwalające zaklasyfikować bodziec i odpowiednio na niego zareagować.

Układ przedsionkowy – skomplikowany układ sensoryczny, który odpowiada za równowagę, właściwe napięcie mięśniowe, czyli za utrzymywanie ciała w odpowiedniej pozycji. Koordynuje on ruchy gałek ocznych, głowy i ciała. Dzięki niemu możemy schodzić po schodach, huśtać się na huśtawce, łapać równowagę po potknięciu się.

Układ proprioceptywny – układ ten bazuje na informacjach dostarczonych przez mięśnie, stawy i ścięgna. Przekazuje je do mózgu, który dzięki temu wie, w jakiej pozycji powinno znajdować się ciało. Dzięki temu układowi możemy stać, chodzić, rysować kredkami, pisać długopisem.

Zaburzenia sensoryczne

Prawidłowe działanie układów sensorycznych możliwe jest dzięki właściwie ze sobą współpracującymi zmysłami. Zdarza się jednak, że informacje przekazywane przez zmysły są nieprawidłowo zorganizowane, przez co praca systemów zmysłowych zaczyna szwankować. Objawia się to na trzy sposoby:

  • nadwrażliwość – zbyt wiele bodźców spływa do mózgu
  • niedowrażliwość – zbyt mało bodźców dostarczanych jest do mózgu, dochodzi do niedoboru wrażeń
  • biały szum – wytwarzane są bodźce, które nie miały miejsca, właściwy obraz otoczenia jest przekazywany do mózgu w zniekształconej formie

Zaburzenia SI ujawniają się dość wcześnie. Najczęściej dotykają dzieci z tzw. grupy ryzyka. Są to maluchy, które urodziły się po ciąży przebiegającej z zakłóceniami, gdy była to ciąża zagrożona, matka musiała leżeć i przyjmować leki. Problem dotyka także wcześniaków, dzieci z uszkodzeniami okołoprodowymi i z wrodzonymi wadami układu nerwowego. Predyspozycje do zaburzeń SI są również dziedziczne, słabszy układ nerwowy może być odziedziczony po rodzicach.

Zaburzenia integracji sensorycznej: objawy

Pierwsze objawy zaburzeń integracji sensorycznej można zauważyć już u niemowląt. Dzieci mogą nie lubić kontaktu fizycznego, bycia noszonym, przytulanym. Płaczą podczas zmieniania ich pozycji, są spięte, wyginają się i wydają się być wyraźnie zaniepokojone. Mogą być wrażliwe na światło, mrużyć oczy nawet przy łagodnie świecącej lampce. Niemowlę sypia niespokojnie, często się budzi, ciągle popłakuje.

U dzieci starszych występują problemy z kontaktem fizycznym, maluchy źle znoszą mycie ich, skracanie włosów, ubieranie. Często narzekają na drażniącą je fakturę materiału czy uwierający suwak. Mają nadmierne łaskotki, są niezdarne, często się przewracają, unikają zabaw zespołowych. Pojawiają się problemy z koordynacją ruchów, widoczne zwłaszcza podczas samodzielnego ubierania się, wiązania butów, rysowania, robienia wycinanek. Dziecko nieskładnie mówi, ma problemy z zapamiętywaniem, z koncentracją.

Wielu rodziców bagatelizuje większość objawów i ma nadzieję, że dziecko z nich wyrośnie. Często bywają również przypisywane innym schorzeniom, takim jak autyzm czy ADHD. Prawidłowa diagnoza wymaga wnikliwej obserwacji malucha. Poniżej wymieniamy najczęstsze zaburzenia dotyczące poszczególnych układów sensorycznych:

Układ dotykowy

Nadwrażliwość: dziecko unika sytuacji, w których jest dotykane. Nie lubi kontaktu fizycznego, przytulania, głaskania. Problemem jest wizyta u lekarza czy u fryzjera. Maluch źle reaguje na określone materiały, jego skóra jest podrażniana przez kontakt z nawet miękkimi tkaninami. Odczuwa lęk przed zmianami temperatur, przed rzeczami ciepłymi i zimnymi, lubuje się w letnich temperaturach. Nie lubi wiatru i dotyku wody.

Niedowrażliwość: dziecko szuka wrażeń z uwagi na ich niedosyt. Często się celowo rani się, rozdrapuje strupki,  ociera się do krwi o ostre przedmioty. Lubi się szczypać, drapać i gryźć. Uwielbia chodzić na boso i skąpo ubrane. Szuka doznań cieplnych – lubi gorącą lub całkiem zimną wodę.

Biały szum: dziecku często jest zimno lub gorąco bez przyczyny, w związku z czym pojawia się gęsia skórka lub maluch zaczyna się pocić.

 

Układ słuchowy

Nadwrażliwość: dziecko bardzo źle reaguje na hałasy, a nawet na dźwięki otoczenia o normalnej głośności. Unika tłumów, źle się czuje na placach zabaw i w przedszkolu, czyli wśród głośnych rówieśników. Drażni je muzyka i włączony telewizor. Bajki chętnie ogląda bez dźwięku, unika zabawek wydających odgłosy. Ma dosyć lekki sen. Niemowlęta boją się także odgłosu swojego własnego płaczu.

Niedowrażliwość: dziecko szuka wrażeń słuchowych. Uwielbia głośną muzykę, krzyk i hałas. Trzaska drzwiami, rzuca przedmiotami, tłucze zabawkami w podłogę. Głośno mówi, śmieje się i płacze. Lubi dźwięk głośnego odkurzacza, wirującej pralki, zabawki wydające ostre i przenikliwe dźwięki.

Biały szum: objawia się on częstym uderzaniem głową w różne przedmioty, a także uderzaniem dłońmi o uszy i w głowę. Dziecko często wsłuchuje się w otoczenie, słyszy odgłosy, których inni nie słyszą. Wsłuchuje się w bicie własnego serca, w szmer oddechu.

 

Układ wzrokowy

Nadwrażliwość: objawia się to przez unikanie jasnego słońca, mrużenie oczu w oświetlonych pomieszczeniach. Dziecko nie lubi oglądać telewizji, przeszkadzają mu mrugające obrazy, w czasie jazdy samochodem boi się zmieniającego widoku za oknem.

Niedowrażliwość: maluch szuka doznań wzrokowych. Lubi błyszczące przedmioty, uwielbia oglądać bajki, w których szybko zmieniają się kadry i są bardzo wyraziste kolory. Wybiera ubranka, które mają zwariowane wzory. Lubi wpatrywać się w słońce lub żarówki, wykazuje duże zainteresowanie lustrami.

Biały szum: dziecko unika kontaktu wzrokowego. Patrzy na przedmiot i zdaje się go nie widzieć, ma nieobecny wzrok. Przerażają je wzorzyste tapety, w półmroku widzi rzeczy i postacie, których nie ma.

 

Układ węchowy

Nadwrażliwość: maluch przesadnie reaguje na zapachy, nie lubi tych intensywnych, na przykład zapachu jedzenia czy perfum. W związku z tym nie lubi czynności, które wymagają kontaktu z zapachem nieprzyjemnym dla niego: spożywania posiłków, oddawania stolca, zabiegów higienicznych z użyciem mocno pachnących środków pielęgnacyjnych.

Niedowrażliwość: dziecko potrzebuje wrażeń zapachowych, może w związku z tym obwąchiwać przedmioty i ludzi.

Biały szum: objawem białego szumu może być czucie zapachów, które w danym miejscu na pewno nie mogą się pojawić. Ponadto maluch może wkładać do nosa drobne przedmioty, dłubać w nim, stale go pocierać.

 

Układ przedsionkowy

Nadwrażliwość: przy zaburzeniach pracy układu przedsionkowego dziecko nie lubi zabaw typu skakanie na trampolinie, huśtanie się na huśtawkach, wiszenie na drążku głową w dół, boi się ruchu obrotowego. Maluch ma lęk wysokości, nawet w przypadku bardzo niewielkiej, jak stanie na kanapie czy siedzenie na wyższym łóżku. Boi się upadku, wchodzenia i schodzenia po schodach. Ma również chorobę lokomocyjną.

Niedowrażliwość: nieprawidłowości związane z niedowrażliwością objawiają się przede wszystkim w zaburzeniach równowagi i kontroli postawy ciała. Dziecko może mieć obniżone napięcie mięśniowe. Jego ruchy są słabo skoordynowane, obydwie strony ciała ze sobą źle współpracują.

Układ proprioceptywny

Nadwrażliwość: maluchy często borykają się napięciem mięśniowym. Występują problemy z zachowaniem prawidłowej postawy ciała. Dzieci późno zaczynają siadać i chodzić. Szybko się męczą, sprawiają wrażenie bycia słabszych od rówieśników.

Niedowrażliwość: dziecko szuka dodatkowych bodźców, by wyraźnie poczuć swoje ciało. Jest nadruchliwe, woli biegać, skakać i szaleć niż spokojnie chodzić. Lubi siedzieć w skomplikowanych pozycjach – po turecku, z kolanami pod brodą, z nogami owiniętymi wokół nóg krzesła czy stołu. Woli gdy ma stabilne podparcie dla rąk – często trzyma je w kieszeniach, zaciska je wokół zabawek, trzyma się barierek, mebli.

Zaburzenia SI u dzieci: leczenie

Brak integracji sensorycznej u dziecka wymaga jak najwcześniejszego rozpoznania. Objawy można łagodzić dzięki odpowiednio dobranej terapii. Jej program jest ustalany indywidualnie do każdego przypadku, po serii testów i badań, którym poddawane jest dziecko.

Dodaj komentarz

Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo