Cholestaza ciężarnych: jak rozpoznać objawy niebezpiecznej choroby?

Czym jest cholestaza wątrobowa?

Cholestaza wątrobowa to stan, w którym dochodzi do zastoju żółci w hepatocytach i przewodach żółciowych. Ze względu na przyczyny jej powstawania wyróżnia się dwa typy tego schorzenia:

• Cholestaza wewnątrzwątrobowa – spowodowana upośledzeniem wytwarzania żółci przez wątrobę w wyniku działania czynników uszkadzających hepatocyty, np. zakażenia, alkoholu, leków lub też jak to ma miejsce w przypadku cholestazy ciężarnych nadwrażliwości na hormony płciowe;
• Cholestaza zewnątrzwątrobowa – spowodowana upośledzeniem odpływu żółci, w wyniku takich chorób jak kamica, torbiele lub nowotwór dróg żółciowych czy też zapalenie lub rak trzustki.

Skąd się bierze cholestaza ciążowa?

Cholestaza ciążowa, określana również mianem wewnątrzwątrobowej cholestazy ciężarnych (WCC) to schorzenie, które dotyka około 4% kobiet w ciąży. Bezpośrednią przyczyną jej występowania jest działanie progesteronu i estrogenu, których najwyższe stężenie obserwuje się w III trymestrze, stąd też objawy pojawiają się najczęściej właśnie około 30 tygodnia ciąży.

Wątroba nie zawsze jest w stanie sobie poradzić z tak wysoką dawką hormonów czego efektem jest zastój żółci w komórkach wątroby i wysokie stężenie kwasów żółciowych we krwi. Przebieg z reguły jest łagodny, a co najważniejsze cholestaza po porodzie ustępuje samoistnie, maksymalnie w ciągu kilkunastu dni.

Jeśli chodzi o objawy to, jak już zostało wspomniane, głównym z nich jest intensywny świąd skóry, na początku tylko w okolicach stóp i rąk, z czasem obejmujący całe ciało. Dodatkowo pacjentki często skarżą się na ból wątroby w ciąży, spowodowany uciskiem powiększonej wątroby na okoliczne tkanki. Bardzo ważne jest, aby ciężarna była pod stałą opieką lekarską, gdyż niezbędne jest częste monitorowanie dziecka. Na szczęście jeżeli odpowiednio o siebie zadbamy – cholestaza u nowonarodzonych dzieci nie spowoduje żadnych powikłań. Warto jednak pamiętać, że nieleczona w wielu przypadkach prowadzi do zbyt wczesnego starzenia się łożyska, a tym samym przedwczesnego porodu lub wewnątrzmacicznego obumarcia płodu.

Cholestaza ciążowa – objawy

Objawy cholestazy ciążowej są spowodowane tym, że produkowana przez organizm żółć nie może wydostać się z wątroby do przewodu pokarmowego. W zamian za to zarzucana jest wstecz, odkładając się m.in. w skórze czego objawem jest wysypka ciążowa – intensywny świąd skóry obejmujący nie tylko ręce i nogi ale z czasem rozprzestrzeniający się na całe ciało. Dodatkowo dochodzi do pojawienia się żółtaczki, czyli zażółcenia skóry i błon śluzowych, co jest jednak objawem niespecyficznym, gdyż w ten sposób objawia się każda choroba wątroby- w ciąży również. Dodatkowo cholestaza ciężarnych może wywoływać zaburzenia trawienia, spowodowane niedoborem żółci w przewodzie pokarmowym, jak również  mdłościami i utratą łaknienia. Ból wątroby w ciąży, zaliczany do jednego z objawów cholestazy spowodowany jest z kolei powiększeniem się tego narządu i uciskiem na okoliczne tkanki. Na szczęście cholestaza ciążowa ma charakter przemijający i wszystkie objawy ustępują maksymalnie 3 tygodnie po porodzie.

Cholestaza ciążowa – badania niezbędne do postawienia diagnozy

Choć cholestaza w ciąży jest jednym z najpopularniejszych schorzeń wątroby, nie znaczy to że nie mogą pojawić się inne problemy z wątrobą w ciąży. Dlatego jeżeli zaobserwujemy u siebie świąd lub zażółcenie skóry, należy udać się do lekarza, który wykluczy inne przyczyny tych objawów, takie jak chociażby stosowanie niektórych leków, które również mogą zaburzać próby wątrobowe w ciąży. W celu potwierdzenia schorzenia jakim jest cholestaza ciążowa, badania zlecone przez lekarza powinny obejmować:

• Stężenie kwasów żółciowych
• Stężenie bilirubiny
• Fosfatazę alkaliczną (ALP)
• Aminotransferazy (ALT i AST)
• Gammaglutamylotransferazę (GGT)

Jeżeli wyniki badań krwi wykażą, że wszystkie wymienione wyżej parametry są podwyższone, jednoznacznie wskazuje to, że przyczyną naszych dolegliwości jest cholestaza ciążowa. Wartości prawidłowe powinny zostać podane na wyniku, gdyż mogą się różnić w zależności od metody oznaczania wykorzystywanej w laboratorium. Co ważne, raz zdiagnozowana cholestaza ciążowa najczęściej powraca w kolejnych ciążach, prawdopodobieństwo tego zjawiska wynosi ponad 60%.

Cholestaza – leczenie w ciąży

Jeśli u ciężarnej została zdiagnozowana cholestaza, leczenie ma głównie charakter objawowy, polegający na zmniejszeniu intensywności świądu oraz poprawie wyników badań krwi. Przyszła mama powinna również dużo odpoczywać i pozostawać pod stałą opieką lekarską, stąd też jednym z częstszych powodów przyjęć na oddział patologii ciąży jest cholestaza.

Dieta u kobiet z cholestazą ciążową powinna być pełna lekkostrawnych, nietłustych potraw i gotowanych warzyw i owoców, a z kolei uboga w dania złożone głównie z węglowodanów, słodycze i napoje gazowane, które dodatkowo niepotrzebnie obciążają wątrobę. Cholestaza wątrobowa w ciąży leczona jest głównie za pomocą  kwasu ursodeoksycholowego (UDCA), który nie tylko działa ochronnie na komórki wątroby, ale także reguluje poziom cholesterolu i próby wątrobowe. Inne stosowane leki to: hydroksyzyna, deksametazon czy cholestyramina.

Monitorowanie płodu w przebiegu cholestazy ciążowej

Ze względu na fakt, iż cholestaza ciążowa stanowi zagrożenie głównie dla nienarodzonego dziecka, w przypadku jej zdiagnozowania konieczne jest stałe monitorowanie jego stanu. Dziecko powinno zostać poddane następującym badaniom:

• Amnioskopia
• Test Manninga
• NST
• KTG
• Ocena ruchliwości płodu przez matkę

Rodzaj porodu zależy w dużej mierze od stanu zdrowia matki. Wcześnie rozpoznana i odpowiednio leczona cholestaza wątrobowa w ciąży nie stanowi przeciwwskazania do naturalnego porodu. Jeżeli jednak cholestaza ma ciężki przebieg lub stwierdza się zagrożenie życia dziecka, wskazane jest wykonanie cesarskiego cięcia, najczęściej pomiędzy 36. a 38. tygodniem ciąży.

[Zdjęcie główne: elements.envato.com]