BMI dziecka: Jakie jest prawidłowe BMI u dziecka i jak je obliczyć?

Dzieciństwo to okres niezwykle intensywnego wzrostu i rozwoju – ani masa ciała ani wzrost już nigdy nie będą zwiększały się tak szybko, jak ma to miejsce w pierwszych latach życia. Procesy te mają ogromne znaczenie dla zdrowia i jakości życia dziecka w odległej przyszłości, nawet wtedy, gdy będzie już całkiem dorosłe, dlatego warto dołożyć wszelkich starań, by przebiegały one prawidłowo.

Dlaczego warto dbać o prawidłową masę ciała dziecka?

Za dużo – źle. Za mało – też niedobrze. Odpowiednia w stosunku do wieku masa ciała dziecka zmniejsza ryzyko wystąpienia wielu negatywnych skutków zdrowotnych i to nie tylko w okresie dzieciństwa, ale także w czasie jego całego dorosłego życia.

Otyłość w pierwszych latach życia oznacza w przyszłości większe ryzyko tzw. „chorób cywilizacyjnych”, określanych inaczej jako „niezakaźne”, m.in. chorób układu sercowo-naczyniowego czy zaburzeń gospodarki węglowodanowej w postaci stanu przedcukrzycowego czy cukrzycy typu 2. Już w dzieciństwie otyłe dzieci zmagają się także z problemami związanymi z funkcjonowaniem w społeczeństwie – często są szykanowane i trudniej im nawiązywać kontakty z rówieśnikami. Niestety, z otyłości rzadko się „wyrasta” – otyły maluch w porównaniu ze szczuplejszym kolegą ma 5 razy większą szansę na bycie otyłym dorosłym.

Dzieci ze zbyt małą masą ciała również zmagają się z jej niekorzystnymi skutkami przez całe życie. Te maluchy, które urodziły się z niską masą ciała, charakteryzują się podwyższonym ryzykiem zachorowania w przyszłości na cukrzycę typu 2, nadciśnienie i choroby układu krążenia. Niedożywione dzieci mogą zmagać się także z obniżeniem odporności i nieprawidłowościami w rozwoju ośrodkowego układu nerwowego.

BMI, czyli Body Mass Index

Skoro prawidłowa masa ciała dziecka ma tak duże znaczenie dla jego późniejszego zdrowia, rodzice stale powinni trzymać rękę na pulsie – kontrolować, czy maluch nie waży zbyt dużo lub za mało i w przypadku wystąpienia odchyleń w którąkolwiek ze stron, niezwłocznie podejmować odpowiednia działania, by niepokojącą tendencję jak najszybciej odwrócić. Monitorowanie masy ciała może być znacznie łatwiejsze, jeśli wykorzystamy BMI. Skrót powstał z pierwszych liter angielskiego Body Mass Index, co oznacza Wskaźnik Masy Ciała. Wyliczenie BMI jest niezwykle proste – wystarczy masa ciała dziecka (w kilogramach) i jego wzrost (centymetry należy przeliczyć na metry):

BMI = masa ciała (kg) / wzrost (m) / wzrost (m)

Do oceny, czy BMI jest prawidłowe, u dorosłych służy klasyfikacja opracowana przez Światową Organizację Zdrowia (WHO). BMI poniżej 18,5 oznacza zgodnie z nią niedowagę. Normalna waga określana jest przez BMI mieszczące się w zakresie 18,5-24,9. Od BMI większego od 25 zaczyna się nadwaga, zaś powyżej 30 – otyłość pierwszego stopnia. BMI powyżej 35 oznacza otyłość drugiego stopnia, zaś powyżej 40 bardzo dużą otyłość trzeciego stopnia.

Jak czytać wartość BMI dziecka?

Dzieci rozwijają się bardzo szybko i u każdego z nich proces ten przebiega w nieco inny sposób i w nieco innym tempie, dlatego ocena BMI nie jest już w ich przypadku, niestety, tak łatwa jak u dorosłych – zwykła tabelka nie wystarczy, by stwierdzić, czy masa ciała dziecka jest prawidłowa czy może odbiega nico od normy. Na szczęście, jest to trudniejsze, ale nie niemożliwe.

Do oceny prawidłowości przyrostów masy ciała dziecka służą siatki centylowe – w klasycznej wersji, nieco trudniejszej do interpretacji, wykorzystują oddzielnie wzrost i masę ciała maluszka, ale wariant uproszczony wymaga właśnie podania BMI dziecka. Jak z nich korzystać? Najlepiej regularnie ważyć i mierzyć dziecko (np. raz w miesiącu), za każdym razem wyliczając zgodnie z podanym wyżej wzorem, wartość wskaźnika BMI. Wyniki następnie należy nanieść na specjalny wykres i zinterpretować, zgodnie z zasadami podanymi niżej. Można w tym celu także, ułatwiając sobie nieco zadanie, skorzystać z interaktywnego narzędzia Siatki centylowe, które dostępne jest na stronie programu edukacyjnego Zdrowy Start w Przyszłość.

Linie, które widać na siatkach centylowych, zarówno klasycznych jak i siatkach centylowych BMI dzieci, to centyle. Wskazują one, ile mierzą i ważną lub jakie BMI mają inne dzieci w tym samym wieku. O prawidłowym rozwoju dziecka świadczą wartości mieszczące się pomiędzy 3. a 97. centylem i to najlepiej oscylujące miesiąc po miesiącu w pobliżu podobnych pasm centylowych – spadek wartości BMI z 50. do 10. centyla powinien zostać jak najszybciej skonsultowany z lekarzem.

Przeczytaj więcej: Siatki centylowe

Już w ciąży możesz wpływać na BMI dziecka?

Zdrowa dieta kobiety starającej się o dziecko to pierwszy krok w zapobieganiu wystąpieniu u dziecka otyłości i chorób, które są jej skutkiem. Urozmaicone posiłki i odpowiednia dawka ruchu dostosowanego do możliwości przyszłej mamy pomagają kontrolować przyrosty masy ciała w kolejnych miesiącach ciąży i zmniejszają ryzyko pojawienia się cukrzycy ciężarnych, dzięki czemu maleje ryzyko, że oczekiwany potomek pojawi się na świecie ze zbyt dużą urodzeniową masą ciała. Z drugiej strony, nadmiar lub niedobór składników odżywczych w diecie kobiety spodziewającej się dziecka może niekorzystnie programować metabolizm, a w konsekwencji także przyszłe zdrowie dziecka.

Niemowlęta karmione piersią są szczuplejsze

Mleko mamy jest dla niemowlęcia najlepszym pokarmem – nie tylko zaspokaja wszystkie jego potrzeby żywieniowe, ale także zmniejsza ryzyko wystąpienia u dziecka w przyszłości otyłości. Karmione piersią maluchy łatwiej kontrolują uczucie głodu i sytości, dzięki czemu po latach mają mniejsze ryzyko przejadania się. Co więcej, skład pokarmu kobiecego perfekcyjnie wręcz potrafi dopasować się do potrzeb dziecka na aktualnym etapie rozwoju. Wystarczy wspomnieć o białku, którego poziom w mleku ludzkim zmniejsza się wraz z naturalnym spadkiem zapotrzebowania na ten składnik, który ma miejsce, gdy tempo wzrostu dziecka zwalnia – w pierwszych dniach po narodzinach dziecka w każdych 100 ml mleka jego mamy zawarte jest prawie 2 g białka, podczas gdy pod koniec 5. miesiąca ilość ta jest aż o ponad 40% niższa i wynosi mniej niż 1,2 g. Te zmiany zawartości białka w mleku kobiecym są prawdopodobnie jednym z mechanizmów za pośrednictwem których karmienie naturalne chroni dziecko przed wystąpieniem otyłości. Tempo wzrostu w pierwszych miesiącach życia pozwala przewidywać, jak w przyszłości będzie wyglądać BMI dziecka, dlatego już na tym wczesnym etapie konieczne jest stałe kontrolowanie przyrostów masy ciała dziecka.

Rozszerzanie diety a prewencja otyłości

Gdy kończy się okres wyłącznego karmienia piersią, rozpoczyna się etap rozszerzania diety dziecka. W jego jadłospisie powinno znaleźć się miejsce na produkty z każdej z grup spożywczych, które wprowadzać należy zgodnie z zaleceniami ekspertów zawartymi w aktualnym schemacie żywienia niemowląt. W ten sposób rodzic już w pierwszym roku życia zapoznaje dziecko z różnorodnością smaków, dzięki czemu w przyszłości będzie ono chętniej próbować żywieniowych nowości, urozmaicając w ten sposób swój jadłospis. Już teraz ważne są regularne posiłki – jeśli niemowlę ukończyło 4. miesiąc życia i nie jest już karmione wyłącznie piersią, powinno otrzymywać każdego dnia około 5 posiłków dziennie. Jest to jednak zasada rzadko respektowana przez rodziców, którzy najchętniej karmiliby swoje dzieci cały dzień bez przerwy, a to zdecydowanie nie sprzyja kształtowaniu u maluchów zdrowych nawyków i zwiększa ryzyko, że w przyszłości także będą one jadły częściej i więcej niż potrzebują. Unikać należy także podawania posiłków, gdy dziecko zajęte jest zabawą lub, jeszcze gorzej, ogląda telewizję, bo rozproszona uwaga również sprzyja przejadaniu się.

Mamy, które podjęły decyzję o zaprzestaniu karmienia piersią lub karmią mieszanie, powinny dla swoich dzieci wybierać odpowiednie do wieku mleko modyfikowane, zawierające białko w ilości i jakości jak najbardziej zbliżonej do złotego standardu, jakim jest mleko kobiece.

Poza zdrową dietą, konieczne jest także zapewnienie dziecku odpowiedniej dawki ruchu. Maluchy uwielbiają chodzić z rodzicami na spacery, biegać po parku, jeździć na swoich małych rowerkach, grać w piłkę i podejmować każdą inną możliwą formę aktywności fizycznej. Z wiekiem zwykle zapał ten maleje, jednak rodzice muszą zrobić wszystko, by w dalszym ciągu przynajmniej 60 minut dziennie ich pociecha spędzała aktywnie. Bo przecież ruch to zdrowie! I mniejsze ryzyko nadmiaru kilogramów.

Stałe monitorowanie BMI dziecka to szansa na łatwą kontrolę jego masy ciała i wczesne wychwycenie jakichkolwiek nieprawidłowości w tym zakresie. Troska o zdrowy rozwój malucha powinna zacząć się jednak dużo wcześniej, już w momencie, gdy kobieta zaczyna planować dziecko, a później czeka na jego przyjście na świat. Zdrowy start w przyszłość będzie bowiem znacznie łatwiejszy, gdy dziecko wystartuje w życie ani nie za małe, ani nie za duże – takie w sam raz.

Zdjęcie główne: depositphotos.com