Motyw przemijania w literaturze. Jak autorzy przedstawiają upływ czasu w swoich dziełach?

Upływ czasu jest jednym z najbardziej podstawowych i uniwersalnych tematów, które pojawiają się w literaturze na całym świecie. Jest to temat, który dotyczy istoty ludzkiej egzystencji, czyli nieuchronności losu, przemijania, starzenia się i śmierci. W literaturze motyw przemijania pojawia się w różnych kontekstach i formach i jest często wykorzystywany przez pisarzy, aby ukazać nie tylko nietrwałość ludzkiego życia, ale również porażki, jakie ponosi człowiek, chcąc zatrzymać czas i ominąć nieuniknione. Motyw przemijania – jakie lektury?

Jak autorzy przedstawiają upływ czasu w swoich dziełach?

Motyw przemijania w literaturze jest często wykorzystywany przez pisarzy, aby ukazać fundamentalną niestabilność i nietrwałość ludzkiego życia. Często jest to motyw centralny, który determinuje całą fabułę utworu. W niektórych dziełach motyw przemijania pojawia się bardziej subtelnie, jako jedna z wielu motywacji charakteryzujących postaci lub sytuacje. Często też motyw przemijania pojawia się jako metafora, symbolizując nietrwałość i zmienność rzeczywistości.

Zmienność jest nieuchronną cechą ludzkiego życia. Czas upływa, a wraz z nim zmieniają się nasze doświadczenia i sytuacje. Jedne okresy kończą się, aby ustąpić miejsca nowym, a jedyną stałą rzeczą w tym świecie jest zmiana. Nic więc dziwnego, że przemijanie czasu tak bardzo interesowało twórców, którzy skupiali się na naturze życia i kondycji ludzkiej.

W literaturze motyw przemijania często jest przedstawiany w negatywnym kontekście. Lata beztroskiej młodości mijają szybko, a bohaterowie – podobnie jak ludzie w rzeczywistym życiu – mają zazwyczaj poczucie niewykorzystanych szans i nieuchronności nadchodzącego końca. Ludzie zawsze stawiali opór temu przemijaniu i zapomnieniu, próbując na różne sposoby temu zapobiec, ale niestety – wszelkie tego typu próby nie przyniosły rezultatów.

Nie zawsze jednak zmiana musi kojarzyć się z czymś złym. Czasami autorzy zwracają także uwagę na pozytywne aspekty upływu czasu oraz na cykliczność życia, która powinna napawać nas przede wszystkim nadzieją. Podobnie jak w przyrodzie po zimie przychodzi wiosna, tak po trudnych okresach życia przychodzą lepsze czasy. Każdy koniec jest początkiem czegoś nowego, a przemijanie jest naturalnym procesem. Przykład takiego podejścia możemy znaleźć np. w pieśniach Kochanowskiego.

Zobacz: Co jeśli nie zda się matury ustnej? Nie wszyscy mogą przystąpić do poprawki, ważny jest jeden czynnik

Motyw przemijania – lektury

Motyw przemijania jest bardzo ważnym elementem Księgi Koheleta. Autor wielokrotnie podkreśla, że wszystko na świecie jest nietrwałe i mija. Często używa przy tym metafory wiejącego wiatru lub przemijającego cienia. W tekście nieustannie powracają słowa, będące niejako mottem całości, czyli: Marność nad marnościami, wszystko marność (łac. vanitas vanitatum et omnia vanitas). Kruchość doczesnego egzystowania, względna wartość oraz daremność ludzkich wysiłków stanowią stałe cechy naszej zmiennocielesnej rzeczywistości. Jednocześnie w Księdze Koheleta znajdziemy także wezwanie do czerpania radości z chwil obecnych, jako że ludzkie życie ukazane jest jako cykl, w którym powtarzalność i przemijanie stanowią esencję i porządek stworzony przez Boga.

Motyw przemijania znajdziemy w literaturze baroku, np. w wierszach Daniela Naborowskiego. W swoim wierszu “Krótkość życia” poeta porusza kwestię przemijalności doczesnego istnienia, ukazując jego nietrwałość. Autor argumentuje, że człowiek powinien zaakceptować to, że jego egzystencja jest ulotna. Wieloznaczne porównania pokazują, jak bardzo życie człowieka jest krótkotrwałe i ulotne. Poeta zestawia je z dymem, cieniem, a nawet punktem, aby zobrazować nietrwałość ludzkiego istnienia. Czas ukazany jest jako ciągły ruch, gdzie nieodwracalność i powszechność zdarzeń i zjawisk towarzyszą nieuchronności.

Upływ czasu w literaturze obecny jest także w wielu pieśniach Kochanowskiego oraz we fraszce ”O żywocie ludzkim”. W utworze podkreśla się, że wszelkie przedmioty materialne są przemijające i niezbyt ważne, ponieważ ich trwałość jest ograniczona. Na tym świecie nie ma niczego, co byłoby w pełni pewne, a los kpi sobie z ludzi, którzy skupiają się wyłącznie na zdobywaniu dóbr doczesnych.

Motyw przemijania realizuje się także w literaturze Szekspira. Główny bohater w “Hamlecie” nie może pogodzić się z nieuchronnością śmierci, trudno mu zrozumieć, że po człowieku, nawet najlepszym, który wiele osiągnie – nic nie zostaje.

Sprawdź: Kiedy matury ustne 2023? Harmonogram egzaminów nie wszystkim uczniom się podoba

Motyw przemijania w literaturze – przykłady

Motyw czasu w literaturze romantyzmu to również częsty element. Jednym z przykładów może być znana epopeja narodowa, którą napisał wieszcz Adam Mickiewicz – “Pan Tadeusz”. W swoim dziele autor przedstawia nam “kraj lat dziecięcych” i wyraża w ten sposób tęsknotę za miejscami, które kojarzą mu się z dawno minionym okresem młodości. Mickiewicz idealizuje ojczyznę, podkreślając jednocześnie, że świat, który przedstawia, już nie istnieje – służy temu wielokrotnie powtarzany epitet “ostatni” (ostatni zajazd na litwie, ostatni, co tak tego poloneza wodził, ostatni woźny trybunału, ostatni z Horeszków).

Nad sensem ludzkiej egzystencji i przemijaniem zastanawiali się także poeci Młodej Polski. Motyw ten znajdziemy w wierszu Kazimierza Przerwy-Tetmajera Koniec wieku XIX. Wiersz poety porusza kwestię końca stulecia, który niesie ze sobą jednocześnie upadek wszystkich ideałów i wartości. Człowiek jest pozostawiony sobie sam, nie ma nic pewnego, czego mógłby się chwycić i znaleźć oparcie, odnaleźć utracony sens. Autor-dekadent podkreśla jednocześnie niemoc i bezradność człowieka wobec rzeczywistości, wobec dziejących się, nieodwracalnych zmian.

Z nieuchronnym przemijaniem nie może pogodzić się Wiktor Ruben, bohater opowiadania “Panny z Wilka” Jarosława Iwaszkiewicza. Po latach wraca on na wieś, gdzie jako młody kawaler spędzał wakacje w towarzystwie mieszkających w dworku sióstr. Przypomina sobie, jak był wtedy szczęśliwy i jak beztroskie momenty przeżywał w towarzystwie młodych i pięknych kobiet – można powiedzieć, że był to najszczęśliwszy czas w jego życiu. Niestety powrót do tych samych miejsc i osób jest niemożliwy – wizyta w domu sióstr przynosi tylko rozczarowanie. Wiktor boleśnie się przekonuje, że młodość i beztroska minęły bezpowrotnie, siostry są już dorosłymi kobietami, są zupełnie inne. Jedna z nich, którą kiedyś darzył uczuciem, niestety już nie żyje. Na koniec bohater dochodzi do wniosku, że on sam zmienił się nie do poznania – stał się smutny, zgorzkniałym i zagubionym człowiekiem.

Motyw przemijania w lekturach znajduje się również w wierszu Wisławy Szymborskiej “Nic dwa razy”. Nie ma jednak do końca negatywnego wydźwięku. Podmiot rzeczywiście stwierdza, że każda chwila przemija błyskawicznie i nic się nigdy nie powtórzy, zachęca jednak tym samym, aby intensywnie przeżywać każdy moment, cieszyć się każdą minutą i doceniać dany nam czas.

Zobacz: Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]

Czytelnicy pytają o przemijanie w literaturze

Motyw przemijania pan Tadeusz – gdzie?

Świat, który przedstawia Mickiewicz, już nie istnieje – służy temu wielokrotnie powtarzany epitet “ostatni”. Autor celowo powraca do “kraju lat dziecięcych”, aby

Motyw przemijania przykłady z lektur – jakich?

“Lalka”, “Hamlet”, “Pan Tadeusz”, “Panny z Wilka”.

Dodaj komentarz

Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo