Noworodek a niemowlę: czym różni się noworodek od niemowlaka?

Jeszcze noworodek czy już niemowlak?

Dla rodziców nowo narodzonego dziecka terminologia i nazewnictwo nie ma najmniejszego znaczenia, jednak z medycznego punktu widzenia, podział ten ma uzasadnienie. O noworodku mówimy od dnia narodzin do 28 dnia życia. W tym czasie dziecko musi zaadaptować się do nowego środowiska, dlatego to bardzo intensywny i dość trudny okres dla maleństwa. W czasie życia płodowego dziecko błogo dryfowało sobie w spokojnym, przytulnym i cichym brzuszku mamy.

W chwili narodzin zmienia się dla niego wszystko. Mnogość bodźców, jakie docierają do małego człowieka, światło, dźwięki, dotyk, to wszystko jest zupełnie inne i nowe. Co więcej, maluszek musi opanować przyjmowanie pokarmu, który dotychczas docierał do niego za pośrednictwem pępowiny. Zaadaptowanie się do nowych warunków jest więc ogromnym wyzwaniem, podobnie jak dla rodziców, wyzwaniem jest poznanie noworodka, nauka rozpoznawania jego potrzeb i przeorganizowanie codzienności do życia z nowym członkiem rodziny.

Pierwszy etap rozwoju dziecka – specjalistyczna terminologia

Wiemy już, że noworodkiem nazywamy dziecko od pierwszego do dwudziestego ósmego dnia życia, istnieje jednak bardziej szczegółowy podział noworodków, ze względu na termin urodzenia, a także masę urodzeniową.

Podział ze względu na wiek ciąży, w którym nastąpiło rozwiązanie, wygląda następująco:

• noworodek donoszony – dziecko, które urodziło się między 37 a 41 tygodniem ciąży
• noworodek przenoszony – dziecko, które urodziło się po 41 tygodniu ciąży
• wcześniak – dziecko, które urodziło się przed 37 tygodniem ciąży

Ze względu na masę urodzeniową noworodki dzielimy na:

• noworodki hipotroficzne – z niską masą urodzeniową, nieprzekraczającą 2500 g
• noworodki hipertroficzne – z wysoką masą urodzeniową, przekraczającą 4000 g
• noworodki eutroficzne — z masą urodzeniową mieszczącą się w przedziale między 2500 a 4000 g

Pierwsze 28 dni życia dziecka, czyli co się dzieje z dzieckiem w okresie noworodkowym?

Jak już wspomniano, pierwsze dni życia dziecka są dla niego ogromnym wyzwaniem, czasem wielkich zmian i nowych doznań. To również mnóstwo stresów dla rodziców nowo narodzonego maluszka, którzy muszą zmierzyć się z wieloma, często niepokojącymi, a z reguły całkiem naturalnymi zachowaniami i symptomami, które są charakterystyczne właśnie dla tego pierwszego etapu życia. Pierwsza kupka noworodka, czyli tak zwana smółka często dziwi, ale też niepokoi, ponieważ jej wygląd odbiega mocno od tego, jak wyobrażamy sobie kupkę niemowlaka.

Niektóre dzieci rodzą się z charakterystycznym meszkiem na całym ciele, tak zwanym lanugo, co również może wywołać u opiekunów pewien niepokój, oczywiście niepotrzebny, ponieważ meszek ten zanika samoistnie w ciągu od kilku do kilkunastu dni po urodzeniu. Warto też zwrócić uwagę na przejściowe odczyny fizjologiczne, takie jak spadek masy ciała, poniżej masy urodzeniowej, żółtaczka noworodkowa, czy też rumień noworodkowy. Odczyny te obserwuje się niemal u wszystkich noworodków, a ich natężenie może być różne.

Jeżeli jako rodzice mamy jakiekolwiek wątpliwości co do zachowania noworodka jeszcze w szpitalu, mamy do dyspozycji wiedzę i doświadczenie personelu medycznego, z którym możemy skonsultować wszystkie swoje obawy. Jednak po powrocie do domu również nie zostajemy pozostawieni sami sobie. Jeszcze przed porodem wybieramy położną środowiskową, a także lekarza pediatrę i to właśnie z nimi możemy konsultować wszelkie niepokojące nas objawy, jakie zaobserwujemy u naszego maleństwa.

Jakie badania wykonywane są w pierwszych dniach życia dziecka?

Pierwsze dni życia noworodek spędza w szpitalu na oddziale noworodkowym, gdzie od chwili urodzenia poddawany jest podstawowym badaniom, które mają na celu ocenę jego ogólnego stanu zdrowia. Pourodzeniowa profilaktyka w postaci badań przesiewowych jest niezwykle ważna, ponieważ pozwala wykryć lub wykluczyć wiele chorób wrodzonych takich jak wady serca, niedosłuch, czy też wrodzona niedoczynność tarczycy. W pierwszych godzinach życia noworodek otrzymuje również pierwsze szczepionki takie jak szczepionka przeciwko wirusowemu zapaleniu wątroby typu B, czy też przeciwko gruźlicy.

Odczyny fizjologiczne niemowlaka – o czym warto wiedzieć?

Obecnie w większości szpitali położniczych po urodzeniu noworodek przebywa razem z mamą 2 do 3 dób w szpitalu, w celu wykonania wspominanych badań i dokładnej oceny stanu zdrowia dziecka i mamy. W niektórych przypadkach pobyt może się przedłużyć z powodu silnej żółtaczki noworodkowej czy też zbyt dużego ubytku masy ciała. Niemowlę codziennie jest badane przez lekarza pediatrę lub neonatologa, właśnie w celu oceny ogólnego stanu dziecka. Maleństwo jest ważone, lekarz ogląda jego skórę, ciemiączko, mierzona jest temperatura.

Spadek masy ciała

Spadek masy ciała dziecka w pierwszej lub drugiej dobie po urodzeniu jest całkiem naturalnym zjawiskiem, ponieważ maluszek zaraz po przyjściu na świat ważony jest jeszcze zanim odda mocz czy smółkę, czyli pierwszą kupkę. Smółka ma bardzo charakterystyczny wygląd i kolor, jest gęsta, lepka, w kolorze czarnozielonym. Jest to substancja, która gromadziła się w jelitach maluszka w trakcie całego życia płodowego. Ważne, aby noworodek jak najszybciej wydalił smółkę, w czym pomocne jest pierwsze mleko mamy tak zwana siara, która ma właściwości przeczyszczające. Po pierwszym wypróżnieniu masa noworodka spadnie, jednak już w kolejnej dobie powinna regularnie zacząć wzrastać. Jeżeli z jakiegoś powodu jest inaczej, lekarze mogą zatrzymać mamę z noworodkiem w szpitalu na jeden lub kilka dni w szpitalu.

Żółtaczka noworodkowa

Żółtaczka noworodkowa to również stan fizjologiczny, związany z podniesionym poziomem bilirubiny u dziecka, z upływem czasu dziecko wydala bilirubinę z organizmu z moczem, dzięki czemu jej poziom spada. Zatrzymanie moczu czy stolca może powodować podniesienie poziomu bilirubiny i zwiększenie natężenie żółtaczki noworodkowej, co również może być przyczyną dłuższego pobytu dziecka w szpitalu.

„Zwyczaje” noworodków, o których warto wiedzieć

Po wyjściu ze szpitala dla noworodka i jego rodziców zaczyna się wielka przygoda, jaką jest wspólne życie. W nowej rzeczywistości łatwiej się odnaleźć, kiedy poznamy siebie nawzajem i zaakceptujemy zmiany, które muszą się dokonać. Jako rodzice, powinniśmy mieć świadomość tego, jak wygląda dzień noworodka, czego możemy się spodziewać, co może być normalne, a co powinno nas zaniepokoić.

• Sen – nie będzie przesady w stwierdzeniu, że w pierwszych dniach, a nawet tygodniach życie noworodka polega na spaniu z krótkimi przerwami na jedzenie i zmianę pieluszki. Noworodek może przesypiać nawet do 21 godzin i jest to całkowicie naturalne a co więcej niezbędne do prawidłowego rozwoju.
• Częstotliwość i charakter wypróżnień – noworodki wypróżniają się często, a kolor i zapach ich odchodów może być bardzo różny, na co bezpośrednio wpływ ma to, co je mama karmiąca. Niektóre noworodki karmione piersią robią kupkę po każdym karmieniu, inne robią ją raz na kilka dni, a nawet raz w tygodniu, i jest to całkowicie normalne i nie powinno być powodem do niepokoju, jeżeli dziecko zachowuje się normalnie, je i nie wykazuje objawów bólu brzuszka.
• Brak zainteresowania światem zewnętrznym – wzrok noworodka w pierwszych dniach życia jest bardzo słaby, obraz rozmazany, a maluszek widzi świat w czarno białych barwach, z biegiem czasu zaczyna zauważać kolor czerwony. Jego duże zapotrzebowanie na sen i słaby wzrok sprawiają, że może wydawać się on niezainteresowany swoimi rodzicami i resztą świata zewnętrznego, sytuacja powinna ulec zmianie już po około 2 tygodniach, kiedy maluszek zacznie rozpoznawać swoich opiekunów i wodzić wzrokiem za kontrastowymi przedmiotami.

Już niemowlak, czy jeszcze noworodek?

28 dni to umowny czas, kiedy dziecko nazywane jest noworodkiem. Oczywiście w momencie przekroczenia magicznego 28 dnia w nie dokonają się jakieś spektakularne zmiany, które będą świadczyć o „przeobrażeniu się” w niemowlaka. Granica ta polega raczej na zaakcentowaniu zakończenia pierwszego, najbardziej intensywnego i najbardziej bogatego w zmiany okresu życia. Co nie oznacza, że w kolejnych nie dzieje się nic ważnego. Wręcz przeciwnie.

Można powiedzieć, że pierwszy rok życia dziecka, czyli czas jego niemowlęctwa, to okres najsilniejszych i najbardziej spektakularnych zmian fizjologicznych, psychicznych, neurologicznych, jakich doświadczamy w całym naszym życiu. Z pozoru obojętny, przesypiający większość doby noworodek, a następnie niemowlak, w przeciągu zaledwie 12 miesięcy przeobraża się w siedzące, stojące, a czasami nawet chodzące dziecko, które potrafi w sposób podstawowy komunikować swoje potrzeby, które nawiązuje interakcję z osobami ze swojego otoczenia, które wyraża szereg różnych emocji, rozumie, co się do niego mówi, a nawet zaczyna powtarzać pierwsze słowa.

Kamienie milowe w okresie niemowlęcym

Jak już zostało napisane w trakcie okresu niemowlęctwa, czyli od 2 do 12 miesiąca życia, dziecko przechodzi ogromną transformację, która wiąże się z poznawaniem i opanowywaniem nowych umiejętności, nazywamy je kamieniami milowymi rozwoju i zaliczamy do nich:

• Rozwój mowy — głużenie, które następnie przechodzi w gaworzenie, w końcu przeradza się w pierwsze samodzielne słowa
• Rozwój motoryczny – niemowlak zaczyna przekręcać się na boki, następnie samodzielnie obraca się na brzuszek i z powrotem na plecy, z czasem próbuje pełzać, samodzielnie siadać, raczkować, aż w końcu udaje mu się stanąć na dwóch nogach i postawić pierwszy samodzielny krok.
• Rozwój wzroku – dziecko początkowo widzi tylko z bliska, ostre i kontrastowe barwy, z biegiem czasu, wzrok wyostrza się, niemowlak zaczyna wodzić wzrokiem za zabawkami, rozpoznawać znane mu osoby, miejsca oraz przedmioty.
• Rozwój układu pokarmowego – układ pokarmowy noworodka początkowo przystosowany jest tylko do przyjmowania pokarmu płynnego, którym jest mleko matki lub mleko modyfikowane, z biegiem czasu, jego możliwości i potrzeby organizmu rozszerzają się, dlatego w połowie pierwszego roku życia, rozpoczynamy rozszerzanie diety, wraz z pojawieniem się pierwszych zębów i opanowaniem siedzenia, dziecko wykazuje gotowość do przyjmowania pokarmów stałych.

Noworodek a niemowlę: dlaczego rozróżnienie ich jest ważne?

Mogłoby się wydawać, że podział pierwszego roku życia dziecka na okres noworodkowy i niemowlęcy nie ma większego sensu, jednak z medycznego punktu widzenia jest on uzasadniony. Pierwszy miesiąc życia, czyli okres noworodkowy rządzi się bowiem nieco innymi prawami, takimi jak występowanie schorzeń czy dolegliwości typowych właśnie dla noworodków, co więcej posiada własną dziedzinę medycyny, jaką jest neonatologia, specjalizująca się właśnie w opiece nad noworodkami.

Sprawdź: Czy moje dziecko rozwija się prawidłowo?