Prolaktyna i jej wpływ na nasz nastrój, odporność oraz problemy z zajściem w ciążę

Prolaktyna – co to za hormon?

Prolaktyna, inaczej nazywana hormonem luteotropowym (LTH), wydzielana jest w przysadce mózgowej. Chociaż kojarzona jest głównie z kobietami, prolaktyna jest również męskim hormonem, który steruje m.in. płodnością i odpornością.

Poziom prolaktyny zmienia się w ciągu życia – u kobiet szczególnym okresem pod tym względem jest ciąża i czas karmienia piersią. Stężenie prolaktyny we krwi waha się jednak również w cyklu dobowym – najwyższy jest z rana, a najniższy popołudniu, co tyczy się obu płci. Kobiety doświadczają zmian w poziomie prolaktyny dodatkowo w cyklu miesięcznym – druga połowa cyklu, po owulacji, to czas, gdy prolaktyny jest najwięcej. Ma to związek ze specyficznymi funkcjami, jakie pełni ten hormon w kontekście ciąży.

Głównym czynnikiem wpływającym na regulację wytwarzania prolaktyny, jest drugi hormon – dopamina. Jest ona wytwarzana przez część mózgu zwaną podwzgórzem. Dopamina zatrzymuje wytwarzanie prolaktyny, dlatego im więcej dopaminy, tym mniej prolaktyny w organizmie. Co ciekawe, prolaktyna zwiększa wytwarzanie dopaminy. Zjawisko to znane jest w medycynie jako pętla układu zwrotnego.

Na poziom prolaktyny wpływa również stres, zmęczenie, niewyspanie, a nawet dieta.

Jaka jest rola prolaktyny w organizmie?

Prolaktyna swoją nazwę zaczerpnęła od pierwszej poznanej funkcji, jaką pełni, mianowicie – wspierania laktacji. Jej odpowiednio wysoki poziom jest konieczny do tego, aby gruczoły mleczne ssaków mogły zacząć wytwarzać pokarm. To jednak nie jedyna rola, jaką prolaktyna odgrywa w organizmie ludzkim – ma ich łącznie ponad 300! Ogólnie role te podzielić można na kilka zakresów: metaboliczny, regulacji płynów (osmoregulacja), reprodukcyjny, regulacji układu odpornościowego i regulacji funkcji zachowawczych.

To, co warto wiedzieć o prolaktynie, to z pewnością fakt, że jest niezbędna do zajścia w ciążę i jej utrzymania. Odpowiedni poziom prolaktyny to podstawa regularnych cyklów menstruacyjnych u kobiet, jak również produkcji plemników u mężczyzn. Poziom prolaktyny wykraczający poza normy może osłabiać układ immunologiczny i prowadzić do częstszego zapadania na infekcje.

Zbyt wysoki poziom prolaktyny – objawy

Wysoki poziom prolaktyny nazywany jest hiperprolaktynemią. Do najczęstszych jej przyczyn zalicza się niedoczynność tarczycy, zażywanie leków obniżających poziom dopaminy, czy łagodne guzy przysadki mózgowej. U kobiet przyczyną hiperprolaktynemii jest również ciąża oraz okres karmienia piersią.

Hiperprolaktynemia występuje najczęściej u kobiet w przedziale wiekowym 25-34 lat. Mężczyźni zapadają na nią 4 razy rzadziej.

Podwyższony poziom prolaktyny najczęściej objawia się:

• zaburzeniami cyklu miesiączkowego u kobiet – trwają one krócej niż 25 dni lub dłużej niż 33, bywają bezowulacyjne. Niekiedy miesiączka zanika całkowicie, a wraz z nią płodność kobiety. Szacuje się, że nawet 15-20% kobiet z nieregularnymi cyklami miesięcznymi ma zbyt wysoki poziom prolaktyny
• zaburzeniami libido – brak ochoty na seks (zarówno u kobiet, jak i mężczyzn)
• suchością pochwy – prolaktyna jest związana również z wydzielaniem się estrogenów. Prawidłowy poziom tych hormonów zapewnia odpowiedni poziom nawilżenia pochwy i wytwarzanie śluzu na każdym etapie cyklu (objaw ten można zniwelować stosując odpowiednie żele intymne, szczególnie wskazane kobietom w ciąży i karmiącym piersią – wyłącznie sprawdzone produkty wysokiej jakości znajdziesz na Wapteka.pl)
• bolesnością piersi – przy hiperprolaktynemii piersi są nabrzmiałe i tkliwe. Szczególnie doświadczają tego kobiety w pierwszym trymestrze ciąży (jest to często jeden z pierwszych objawów ciąży, które zauważają)
• zaburzeniami nastroju – nadmiar prolaktyny utrzymujący się przez dłuższy czas może prowadzić do wahania się nastroju, osłabienia samopoczucia psychicznego, podwyższonej drażliwości.

Jak leczy się zbyt wysoki poziom prolaktyny?

Badanie poziomu prolaktyny można przeprowadzić w każdym laboratorium diagnostycznym – wykonuje się je z krwi żylnej, na wynik oczekuje się około doby. Wynik zawsze warto skonsultować z lekarzem, ponieważ normy prolaktyny różnią się w zależności od fazy cyklu, w którym kobieta się znajduje:

1. faza folikularna – poniżej 23 µg/l,
2. faza luteinowa – poniżej 40 µg/l,
3. trzeci trymestr ciąży – do 400 µg/l,

U mężczyzn norma prolaktyny oznaczona jest na poziomie niższym niż 20 µg/l. Ponieważ poziom prolaktyny waha się w ciągu doby, na badanie powinno się stawić rano, na czczo.

Zbyt wysoki poziom prolaktyny nie jest leczony bezpośrednio, ponieważ najczęściej związany jest z innymi chorobami. Zaburzenia wydzielania prolaktyny wymagają dalszej diagnostyki celem ustalenia ich przyczyn i eliminacji chorób powodujących ten stan. Jeśli  hiperprolaktynemia związana jest z zażywaniem leków, jedynym sposobem na przywrócenie równowagi hormonalnej będzie ich odstawienie. W przypadku niedoczynności tarczycy, najczęściej wystarczy wprowadzić odpowiednią dawkę tyroksyny, bo poziom prolaktyny unormował się już po kilku tygodniach. Zaburzenia wydzielania prolaktyny leczone są przez lekarzy endokrynologów. Ponieważ wysoki poziom prolaktyny jest powodowany również stresem i zmęczeniem, w niektórych przypadkach wskazane jest podjęcie odpowiednich kroków (np. konsultacji psychologicznych) celem zniwelowania źródeł stresu. Oczywiście w przypadku ciąży czy laktacji, hiperprolaktynemia nie wymaga żadnych działań, ponieważ jest prawidłowym (i pożądanym) objawem.