Obgryzanie paznokci u dzieci: Jak oduczyć dziecko obgryzania paznokci?

Obgryzanie paznokci u dzieci to dość powszechne zjawisko. Ten nawyk u naszej pociechy powinien zwrócić uwagę rodziców nie tylko ze względów czysto estetycznych, ale przede wszystkim z uwagi na napięcia emocjonalne, których jest najczęstszym skutkiem. Ręce w dziecięcych ustach są najczęściej odzwierciedleniem trudnych doświadczeń i emocji, lecz zjawisko to może też być spowodowane nudą lub być następstwem nawyku ssania kciuka. Podpowiadamy, co robić, kiedy nasze dziecko obgryza paznokcie!

Gdy nasze dziecko obgryza paznokcie…

Obgryzanie paznokci to nawyk w nomenklaturze medycznej nazywany onychofagią, który występuje zarówno u dorosłych, jak i u dzieci i młodzieży. We wszystkich grupach najczęściej jego przyczyną są negatywne emocje i przeżycia, a samo obgryzanie paznokci stanowi pewną formę ich eliminacji. Dorośli najczęściej zdają sobie sprawę ze swoich problemów i są w pełni świadomi, że obgryzanie paznokci niczego w ich sytuacji nie zmieni, a może jedynie pogorszyć, dlatego często samodzielnie podejmują walkę ze złym nawykiem.

Obgryzanie paznokci u dzieci często jest niekontrolowane przez nie same, przez co bardzo trudne do samodzielnego wyeliminowania. Dzieci często nie potrafią nazwać swoich uczuć, a napięcia odreagowują poprzez obgryzanie paznokci i skórek wokół nich. W tym przypadku pomoc maluchom leży w gestii rodziców, którzy nieestetyczne dłonie powinni traktować jako sygnał alarmowy i zachętę dla poświęcenia większej uwagi swoim pociechom. Obgryzione paznokcie u dzieci są bowiem jednym z pierwszych sygnałów, że z naszym dzieckiem dzieje się coś nie w porządku. Warto więc skupić się nie tylko na wyeliminowaniu złego nawyku, ale przede wszystkim jego przyczyn.

Obgryzanie paznokci może być przejściowe i pojawiać się jedynie w przypadku następstw negatywnych wydarzeń lub występować stale, a nawet przeradzać w inne formy zachowań. Najpowszechniejszymi z nich są: wiercenie się, przygryzanie warg, skubanie paznokci i skórek u stóp.

Chociaż obgryzanie paznokci początkowo jest następstwem nudy, stresu lub kontynuacją ssania kciuka, to potrafi przerodzić się w nawyk, a więc wyuczone i trwale zakorzenione działanie. Nie spełnia już swojej pierwotnej funkcji i jest wykonywane często nieświadomie. W tym przypadku konieczna może się okazać pomoc psychologa.

Obgryzanie paznokci u dzieci – przyczyny

Zanim rodzice zaczną zastanawiać się, co na obgryzanie paznokci u dzieci będzie najbardziej skuteczne, warto dokładnie poznać przyczyny tego zjawiska. Dopiero wyeliminowanie przyczyn pozwoli na trwałe pozbycie się problemu.

Nawyk obgryzania paznokci i skórek najczęściej pojawia się u dzieci pobudliwych, napiętych i nieśmiałych. To one najtrudniej radzą sobie z różnymi emocjami i potrzebują wykazywać tak zwane objawy pomocnicze.

Nasze pociechy mogą także obgryzać paznokcie, ponieważ nawyk ten podpatrzyły u swoich kolegów w szkole czy przedszkolu lub u któregoś z członków rodziny. Nie zapominajmy, że dzieci, szczególnie w pierwszych latach swojego życia, są doskonałymi obserwatorami i naśladują zachowania innych.

Kiedy zauważymy, że nasz dwulatek lub nieco młodsze dziecko obgryza paznokcie, to może to świadczyć, że w ten sposób próbuje kontynuować nawyk ssania kciuka.
Często też dzieci obgryzają paznokcie z nudów. Kiedy więc nasza pociecha wkłada rączki do buzi jedynie, kiedy jest zasadniczo bezczynna, na przykład podczas oglądania bajek, to istnieje duże prawdopodobieństwo, że robi to zupełnie nieświadomie.

Sprawdź: Co zrobić z wrastającym paznokciem u dziecka?

Sposób na obgryzanie paznokci u dzieci – skupienie uwagi na przyczynie

Niestety najczęściej dzieci obgryzają paznokcie, ponieważ nie potrafią sobie poradzić z własnymi problemami. Rozpoczęcie nauki w przedszkolu lub zerówce, przejście do nowej szkoły, rozwód rodziców, śmierć jednego z nich, kłótnie w rodzinie, spory z rówieśnikami i inne sytuacje stresowe często powodują u dzieci obgryzanie paznokci. Odpowiedź na pytanie, jak temu zapobiec nie będzie łatwa. W tym przypadku na pewno będziemy musieli poświęcić naszym dzieciom bardzo dużo uwagi. Rozmawiać z nimi i starać się pomóc zaaklimatyzować w nowym miejscu lub sytuacji życiowej. Nierzadko niezbędna będzie pomoc psychologa lub innego specjalisty, który profesjonalnie zajmuje się terapią dziecięcą.

Kiedy u podstaw obgryzania paznokci u dzieci leżą problemy o naturze psychologicznej, nie można przechodzić obok tego problemu obojętnie. Dziecko, które nie otrzyma we właściwym czasie odpowiedniej pomocy, może w przyszłości wykazywać zdecydowanie poważniejsze zaburzenia.
Obgryzanie paznokci u dzieci czasami towarzyszy innym zaburzeniom psychicznym. Mogą być nimi na przykład:

Obgryzanie paznokci u dzieci – jak oduczyć nasze pociechy obgryzania paznokci?

Sposobów na obgryzanie paznokci u dzieci jest wiele. Pierwszym i zdecydowanie najbardziej popularnym z nich są dostępne w sklepach różnorodne preparaty, których stosowanie ma na celu zniechęcenie malucha do wkładania rąk do buzi. Wśród nich najwyższą popularnością cieszą się lakiery do paznokci, które po wyschnięciu zachowują nieprzyjemny, gorzki smak.
Domowe sposoby na obgryzanie paznokci u dzieci najczęściej opierają się na obcinaniu paznokci dzieciom na maksymalnie krótko, aby nie było już co obgryźć. Małym modnisiom mamy często malują paznokcie w przepiękne wzorki, których dzieciom szkoda jest zniszczyć.

Kiedy nasze dziecko obgryza paznokcie, gdy się nudzi, warto kupić mu zabawki, którymi zajmie rączki. Mogą być to przyrządy do ściskania, gniecenia lub kręcenia.
Na koniec warto pamiętać, że nasze upomnienia jedynie spotęgują stres u malca. Warto więc poszukać przyczyn i zająć się ich eliminacją, nie samym skutkiem.

Skutki obgryzania paznokci przez dzieci

Gdy dziecko obgryza paznokcie, jego rączki wyglądają w sposób bardzo nieestetyczny. Jednak nawyk ten może prowadzić do innych poważniejszych w skutkach problemów. Po pierwsze regularnie obgryzana płytka paznokcia może ulec trwałemu uszkodzeniu. Druga sprawa to uszkodzenie struktury zębów i stanu stawu skroniowo-żuchwowego. Obgryzanie paznokci może być przyczyną wad zgryzu. Ponadto poszarpane skórki często prowadzą występowania krwawienia. Odsłonięte tkanki są narażone na infekcje i zakażenia. Na koniec warto zaznaczyć, że dziecko obgryza paznokcie nie tylko w domu, ale też na dworze, w sklepach, czy w szkole. Nie zawsze ma przy tym czyste ręce. Częste wkładanie rak do buzi znacznie podwyższa ryzyko wystąpienia chorób brudnych rąk. Może także prowadzić do zapalenia jamy ustnej.

Obgryzanie paznokci – zapobieganie

Zapobieganie obgryzaniu paznokci u dzieci nie jest łatwe. Kiedy u jego podłoża leży nuda, to można każdorazowo delikatnie wyjmować dziecku rączki z buzi, bez żadnych uwag, komentarzy i pouczeń. Dodatkowo warto natychmiast odwrócić uwagę dziecka na przykład podając mu zabawkę lub rozpoczynając grę w „łapki”. Kiedy nasza pociecha siedzi bezczynnie i nie jest zajęta oglądaniem lub słuchaniem bajki, to można go zaangażować do rysowania, malowania lub wycinania. Ważne, aby zająć jej czymś ręce.

Za każdym razem, kiedy naszemu dziecku uda się nie obgryzać paznokci przez jakiś czas lub nawet jednorazowo powstrzymać, należy je za to chwalić. Dobrze, aby czuło się docenione. Dodatkowo będzie miało motywację, aby po raz kolejny tego nie robić.
Czasem, aby oduczyć dziecko obgryzania paznokci, sami musimy to przestać robić. Pamiętajmy, że dzieci czerpią wzorce od starszych.

Rodzice pytają o obgryzanie paznokci u dzieci

Co na obgryzanie paznokci u dzieci?

Obgryzanie paznokci to problem, który nie ma jednorodnego podłoża. Aby skutecznie mu zapobiegać i przeciwdziałać, najpierw należy dokonać obserwacji sytuacji, kiedy dziecko wykonuje nawyk. Kiedy obgryzanie spowodowane jest nudą, warto nie dopuszczać do sytuacji, kiedy nasza pociecha będzie siedziała bezczynnie. Za każdym wiec razem, kiedy usiądzie przed telewizorem, należy dać mu do ręki zabawkę do ściskania lub gniecenia. Kiedy natomiast będziemy mieli do dyspozycji jego pełną uwagę, warto ją zaangażować do zajęć kreatywnych, na przykład: klejenia, wycinania, pisania, malowania lub rysowania.
Kiedy obgryzanie paznokci u naszego dziecka spowodowane jest odreagowywaniem sytuacji stresowych, należałoby te sytuacje z naszą pociechą oswoić lub odpowiednio przepracować. Dzieci w ten sposób mogą reagować na zmianę szkoły, rozpoczęcie przedszkola, rozwód rodziców lub rodzinne kłótnie. W tej sytuacji warto skorzystać z pomocy specjalisty.
Każdorazowo, kiedy widzimy, że nasze dziecko wsadza rączki do buzi, należy je delikatnie z niej wyjąć, nie wypowiadając przy tym ani słowa. Krytyka i negowanie tylko pogorszą uczucie napięcia i stresu.
Na rynku dostępne są też odpowiednie preparaty do smarowania paznokci, które mają gorzki smak i których założeniem jest zniechęcenie dzieci do wsadzania palców do buzi.

Co powoduje obgryzanie paznokci?

Obgryzanie paznokci jest nie tylko nieestetyczne pod kątem wizualnym, ale też stwarza realne zagrożenie dla zdrowia. Regularne obgryzanie paznokci może powodować wady zgryzu i problemy z zębami. Dodatkowo może skutkować osłabieniem i zniekształceniem płytki paznokcia. Wsadzanie do buzi brudnych rączek grozi zakażeniem o podłożu: grzybiczym, bakteryjnym, wirusowym i pasożytniczym.

Do czego prowadzi obgryzanie paznokci?

Obgryzanie paznokci grozi nie tylko problemami zdrowotnymi opisanymi w powyższym pytaniu. Obgryzanie paznokci u dzieci może prowadzić do powstania nieuświadamianego i głęboko zakorzenionego nawyku, który będzie występował przez wiele lat sam w sobie, bez potrzeby bodźca ze strony negatywnych doznań psychicznych. Jego wyleczenie będzie możliwe jedynie poprzez przeprowadzenie terapii.

Źródła:
  • Robert H. Pantell M.D., James F. Fries M.D., Donald M. Vickery M.D., Taking Care of Your Child: A Parent's Illustrated Guide to Complete Medical Care. Da Capo Press. 2005.
  • University of Utah Health. How can I get my child to stop biting her nails?. Updated March 19, 2019.

Dodaj komentarz

29 komentarzy: Obgryzanie paznokci u dzieci: Jak oduczyć dziecko obgryzania paznokci?

  1. Wiem, że w aptece można kupić specjalne lakiery do paznokci, które mają gorzki smak. Podobno skuteczne. Sama nie sprawdzałam, bo Mali ma dopiero cztery zęby i za dużo nimi nie obgryzie:D
    Pozdrawiam

    • Jest podobno “gorzki paluszek” w aptekach. Nam udało się kupic “pazurek” ale zawiera szkodliwy toluen. Posmarowaliśmy raz pazurki – nic to nie dało. Wiec chyba nie warto.

      • Zamieszczone przez Bep
        Jest podobno “gorzki paluszek” w aptekach. Nam udało się kupic “pazurek” ale zawiera szkodliwy toluen. Posmarowaliśmy raz pazurki – nic to nie dało. Wiec chyba nie warto.

        O cos innego stosujecie?? Jakies “domowe sposoby””?????

        • Julka od czasu do czasu obgryza paznokcie, zwykle podczas oglądania bajki… Posmarowałam “gorzkim paluszkiem”, mąż kupił w aptece, to jest jak lakier do paznokci. U nas po tym jak ręką odjął, z resztą jak Julce paluszki idą do buzi, to sama mówi, że muszę jej posmarować ;).

          • u nas tez pojawilo sie obgryzanie paznokci- mysle ze musiala zauwazyc to w przedszkolu bo pierwsze co to powiedziala ze dzieci w szkole tez obgryzaja..
            wyczytalam ze kazdy zly nawyk mija z wiekiem ale nie sadze ze to przyzwyczajenie bez zadnej rekacje po prostu zniknie#
            ale zamiast strzelac ja po paluchach…jak tylko widze palce w buzi…obcinam co tam jej wystaje, paznokcie czy skorki…i piluje..wylumaczylam jej ze bedzie miala bardzo brzydkie paznokcie jak bedzie obgryzac i oczywiscie ze pod panzkociami jest mnostwo bakterii…ktore ona automatycznie zjada- to chyba dziala na nia najbardziej – bo jednak wizja jakichkolwiek bakterii dla Marty to wielkie wstretne przyzycie
            #lapie ja jeszcze na paluchach w buzi… Ale zdecydowanie mniej niz wczesniej mam nadzieje ze z czasem zapomni o tym bllllleeee

            • Zamieszczone przez lauidz
              Ale Twoja Martusia juz duza moj Misiek nawet 2 latek jeszcze nie ma i z tlumaczenia nici…

              masz racje dwulatkowi ciezko wytlumaczyc..
              to pewnie jedyne wyjscie czyms posmarowac jak dziewczyny doradzaly..

              • Kupilam cos ala ten gorzki pazurek w wersji amerykanskiej – ale w pierwszej aptece jak powiedzialm ze to dla dwulatka pani nie chciala mi sprzedac bo”moze mu zaskodzic”. Polecila nakladki na palce(juz widze moje dziecko w nakladkach). Kupilam w drugiej – ze niby dla mnie i podzialalo – Michu nie wsadza paluszkow do buzi:) (jejejeje)
                ale… no wlasnie czemu musi byc jakies ale… zaczal wkladac do noska:(
                I co teraz???

                • to teraz czas na gorzką kozę:p
                  żarty żartami jak bylam mala tez mnie straszyli bakteriami, sypali pieprzem i w ogole, aha i straszyli ze będe miała krzywe zęby. hmmmm nie przeszło. a szczęka? mam najładniejsze ząbki z całej familii

                  moja wkłada paluchy do ucha ale ze ma 15 miesiecy to raczej nic nie poradze…

                  • Myslalam ze juz uporalam sie z tymi paznokciami… a tu nic… ciagle je zre!! Juz mam dosc!! Nie obcinalam mu paznokci prze donre 2-3miesiace!!! Skandal!! Smarowalam mu gorzkim ochydztwem i nic to nie dawalo – zaczal to zlizywac i prosic w wiecej, narkoman maly:)
                    A tak powaznie to juz nie daje psychicznie rady z tymi paznkciami. Moze macie jeszcze jakies rady!!!

                    • Wiesz. Skoro to nie odruch nerwowy – bo lakier nie pomaga – to zrób Mu badanie kału w kierunku pasożytów.
                      Myśmy ostatnio zapytali starszej, doświadczonej pediatry co robić z tym obgryzaniem i od ręki wypisała nam skierowanie na badania 😮 Jak nic nie wyjdzie to przynajmniej to wykluczysz i będziesz spokojniejsza 😉

                      • dzieki beb zrobimy tak moze nawet dzisiaj… bo juz nie moge….

                        • My na szczęście nie mieliśmy problemu z obgryzaniem paznokci, natomiast mała ssała kcik:(A co do paznokci, to z domowych sposobów znam wkładanie palców w sól lub pierz. Ale nie uważam to za bezpieczne, bo dziecko może zatrzeć sobie oczka…A co do tych środków z apteki, to podobno sa 2 rodzaje-jedem łagodniejszy (i ten dzieciom smakuje), a drugi strasznie gorzki. Niestety nie znam nazwy…

                          • Witajcie. Ja mam ten sam problem i powiem szczerze, że szlag mnie trafia jak widzę palce w buzi mojego synka 🙁 Mateusz za m-c będzie miał 2 latka a paznokcie gryzie już od dobrych 3-4 m-cy 🙁 Na początku spokojnie tłumaczyłam, zabirałam ręcę z buzi, tłumaczyłam, ze tak nie wolno, brzydko itp., itd. Potem tłumaczenie zamieniło sie w prośby, goźby, krzyki i klapsy…. i na nic to sie zdało. Wkurzyłam sie pewnego dnia i poszłam z mateuszem do naszej pediatry. Powiedziała, że to nawyk – przyszedł i musi sam minąć. Mogę nakładać mu rękawiczki na ręcę albo smarować czymś gorzkim, albo tez żeby mały miał wiecznie zajęte ręcę. Wracając do domu zakupiłam w aptece płyn przeciwko obgryzaniu paznokci. Przez pierwszy dzień go odrzucało a potem Mateusz chyba przyzwyczaił sie do tego smaku i nadal wcinał paznokcie 🙁 Ani płyn ani żel przeciw obgryzaniu paznokci, sól, pieprz nie działają. Ja już jestem załamana, nie wiem co robić. Mateusz miał takie ładne paznokcie jak był mały a teraz normalnie mi wstyd jak gdzieś jesteśmy wśród ludzi że paluchy w buzi trzyma. Nie mogę cały czas sie nim zajmować żeby miał coś w rękach bo przecież mam inne obowiązki domowe : gotowanie, sprzątanie, pranie itp. Stracilam nadzieję, że kiedykolwiek Mateusz przestanie gryźć paznokcie.
                            A jakie Wy macie sposoby żeby dziecko przestało gryźć paznokcie??

                            Pozdrawiam wszystkie znerwicowane mamy obgryzaniem paznokci przez pociechy 😉

                            • odpieluszasz go??? bo moja ma z tym jakiś problem i “małego” stresa przy okazji…poszła do przedszkola i problem znacznie się zmniejszył, i z sikaniem i z obgryzaniem

                              • Nam przeszlo samo… Jak skonczyl 2 latka(moze troszke pozniej – 2 i 3 miechy – bez niczego….

                                • Zamieszczone przez eliz
                                  Wiem, że w aptece można kupić specjalne lakiery do paznokci, które mają gorzki smak. Podobno skuteczne. Sama nie sprawdzałam, bo Mali ma dopiero cztery zęby i za dużo nimi nie obgryzie:D
                                  Pozdrawiam

                                  u nas walsnie taki lakier podzialal. nie dosc, ze gorzki, to jeszcze marta chciala miec polakierowane. a lakierowanie bylo w nagrode na nieobgryzione palce.

                                  no ale taka nagroda dla micha to pewnie zadna nagroda i motywacja..;)
                                  pewnie jedynie na smak w waszym wypadku mozecie postawic.

                                  mozesz tez pokazac mu fotke venus ktora obgryzala paznokcie i jak sie to skończylo

                                  • Zamieszczone przez tora
                                    hihihii…

                                    wlasnie sie dopatrzylam ze to stary watek, ale co tam, odpowiem.
                                    ewa, dziurki mu zaklej :D:D:D

                                    stary ale jary:D

                                    Kasia ale ty masz pomysly – bo padne:D:cool:

                                    • Zamieszczone przez tora
                                      ale rozumiem, juz nie trzeba? poradziliscie sobie?

                                      samo przeszlo:D
                                      Ale juz powoli wygladal ja ta wenus:D:D:D

                                      • ooooooooo!!!!Temat jak dla mnie na czasie, moja za miesiac dwa lata i strasznie obgryza, to chyba z nerwów u nas, narazie nic nie kupowałam, ale poczytam dalej wątek i pewnie kupie cos w aptece:) a myslalam ze tylko moja tak wcina…

                                        • Zamieszczone przez lauidz
                                          Czy wasze dzieci obgryzaja paznokcie??? Ja sie tak wkurzm, bo sama nigdy tego nie robilam a Michu od ok 3-4 tyg nie wyciaga paluchow z buzi!! Prosze, zwracam uwage, klepie po lapkach i co – NIC!!! Wielkie nic. Maz mowi zebym wysmarowala w mydle.
                                          Jakie Wy macie pomysly na nie obgryzanie paznokci????
                                          POMOCY bo zwarjuje:)

                                          Moja córka też zaczęła obgryzać. Zaczęłam obserwowac w jakich sytuacjach to robi i sie okazało że szczególnie podczas oglądania bajki, bo sie emocjonuje i również z nudów. Pazurek jako tako nie pomogł, ale sam fakt że miała pomalowane paznokcie powodował że czuła sie jak dama i rzadziej obgryzała. Teraz zawsze chwale ładne paznokcie (to takie które można obciąć) a brzydkie ganie. Tylko czasem obgryzie. Trochę pomogło.
                                          No ale ty masz syna…

                                          Zdrowie dziecka

                                          3 rady na bolesne ząbkowanie

                                          Większość rodziców musi przez to przejść. Ząbkowanie potrafi być bolesne nie tylko dla dziecka, ale także dla rodziców i innych domowników lub sąsiadów. W jaki sposób można ulżyć dziecko w...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka

                                          Kalendarz pylenia

                                          Życie alergika nie jest łatwe. We znaki daje każdy rodzaj alergii, ale alergia na pyłki roślinne sprawia, że okres wiosenno-letni bywa prawdziwym utrapieniem. Na alergię tego typu cierpi coraz więcej...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka, Zdrowie niemowlaka

                                          Alternaria [objawy uczulenia, okres pylenia]

                                          Grzyby z rodzaju Alternaria stanowią różnorodną i bardzo dużą grupę. Jej przedstawicieli łączy jedno: Alternaria alternata są jedną z najczęstszych przyczyn alergii wziewnych oraz skórnych. Dosyć powszechnie występują w polskim...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie rodziców, Zdrowie dziecka, Choroby niemowląt

                                          Wysypka bostońska u dzieci

                                          Wysypka bostońska to choroba wywołana wirusem Coxackie A oraz B, a także wirusem ECHO. Uznawana jest za typową chorobę wieku dziecięcego, ale dotyka także osoby dorosłe. Bardzo często wysypka bostońska mylona...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka

                                          Liszajec zakaźny u dzieci

                                          Liszajec jest chorobą skóry, która wywoływana jest przez bakterie. Odpowiedzialne są za niego dwa ich rodzaje:  streptococcus pyogenes oraz staphylococcus aureus. Szczególnie podatne są na liszajec dzieci w wieku od drugiego do...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka, Rozwój niemowląt

                                          Zaburzenia integracji sensorycznej

                                          Istnieje szereg zachowań dziecka, które powinny wzbudzić niepokój rodziców. Związane są one z nadwrażliwością na pewne bodźce, które drażnią malucha: światło jest zbyt jasne, zapachy za intensywne, ubranie stale “drapie”, kredka zawsze...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka

                                          Krztusiec u dzieci

                                          Krztusiec to choroba, która często dotyka małe dzieci i wiąże się z męczącym, bolesnym kaszlem. Może być bardzo niebezpieczna dla maluszków, które nie ukończyły jeszcze pół roku. Dlaczego? Tego i...

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka

                                          Kuracja antybiotykowa u dzieci

                                          Antybiotyki pomagają szybciej przezwyciężyć chorobę i zapobiegają pojawieniu się wielu poważnych powikłań. Kuracja nimi jest niezbędna w niektórych przypadkach, a pomimo tego mają bardzo wielu przeciwników, którzy nazywają je trucizną....

                                          Czytaj dalej →
                                          Zdrowie dziecka

                                          Morfologia u dzieci

                                          Morfologia u dzieci na czczo to wydarzenie o wiele bardziej doniosłe niż analogiczne, rutynowe badanie dorosłego. Podczas gdy uświadomieni dorośli regularnie wykonują badania profilaktyczne, u dziecka pobieranie krwi wiąże się...

                                          Czytaj dalej →
                                          Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
                                          Logo