zalecenia dla USC w sprawie imion!

[Zobacz stronę]

Obowiązujące przepisy dają kierownikom urzędów stanu cywilnego prawo, a w niektórych wypadkach nakładają na nich obowiązek oceny nadawanych dzieciom imion. Zgodnie bowiem z art. 50 ustawy Prawo o aktach stanu cywilnego (DzU 1986 nr 36 poz. 180)

Kierownik Urzędu Stanu Cywilnego odmawia przyjęcia oświadczenia o wyborze dla dziecka więcej niż dwóch imion, imienia ośmieszającego, nieprzyzwoitego, w formie zdrobniałej oraz imienia nie pozwalającego odróżnić płci dziecka.

Tymczasem urzędnicy stanu cywilnego, jak świadczą ich dość liczne pytania kierowane do Komitetu Językoznawstwa, Instytutu Języka Polskiego PAN i polonistycznych instytutów uniwersyteckich, napotykają niekiedy poważne problemy wynikające z chęci rodziców nadania dziecku imienia niezwykłego, bądź to pochodnego od wyrazu pospolitego, bądź też w postaci obcej, nie przyswojonego. Z myślą o tych problemach przedstawiamy poniższe wyjaśnienia i zalecenia.

I. Imiona należą do kultury narodowej, choć pochodzą z różnych stron świata. Znaczna ich część została przyswojona przez język polski w wiekach średnich i późniejszych, co spowodowało, że stały się wyznacznikiem narodowości ich nosicieli. Przez związek podstawowego zasobu imion używanych w Polsce z tradycją chrześcijańską należą one do zbioru imion używanych w wielu krajach Europy i świata. Szukając imienia dla dziecka, należy się starać o pogodzenie wolnego wyboru z tradycją i tendencjami uniwersalnymi. Temu celowi służą opublikowane (por. załączony spis godnych polecenia książek z tej dziedziny) zbiory imion obecnych w języku polskim, związanych z szeroko rozumianą kulturą europejską, a także następujące zalecenia:

1. Zaleca się nadawanie imion w postaci przyswojonej przez język polski, a więc np.: Jan, nie John lub Johann; Katarzyna, nie Catherine; Klara, nie łacińskie Clara ani włoskie Chiara; Małgorzata, nie Margareta; Marcin, nie Martin; Piotr, nie Peter itp.

2. Nie powinno się nadawać imion:

a. pochodzących od wyrazów pospolitych, takich jak antena, bławatek, goździk, kąkol, sonata, sonatina itp.

b. pochodzących od nazw geograficznych, np. Dakota, Eurazja, Korea, Malta.

II. Imiona nadawane w Polsce jako należące do języka polskiego powinny pozostawać w zgodzie z jego regułami gramatycznymi i ortograficznymi.

1. Imię powinno odróżniać płeć dziecka ze względów językowych (język polski wymaga odmiany imienia przez przypadki) i praktycznych. Wobec współczesnego zaniku dodawania do nazwisk kobiet tradycyjnych przyrostków -owa, -ina, -ówna,
-anka, poza nazwiskami na -ska i -cka często tylko imiona wskazują płeć swych nosicielek, np. Zuzanna Nowak, Karolina Sobczyk; mylące by były np. zestawienia mecenas Susan Nowak, doktor Carol Sobczyk. Nie znając zaś płci nosiciela lub nosicielki imienia, nie można zbudować o nich poprawnego zdania po polsku.

a. Wskazane jest nadawanie dziewczynkom imion kończących się na -a (np. Barbara, Ewa, Maria), chłopcom zaś imion kończących się na spółgłoskę (np. Andrzej, Marcin, Tomasz) oraz na -i||-y (np. Antoni, Konstanty, Walery), rzadko na -o (np. Mieszko). Niektóre imiona męskie na -o, np. Apollo, mogą stwarzać trudności w odmianie, w dopełniaczu i dalszych przypadkach, np. Apolla, Apollona czy Apollina?

b. Są jednak utrwalone w tradycji kulturalnej lub literackiej imiona kobiece zakończone na spółgłoskę lub samogłoskę inną niż -a, które — wbrew ogólnej zasadzie — można nadawać dziewczynkom, np. Beatrycze, Noemi, Karmen, Rut (natomiast nie można ich nadawać chłopcom).

2. Nie powinno się stosować pisowni archaicznej (wyjątkowo można taką pisownię zachować dla utrzymania już istniejącej tradycji rodzinnej), a także niezgodnej ze współczesną ortografią polską.

a. Piszemy ks, nie x (nie ma litery x we współczesnym alfabecie polskim), np. Aleksandra, Ksenia, Ksymena, także na końcu wyrazu, np. Aleks, Aleksa, Aleksowi… nie: Alexandra, Xenia, Xymena, Alex.

b. Piszemy w, nie v, a więc np. Wirginia, Wioleta; pisownia przez v może powodować niejednoznaczność wymowy: w czy f (tzn. np. “Fioleta”). Także -w-, nie -f- piszemy w imieniu Kwiryna, nie Kfiryna.

c. Piszemy -ia, -ie, jak nakazują przepisy ortograficzne, a nie -yja, -yje, np. Maria, Zofia, Gabriel, nie Gabryjel itd.

d. Piszemy -j-, nie -i-, w połączeniach: samogłoska + j-, np. Rajmund, nie Raimund. Wyjątek stanowi imię Aida (wymawiane też A-i-da),

e. Piszemy k, nie c, w imionach pochodzenia łacińskiego, a więc Benedykt, nie Benedict; Klaudia, nie Claudia; Klemens, nie Clemens.

3. Ze względu na tradycję rodzinną, a także tradycję literacką dopuszcza się:

a. formy oboczne imion z pojedynczymi albo podwojonymi spółgłoskami, np.: Bernadeta obok Bernadetta, Izabela obok Izabella, Wioleta obok Wioletta (ale tylko Balladyna) oraz

b. oboczne formy słowotwórcze takich imion, jak Apolinary obok Apolinariusz, Bazyl obok Bazyli, Konstanty obok Konstantyn, Wasyl obok Wasyli.

4. Nie powinno się nadawać imion zdrobniałych, powszechnie używanych nieoficjalnie, jak np.: Jaś, Kasia, Lonia, Wiesiek. Natomiast można nadać dziecku imię z pochodzenia zdrobniałe, skrócone, ale współcześnie odczuwane jako imię samodzielne, np. Betina, Lena, Nina, Rita.

5. W nowszych zapożyczeniach imion dopuszcza się grupy: di-, ri-, si-, ti-, np. Dina, Rita, Simona, Tina.

6. Przy nadawaniu nowych imion, na które moda często szybko przemija i które mogą nie wejść do zbioru polskich imion, zaleca się stosowanie obcej oryginalnej pisowni, np. Dustin, Jessica, a nie Dastin, Dżesika.

Urzędnik powinien zwracać rodzicom uwagę na to, że dziecko będzie ponosić konsekwencje ich decyzji. Obce, nie przyswojone imię będzie w różny sposób wymawiane i zapisywane. Rodzice muszą pamiętać, że forma oficjalna imienia jest używana nic tylko przez nich, ale też w różnych środowiskach przez ludzi o różnym wykształceniu. Nie ma żadnych ograniczeń w nazywaniu dziecka w rodzinie czy wśród przyjaciół dowolnym zdrobnieniem. Forma oficjalna (urzędowa) imienia jest używana w sytuacjach i dokumentach oficjalnych (w dowodzie osobistym, dzienniku szkolnym, na świadectwach itp.) i powinna być jednoznaczna.

IV. Podtrzymuje się zakaz nadawania więcej niż dwóch imion, pisanych osobno, bez łącznika, żeńskich dla dziewczynek, męskich dla chłopców. Wyjątkowo imię żeńskie Maria można — zgodnie z tradycją — nadać jako drugie imię chłopcu, np. Artur Maria, Tadeusz Maria.

V. Należy bezwzględnie unikać nadawania imion budzących ujemne skojarzenia (mówi o tym ustawa), np. Belzebub, Kurtyzana, Lucyfer. Takie imiona krzywdzą dziecko.

Polecana literatura

J. Bubak: Księga naszych imion, Wrocław 1993.

H. Fross, F. Sowa: Twoje imię, Przewodnik onomastyczo-hagiograficzny, wyd. IV Kraków 1995.

W. Janowowa, A. Skarbek, B. Zbijowska, J. Zbiniowska: Słownik imion, wyd. 2 poprawione i rozszerzone, Wrocław 1991.

B. Kupis: Nasze imiona, Warszawa 1991.

W. Kupiszewski: Dlaczego Agnieszka a nie Ines? Wybierz imię dla swojego dziecka, Warszawa 1991.

13,5 m