Zespół Reye’a: przyczyny, objawy i sposób leczenia

Do tej pory nie udało się jednoznacznie ustalić przyczyny choroby, jednak zauważono, że najczęściej występuje ona w trakcie lub po infekcji wirusowej, szczególnie gdy w trakcie leczenia dziecku podawano leki zawierające kwas acetylosalicylowy.

Zespół Reye’a: przyczyny

Przyczyną wystąpienia szeregu objawów, które składają się na zespół Reye’a, jest upośledzenie funkcjonowania wątroby, układu nerwowego, a czasami również innych narządów, spowodowane uszkodzeniem mitochondriów, czyli części komórek, w których zachodzi proces oddychania wewnątrzkomórkowego. Zespół Reye’a najczęściej występuje po nieprawidłowo leczonej infekcji wirusowej, która dotyka na przykład układ oddechowy czy pokarmowy.

Podejrzewa się, że wystąpienie zespołu Reye’a ma związek z podawaniem choremu preparatów zawierających kwas acetylosalicylowy, który występuje na przykład w popularnej aspirynie. Choroba może być wywołana również przez podanie dziecku innych preparatów, zawierających na przykład kwas walproinowy (stosowany w leczeniu padaczki), a także leków przeciwwymiotnych (zwłaszcza fenotiazyny). Zespół Reye’a może być wywołany także przez narażenie dziecka na substancje toksyczne, takie jak pestycydy, aflotoksyny, insektycydy oraz niektóre rodzaje farb i rozpuszczalników do farb.

Zespół Reye’a: objawy

Zwykle rozróżnia się dwie fazy choroby. W pierwszej fazie typowe objawy są takie same, jak objawy ospy wietrznej, różyczki albo zakażenia dróg oddechowych. U mniejszych dzieci mogą im towarzyszyć również problemy żołądkowo – jelitowe, takie jak biegunki, wymioty czy silne bóle brzucha.

W drugiej fazie zespołu Reye’a, która pojawia się najczęściej około trzeciej – szóstej doby po wystąpieniu pierwszych objawów, mogą występować gwałtowne wymioty oraz biegunki. Poza tym, pojawiają się objawy, które świadczą o uszkodzeniu układu nerwowego. Te objawy to między innymi nieuzasadniona drażliwość, płaczliwość, nieracjonalne zachowanie, apatia, letarg, zobojętnienie, ataki agresji, nieracjonalne odpowiadanie na pytania, zaburzenia mowy, pogorszenie wzroku oraz słuchu, ciągła senność oraz majaczenie.

Oprócz tego zwykle pojawia się wzmożone napięcie mięśniowe, zaburzenia oddychania oraz przyspieszenie akcji serca. Pojawia się również obrzęk mózgu, w związku z czym wzrasta ciśnienie międzyczaszkowe, na skutek czego może dojść do upośledzenia funkcji neurologicznych. W niektórych przypadkach może dojść do osłabienia albo nawet porażenia kończyn dolnych i górnych, a także utraty przytomności. Na skutek choroby dochodzi do stłuszczenia wątroby.

Nie w każdym przypadku u chorego występują wszystkie objawy, czasami dziecko cierpi tylko na niektóre z nich, co dodatkowo utrudnia postawienie diagnozy. Objawy utrzymują się zazwyczaj od 6 do 10 dni, ale choroba często pozostawia trwałe defekty neurologiczne. Ważne jest, aby szybko zareagować, najlepiej od razu, gdy zaobserwuje się jakiekolwiek objawy, ponieważ w wielu przypadkach kończy się ona śmiercią, szczególnie, jeśli dotyka małego dziecka.

W jaki sposób diagnozuje się zespół Reye’a?

Typowymi oznakami zespołu Reye’a, które można stwierdzić po przeprowadzeniu badań laboratoryjnych są: obniżony poziom glukozy we krwi, podwyższone stężenie amoniaku, podwyższona aktywność enzymów wątroby, czyli ALT i AST, obniżony wskaźnik protrombiny oraz podwyższona leukocytoza we krwi. Oprócz tego, podczas badania histopatologicznego wątroby, stwierdza się stłuszczenie tego narządu. Poza tym, płyn mózgowo – rdzeniowy wykazuje niezapalny charakter.

Bardzo często zespół Reye’a może zostać pomylony z innym schorzeniem, ponieważ jego objawy są podobne do objawów zapalenia mózgu, zapalenia opon mózgowo – rdzeniowych, zapalenia wątroby, chorób metabolicznych, a także zatrucia lekami albo substancjami toksycznymi. Najczęściej zespół Reye’a diagnozuje się po wcześniejszym wykluczeniu wszystkich innych chorób, ponieważ praktycznie nie ma sposobu, aby jednoznacznie rozpoznać zespół Reye’a.

Diagnostyka jest najczęściej oparta na analizie objawów, dlatego, jeśli u dziecka wystąpią objawy zakażenia dróg oddechowych, należy uważnie obserwować chorego. Do lekarza należy się zgłosić, jeśli u dziecka wystąpią wymioty, senność, drażliwość, drgawki, dezorientacja, zaburzenia mowy, zaburzenia kojarzenia lub inne niepokojące objawy, a zwłaszcza, jeśli występują one po zażyciu aspiryny. Kluczowe jest szybkie zgłoszenie się po pomoc medyczną, a następnie szybka diagnoza. Dziecko powinno zostać hospitalizowane, ponieważ musi być poddane nieustannemu monitoringowi stanu zdrowia.

Jak leczy się zespół Reye’a?

Jeśli stwierdzi się u dziecka jakiekolwiek objawy mogące świadczyć o wystąpieniu zespołu Reye’a, należy jak najszybciej zgłosić się do lekarza. Nie można na własną rękę podawać żadnych leków, zwłaszcza przeciwwymiotnych, ponieważ mogą one maskować objawy choroby i utrudniać jej rozpoznanie. Bardzo ważne jest szybkie rozpoznanie i wdrożenie leczenia, ponieważ niestety w większości przypadków, zespół Reye’a wiąże się z trwałymi uszkodzeniami układu neurologicznego. Jedynie szybkie wdrożenie leczenia daje szanse na odzyskanie pełni zdrowia, a poza tym znacząco skraca czas leczenia.

Zespół Reye’a jest leczony najczęściej w warunkach szpitalnych, ponieważ często wymaga intensywnej opieki i radykalnych środków, których nie można podjąć w warunkach domowych. Poza tym, konieczna jest stała kontrola i monitorowanie ogólnego stanu zdrowia pacjenta. Niezbędny jest stały monitoring pracy serca, płuc oraz ciśnienia śródczaszkowego. Leczenie ma na celu głównie poprawę ogólnego stanu zdrowia, a także niedopuszczenie do wystąpienia groźnych powikłań, zwłaszcza nieodwracalnego uszkodzenia mózgu, nagłego zatrzymania akcji serca, a także powikłań związanych z uszkodzeniem płuc.

W związku z tym, że nie można ustalić przyczyny zespołu Reye’a, działa się głównie objawowo. Podawane są między innymi leki działające przeciwgorączkowo oraz przeciwwymiotnie. Aby zapobiec niebezpiecznemu odwodnieniu, ważne jest podawanie pacjentowi dużej ilości płynów. Konieczne jest również uzupełnianie poziomu elektrolitów, których niedobory mogą wystąpić na skutek częstych wymiotów i biegunki.

Ważna jest także odpowiednia dieta. W przypadkach, gdy dojdzie do podwyższenia ciśnienia wewnątrzczaszkowego, stosuje się leki, takie jak furosemid, mannitol oraz deksametazon, ponieważ pozwalają one na uniknięcie zaburzenia funkcji neurologicznych. Czasami, gdy następuje wyraźne osłabienie oddechu, konieczne jest zastosowanie wentylacji mechanicznej. Ze względu na to, że nie można jednoznacznie określić przyczyny zespołu Reye’a, nie można wprowadzić leczenia przyczynowego.

Po wyleczeniu zespołu Reye’a konieczne jest unikanie podawania dziecku środków zawierających kwas acetylosalicylowy, ponieważ mogą one spowodować nawrót choroby. Warto pamiętać, że kwas acetylosalicylowy jest zawarty w wielu powszechnie dostępnych lekach, dlatego należy uważnie czytać składy leków, również tych wydawanych bez recepty.

Czy można zmniejszyć ryzyko wystąpienia zespołu Reye’a?

W związku z tym, że zespół Reye’a bardzo często jest związany z zażywaniem aspiryny przez dzieci, zaleca się, aby podawać dzieciom leki zawierające kwas acetylosalicylowy jedynie w wyjątkowych przypadkach. Jednym ze wskazań do podawania aspiryny jest choroba Kawasaki. Jeśli nie ma konkretnych wskazań, lekarze zalecają unikanie podawania aspiryny dzieciom poniżej 12. roku życia. Środków zawierających aspirynę nie powinno się podawać szczególnie dzieciom cierpiącym na infekcje wirusowe. Jeśli zajdzie potrzeba podania dziecku środka przeciwbólowego lub przeciwgorączkowego, zamiast aspiryny, można podawać dziecku środki zawierające paracetamol. Są one równie skutecznie, a znacznie bezpieczniejsze niż aspiryna.

Poza tym, warto działać zapobiegawczo i dbać o odporność organizmu. Wówczas często można uniknąć sytuacji, w których będzie konieczne podanie leków. Niestety, zwłaszcza w okresie wiosennym oraz jesienno – zimowym, dzieci są narażone na zachorowanie i zakażenia wirusowego nie da się uniknąć. Jeśli dziecko już zachoruje ważne jest, aby wyleczyć infekcję do końca. Podczas leczenia lepiej zdać się na wiedzę i doświadczenie lekarza i nie podejmować samodzielnie żadnych kroków, ponieważ może to jedynie zaszkodzić dziecku.

Zdjęcie główne: depositphotos.com