Pleśniawki, choć najczęściej kojarzone są z niemowlętami, mogą dotyczyć także dorosłych – zwłaszcza osób z obniżoną odpornością, po antybiotykoterapii lub noszących ruchome protezy zębowe. Dowiedz się, czym są pleśniawki, jak je rozpoznać, leczyć i – co najważniejsze – jak zmniejszyć ryzyko ich nawrotu.
Czym są pleśniawki?
Pleśniawki to potoczne określenie ostrej rzekomobłoniastej postaci kandydozy jamy ustnej. Choroba wywoływana jest najczęściej przez Candida albicans – drożdżaka naturalnie bytującego w jamie ustnej nawet u 50% zdrowych dorosłych. W sprzyjających warunkach drożdżaki namnażają się nadmiernie i wywołują infekcję błony śluzowej [1].
Jak wyglądają pleśniawki?
U dorosłych pleśniawki przybierają postać białych, kożuchowatych nalotów na języku, policzkach i dziąsłach. Zmiany są miękkie, mogą przypominać zsiadłe mleko i mocno przylegają do podłoża. Po ich zdrapaniu widoczne jest zaczerwienione, czasem krwawiące dno [1].
Przyczyny powstawania pleśniawek
Do najczęstszych czynników sprzyjających powstawaniu pleśniawek należą: [1,2]
- antybiotykoterapia lub steroidoterapia (szczególnie długotrwała);
- obniżona odporność (np. w przebiegu AIDS, cukrzycy, chorób nowotworowych);
- choroby metaboliczne i hormonalne (niedoczynność tarczycy, nadczynność przytarczyc);
- niedożywienie i niedobór witamin (np. żelaza, kwasu foliowego, witaminy C);
- nieprawidłowo dopasowane protezy zębowe;
- brak higieny jamy ustnej lub protez;
- przewlekły stres i palenie tytoniu;
- dieta bogata w cukry proste.
Rzadziej przyczyną zakażenia są grzyby pleśniowe, takie jak Mucoraceae lub Aspergillaceae, które mogą również obejmować zatoki przynosowe. [1,2]
Kandydoza jamy ustnej i pleśniawki – objawy
Pleśniawki w jamie ustnej mogą przebiegać bezobjawowo lub dawać dość szerokie spektrum dolegliwości – od niewielkiego dyskomfortu po silne pieczenie. Typowe objawy to: [1]
- białe lub żółtawe naloty na błonie śluzowej języka, policzków i dziąseł;
- zaczerwienienie i wygładzenie języka (język atroficzny);
- uczucie pieczenia i suchości w jamie ustnej;
- pęknięcia i bolesność w kącikach ust;
- zaburzenia smaku;
- trudności w przełykaniu (jeśli infekcja obejmuje gardło lub przełyk).
Jeśli zakażenie ma charakter przewlekły, może dojść do powstania zmian rumieniowych lub nadżerek, szczególnie u osób noszących protezy zębowe.
Jak wygląda diagnostyka pleśniawek?
Jeśli zauważysz u siebie objawy sugerujące pleśniawki – np. białe naloty w jamie ustnej, pieczenie czy dyskomfort podczas jedzenia – zgłoś się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej. Typowy obraz kliniczny, zwłaszcza w postaci ostrej rzekomobłoniastej kandydozy, zwykle umożliwia wstępne rozpoznanie infekcji już podczas badania jamy ustnej.
Aby potwierdzić diagnozę i dobrać odpowiednie leczenie, lekarz może zlecić badanie mykologiczne. Polega ono na pobraniu wymazu ze zmienionej chorobowo błony śluzowej i analizie pod kątem obecności drożdżaków z rodzaju Candida. [3]
Leczenie pleśniawek u dorosłych
Leczenie pleśniawek u dorosłych polega na usunięciu czynników ryzyka (np. korekcja protez, leczenie cukrzycy) oraz zastosowaniu leków przeciwgrzybiczych. W przypadkach łagodnych stosuje się leczenie miejscowe – np. nystatynę w zawiesinie czy żele z mikonazolem przez 3-4 tygodnie [2]. W sytuacjach bardziej zaawansowanych konieczne jest leczenie ogólne – najczęściej flukonazolem lub itrakonazolem, zwłaszcza u pacjentów z obniżoną odpornością [1,2]. Leczenie powinno być kontynuowane przez co najmniej 2 tygodnie po ustąpieniu objawów [1].
Domowe sposoby na pleśniawki
Domowe sposoby mogą wspierać leczenie pleśniawek, zwłaszcza w łagodnych przypadkach, ale nie powinny zastępować terapii przeciwgrzybiczej zaleconej przez lekarza. Podstawą jest zadbanie o higienę jamy ustnej – codzienne szczotkowanie zębów i języka czy regularna dezynfekcja protez zębowych. Pomocne też bywa pędzlowanie zmian przy wykorzystaniu wodnego roztworu gencjany. [1]
Kiedy ryzyko pleśniawek jest największe?
Ryzyko wystąpienia pleśniawek można znacznie ograniczyć poprzez kontrolę i eliminację czynników predysponujących do zakażenia. Według badań najczęściej narażone na rozwój grzybicy jamy ustnej są osoby noszące ruchome protezy zębowe. Inne często występujące czynniki ryzyka to obniżona odporność, nikotynizm, przebyta ogólnoustrojowa antybiotykoterapia oraz zmniejszone wydzielanie śliny. Ponadto ryzyko zwiększa cukrzyca, stosowanie steroidów wziewnych, immunosupresja czy przebyty proces chemioterapii. [4]
Jak zmniejszyć ryzyko pojawienia się pleśniawek?
Aby zmniejszyć ryzyko rozwoju kandydozy, ważne są regularne kontrole stomatologiczne, właściwa higiena jamy ustnej i protez, leczenie chorób ogólnoustrojowych oraz – u osób z grup ryzyka – profilaktyczne stosowanie miejscowych środków przeciwgrzybiczych. [4]
Artykuł na zlecenie marki Chlorchinaldin
Bibliografia
- Lorkowska-Zawicka B., Grzybicze zapalenie jamy ustnej, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/otolaryngologia/artykuly/gardlo_i_krtan/107527,grzybicze-zapalenie-jamy-ustnej [Dostęp online: 23.06.2025]
- Paczkowska, I., Wójtowicz, A., Malm, A. (2010). Wybrane aspekty farmakoterapii kandydoz. Ter Leki, 66, 539-543.
- Maciejewska J., Kandydoza błony śluzowej jamy ustnej, Medycyna Praktyczna: https://www.mp.pl/pacjent/stomatologia/choroby-i-leczenie-przyzebia/169186,kandydoza-blony-sluzowej-jamy-ustnej [Dostęp online: 23.06.2025]
- Bochniak, M., Cydejko, A., Kusiak, A., Świetlik, D. (2020). Częstość występowania czynników ryzyka kandydozy błony śluzowej jamy ustnej–analiza retrospektywna. PROTETYKA STOMATOLOGICZNA, 70(3), 289-303.
