Dyskalkulia [przyczyny, objawy, test i ćwiczenia]

Dyskalkulia to więcej niż problemy z nauką matematyki!

Dyskalkulia, często określana jako dysleksja matematyczna to zaburzenie rozwojowe o podłożu biologicznym, objawiające się trudnościami w odczytywaniu i interpretowaniu nawet najprostszych symboli matematycznych. Według najnowszych badań około 6% społeczeństwa wykazuje objawy dyskalkulii. Powoduje ona ogromne problemy z nauką matematyki, ponieważ osoba cierpiąca na dysleksję matematyczną nie tylko nie jest w stanie rozpoznawać cyfr i znaków, ale również wykonywać takich działań jak dodawanie, odejmowanie, dzielenie czy mnożenie. Najczęściej dyskalkulia jest określana jako dysfunkcja połączeń nerwowych, odpowiadających za przetwarzanie języka numerycznego, co uniemożliwia prawidłowe przetwarzanie otrzymanej informacji numerycznej.

Ze względu na obszar, którego w głównej mierze dotyka problem dysleksji matematycznej, wyróżniamy:

• dyskalkulię leksykalną – objawiającą się trudnościami w odczytywaniu cyfr, liczb, znaków operacyjnych i innych symboli matematycznych,
• dyskalkulię werbalną – to nieumiejętność określania liczb, pojęć oraz działań matematycznych, a nawet nazywania cyfr,
• dyskalkulię graficzną – w jej przypadku problem dotyka głównie umiejętności zapisywania liczb, symboli matematycznych oraz działań,
• dyskalkulię wykonawczą – ta forma dysleksji matematycznej to zaburzenie w obszarze porównywania wielkości oraz ilości, szeregowania w odpowiedniej kolejności oraz wskazywania różnic pomiędzy obiektami (większy, mniejszy, taki sam). Diagnozuje się ją również gdy dana osoba nie potrafi wykonywać działań przy pomocy takich narzędzi jak obrazki, liczydło czy patyczki do liczenia,
• dyskalkulię operacyjną – trudności w wykonywaniu działań matematycznych, pomimo ich prawidłowego zapisywania i odczytywania,
• dyskalkulię pojęciowo-poznawczą – problemy z wykrywaniem zależności liczbowych, a także brak umiejętności abstrakcyjnego myślenia i wykonywania obliczeń w pamięci.

Dyskalkulia – przyczyny

Dyskalkulia rozwojowa to schorzenie wrodzone o podłożu genetycznym. Spowodowane jest zwykle nieprawidłowością w płacie ciemieniowym, choć może również dotyczyć kory przedczołowej, tyłu płata skroniowego, kory zakrętu obręczy oraz regionów podkorowych, odpowiedzialnych za przetwarzanie umiejętności matematycznych. Ubytki w połączeniach nerwowych w tych obszarach sprawiają, że pomimo prawidłowego rozwoju umysłowego, proces nabywania umiejętności matematycznych jest bardzo utrudniony. Powoduje to spore opóźnienie w tej kwestii w stosunku do rówieśników, a także trudności w życiu codziennym.

W niektórych przypadkach schorzenia jakim jest dyskalkulia, przyczyny jej występowania mogą być następujące:

• problemy z pamięcią,
• neurologiczne zaburzenia w okresie dojrzewania czy też będące powikłaniem po porodzie,
• spożywanie przez kobietę w ciąży alkoholu lub zażywanie narkotyków.

W przeciwieństwie do pseudodyskalkulii nie jest ona jednak spowodowana zaburzeniami emocjonalnymi, zmęczeniem czy zaległościami w nauce.

Dyskalkulia – objawy

Choć większość osób sądzi, że dyskalkulia odpowiada wyłącznie za trudności w uczeniu się matematyki u dzieci czy też problemy z liczeniem u dorosłych, tak naprawdę wpływa ona praktycznie na wszystkie sfery naszego życia. Charakterystyczne objawy towarzyszące temu schorzeniu różnią się w zależności od wieku, a pierwsze z nich pojawiają się zwykle w wieku przedszkolnym. Zmiany neuronalne w mózgu sprawiają, że u osoby dotkniętej tym schorzeniem obserwuje się zaburzenia o różnym stopniu nasilenia (w zależności od rodzaju dyskalkulii) w następujących sferach:

• koncentracja,
• pamięć robocza,
• podzielność uwagi,
• nazywanie cyfr, liczb lub działań,
• pamięć krótkotrwała,
• planowanie przestrzenne,
• szybkość uczenia się.

Jaki wpływ na codzienne życie ma dyskalkulia? Objawy widoczne niemal na pierwszy rzut oka to:

• zaburzenia orientacji przestrzennej,
• problemy z zapamiętywaniem cyfr, numerów czy dat,
• zaburzenia orientacji czasowej, w tym trudności w korzystaniu z zegarka,
• problemy z zarządzaniem własnymi finansami,
• utrudnienia w korzystaniu z komunikacji publicznej,
• problemy z gotowaniem (spowodowane nieumiejętnością przełożenia na rzeczywistość liczb i miar stosowanych w przepisach),
• problemy z prowadzeniem kalendarza.

Z kolei w szkole najczęściej podejrzenie dyskalkulii nasuwają:

• trudności z zapisywaniem i prawidłowym odczytywaniem cyfr, liczb i symboli matematycznych,
• nieumiejętność rozwiązywania podstawowych działań, takich jak dodawanie, odejmowanie, dzielenie i mnożenie,
• brak umiejętności analitycznego myślenia i dedukcji w trakcie rozwiązywania zadań,
• niezrozumienie pojęć i terminów stosowanych w matematyce,
• napady złości spowodowane nauką matematyki.

Dyskalkulia – test potwierdzający diagnozę

Choć w przypadku dyskalkulii trudności w uczeniu się matematyki mają podłoże genetyczne, do jej zdiagnozowania nie są potrzebne specjalistyczne badania laboratoryjne lub obrazowe. Jeżeli zauważamy u swojego dziecka objawy, które mogą świadczyć o tym schorzeniu, należy udać się do lekarza rodzinnego. Ten na podstawie opisanych symptomów skieruje nas do poradni psychologiczno-pedagogicznej gdzie dzieckiem zajmą się specjaliści tacy jak np. neuropsycholog.

Podstawę diagnozy w przypadku dyskalkulii stanowi test matematyczny obejmujący szereg prostych działań. Dodatkowe uzupełnienie stanowią test inteligencji oraz test umiejętności specyficznych. Niezdiagnozowana i nieleczona dyskalkulia u dorosłych może utrudniać codzienne życie, w związku z tym im szybciej dokonamy rozpoznania i rozpoczniemy prawidłową pracę z dzieckiem, tym lepiej. W czasie diagnostyki wyklucza się dodatkowo zaburzenia o podłożu psychicznym lub neurologicznym oraz wady narządów wzroku oraz słuchu, a także zaniedbania dydaktyczne, które mogą dawać podobne do dyskalkulii objawy.

Dyskalkulia – ćwiczenia dla dzieci

Jeśli chodzi o schorzenie jakim jest dyskalkulia, leczenie opiera się przede wszystkim na terapii i samodzielnej pracy. Ćwiczenia mają na celu wypracowanie własnych sposobów radzenia sobie z brakami spowodowanymi chorobą. Dzięki temu możliwa jest samodzielna egzystencja na dobrym poziomie w świecie otoczonym liczbami.

Terapia dyskalkulii to nie tylko zajęcia wyrównawcze, ale przede wszystkim samodzielna praca z dzieckiem w domu, np. poprzez pokazywanie mu różnych sposobów rozwiązywania zadań. Warto też wplatać w codzienne czynności specjalne ćwiczenia dla dzieci z dyskalkulią, takie jak:

• policzenie reszty w sklepie,
• sprawdzenie godziny odjazdu autobusu,
• zabawa w sklep,
• liczenie kwiatów w ogrodzie lub innych rzeczy, np. owoców w koszyku,
• zapamiętywanie numerów telefonu,
• odszukiwanie cyfr i liczb w trakcie spaceru po mieście,
• zabawy z zegarem.

Ważne jest również znalezienie dobrego terapeuty, który zajmuje się takimi problemami i ma doświadczenie w leczeniu pacjentów cierpiących na tak poważną chorobę jak dyskalkulia. Ćwiczenia stosowane przez ekspertów to zazwyczaj:

• rebusy,
• odwzorowywanie figur,
• labirynty,
• pisanie obiema rękami,
• budowanie modeli przestrzennych,
• wykreślanki,
• porządkowanie cyfr na podstawie słuchu.

Kluczem do sukcesu w przypadku osób, u których występuje dyskalkulia jest cierpliwość i systematyczność, a także dobra współpraca między rodzicem, nauczycielem a terapeutą.