„Przymiotnik – odmiana” – w czasach edukacji zdalnej to jedna z częściej wpisywanych fraz do internetowych wyszukiwarek. I chociaż zagadnienie wydaje się banalnie proste i użytkowane w sposób intuicyjny, to zazwyczaj właśnie taka tematyka z zakresu nauki języka polskiego w szkole podstawowej jest dla rodziców jedną z trudniejszych do rozłożenia na czynniki pierwsze i wytłumaczenia swoim pociechom. Podpowiadamy, jak odmieniać przymiotniki!
Przez co odmienia się przymiotnik?
Przymiotnik jest częścią mowy, która określa cechy rzeczy, zjawisk, stanów, pojęć i istot żywych. Może mieć charakter abstrakcyjny lub zupełnie urealniony. Do niedawna przymiotniki definiowało się jako części mowy odpowiadające w mianowniku liczby pojedynczej na jedno z pytań: „jaki?”, „jaka?”, „jakie?”, „czyj?”, „czyja?”, „czyje?”, który?, „która?”, „które?”. Obecnie definicja ta traktowana jest jako pewnego rodzaju dydaktyczne uproszczenie. Bowiem podstawą dla zaliczenia jakiegoś wyrazu do rodziny przymiotników jest funkcja, jaką pełni w języku. Powinien on dostarczać szczegółowej informacji odnośnie rzeczownika lub określać pewną cechę jakościową lub relacyjną.
Przymiotniki można odmieniać przez przypadki, liczby rodzaje. Mogą występować one w liczbie pojedynczej rodzajach: żeńskim, męskim i nijakim lub liczbie mnogiej w rodzaju męskoosobowym oraz niemęskoosobowym. Przymiotnik może pełnić w zdaniu funkcję przydawki („Piękna pani przeszła ulicą.”) lub orzecznika (Ta pani jest piękna.”).
Odmiana przymiotnika przez rodzaje, przypadki i liczby – jak się odmienia przymiotnik?
Przymiotnik może odmieniać się przez przypadki, liczby i rodzaje i są one zgodne z przypadkami, liczbami i rodzajami, w których występuje rzeczownik opisywany przez przymiotnik. Odmieniać można wszystkie przymiotniki o rdzennym polskim pochodzeniu lub silnie zakorzenione w języku polskim. Przymiotniki pochodzenia obcojęzycznego, najczęściej anglojęzycznego, nie muszą się odmieniać – przykład: „khaki”.
Odmiana przymiotnika „dobry: przez przypadki i rodzaje liczby pojedynczej będzie wyglądała następująco (odpowiednio: rodzaj męski (on), żeński (ona) i nijaki (ono)):
- mianownik (kto, co) – dobr-y, dobr-a, dobr-e,
- dopełniacz (kogo, czego) – dobr-ego, dobr-ej, dobr-ego,
- celownik (komu, czemu) – dobr-emu, dobr-ej, dobr-emu,
- biernik (kogo, co) – dobr –ego/dobr-y, dobr-ą, dobr-e,
- narzędnik (z kim, z czym) – dobr-ym, dobr-ą, dobr-ym,
- miejscownik (o kim, o czym) – dobr-ym, dobr-ej, dobr-ym.
Odmiana przymiotnika „dobry: przez przypadki i rodzaje liczby mnogiej będzie wyglądała następująco (odpowiednio: rodzaj męskoosobowy (ci), rodzaj niemęskoosobowy (te)):
- mianownik (kto, co) – dobrz-y, dobr-e,
- dopełniacz (kogo, czego) – dobr-ych, dobr-ych,
- celownik (komu, czemu) – dobr-ym, dobr-ym,
- biernik (kogo, co) – dobr –ych, dobr-e,
- narzędnik (z kim, z czym) – dobr-ymi, dobr-ymi,
- miejscownik (o kim, o czym) – dobr-ych, dobr-ych.
Odmiana przymiotnika po rodzajniku nieokreślonym oraz odmiana przymiotnika po rodzajniku określonym to zagadnienia ściśle związane z nauka języków obcych. Rodzajnik rozumiany jako wyraz występujący przed lub po rzeczowniku i wskazujący na jego przynależność, jak i rodzaj gramatyczny nie występuje w języku polskim. Odmiana przymiotnika bez rodzajnika dotyczy więc każdej odmiany stosowanej w naszej mowie ojczystej.
Nie z przymiotnikami i stopniowanie
Co do zasady cząstkę mowy „nie” pisze się z przymiotnikami w sposób łączny. W ten sposób otrzymujemy przykładowo: „nieładny”, „niedrogi”, „nieciekawy”, „nieduży” i tak dalej. Od tej zasady występują jednak wyjątki. Są nimi przede wszystkim:
- zdania z wyraźnymi przeciwstawieniami, przykładowo: „nie duży, ale wręcz olbrzymi”, „nie ładna, ale przepiękna”, „nie brzydki, lecz odrażający”;
- formy stopnia wyższego, przykładowo: „nieduży, ale nie większy”, „nienudny, ale nudniejszy”;
- formy stopnia najwyższego, przykładowo: :nieduży, ale nie największy”, „nienudny, ale nie najnudniejszy”;
- sytuacje, kiedy drugi człon w logicznych przeciwstawieniach pisany jest wielką literą, na przykład: „nie-Szekspirowski”.
Przymiotnik nie odmienia się przez osoby!
Przymiotniki określają cechy rzeczy, zjawisk, istot żywych, pojęć i stanów. Najogólniej rzecz ujmując to słowa, które odpowiadają na pytania: „jaki?”, „jaka?”, „jakie?”, „czyj?”, „czyja?”, „czyje?”, który?, „która?”, „które?”.
Przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. Przymiotniki, mogą występować w rodzajach: męskim, żeńskim, nijakim, męskoosobowym i niemęskoosobowym, ale w języku polskim nie odmieniają się przez osoby. Odmiana przez osoby jest charakterystyczna wyłącznie dla czasowników.
Rodzice pytają o odmianę przymiotnika:
Czy przymiotnik odmienia się przez osoby?
Przymiotniki są częściami mowy, które określają cechy rzeczy, zjawisk, istot żywych, pojęć i stanów. Najogólniej rzecz ujmując to słowa, które odpowiadają na pytania: „jaki?”, „jaka?”, „jakie?”.
Przymiotniki odmieniają się przez przypadki, liczby i rodzaje. Przymiotniki, chociaż mogą występować w rodzajach: męskim, żeńskim, nijakim, męskoosobowym i niemęskoosobowym, w języku polskim nie odmieniają się przez osoby.
„Nie mniejszy” i „nie lepszy” – jaka to część mowy?
Przymiotniki mogą występować łącznie z cząstką „nie”. W przypadku wyraźnych przeciwstawień, „nie” z przymiotnikiem będzie pisane rozdzielnie. Przykładowo:
- Mój samochód w porównaniu do Twojego jest nie mniejszy, ale wręcz mikroskopijny.
- Ten aparat fotograficzny jest nie lepszy od innych ze swojej kategorii na rynku, ale wręcz najlepszy ze wszystkich w tym sklepie!
„Nie” z przymiotnikami w stopniu wyższym i najwyższym pisane są rozdzielnie: „nie mniejszy”, „nie lepszy”.
Jak nauczyć się odmiany przymiotnika?
Aby nauczyć się odmiany przymiotnika, należałoby poznać przypadki, liczby i rodzaje. Kiedy zrozumiemy te kwestie, to będziemy w stanie odmienić niemalże każdy z przymiotników. Oczywiście od każdej reguły istnieją wyjątki, dlatego w przypadku odmiany przymiotników też takie występują. Tutaj trzeba polegać na własnej pamięci.
