Empatia – co to jest i jak nauczyć jej dziecko?

Empatia – co to jest?

„Empatia – co to takiego?” – pytanie to każdego dnia zadaje sobie mnóstwo osób na całym świecie, zwłaszcza tych młodych. Tymczasem człowiek empatyczny to po prostu osoba, która posiada zdolność zauważania i współodczuwania stanów emocjonalnych innych ludzi.

Naukowcy wyróżniają dwa rodzaje empatii. Pierwszym z nich jest empatia emocjonalna, drugim – empatia poznawcza. Empatia emocjonalna wiąże się ściśle ze współodczuwaniem emocji innych ludzi. Dzięki niej możliwe jest wyobrażenie sobie siły emocji innych osób i zrozumienie przyczyn tych emocji. Człowiek empatyczny poznawczo posiada zdolność do przejmowania sposobu myślenia, jaki posiadają inne osoby. Dzięki temu potrafi patrzeć na rzeczywistość przez pryzmat innej osoby.

Zobacz także: Jak nauczyć dziecko mówić?

Empatia – definicja dla dzieci

Dzieci w różnym wieku będą inaczej rozumieć, co oznacza „empatyczny”. Początkowo definicja empatii będzie dla nich zupełnie obca lub całkowicie niezrozumiała, dlatego najmłodszym pociechom empatię warto pokazywać na przykładach. Dzieciom, które już dobrze potrafią mówić, można zacząć tłumaczyć, że człowiekiem empatycznym nazywa się osobę, która rozumie innych, chce im pomagać, ma dobre serce oraz potrafi powiedzieć, co sama czuje.

W wieku do drugiego roku życia dzieci są bardzo mocno skoncentrowane na sobie i jest to całkowicie naturalne. Maluchy nie rozumieją, że nie wolno zwierząt ciągać za ogon, bo to je boli. W tym czasie najlepiej nakazywać pociechom naśladować siebie podczas: usypiania lali, karmienia misia, głaskania kota czy podawania chusteczek choremu tacie.

Pomiędzy drugim a czwartym rokiem życia maluch już doskonale radzi sobie z mówieniem, dlatego rodzice są w stanie dokładnie zaobserwować u niego silny egoizm i egocentryzm. Dziecko: chce, musi i potrzebuje wszystko natychmiast oraz uważa, że tylko ona jest najważniejsze. To cały czas normalne, ale w tym czasie warto coraz silniej kłaść nacisk na zachowania, które utożsamiamy z troską: nakrywanie śpiącej mamy kocem czy dzielenie się kawałkiem czekolady z rodzicami lub rodzeństwem.

Między czwartym, a szóstym rokiem życia nadchodzi czas, aby tłumaczyć dziecku uczucia odczuwane przez innych. Dobrze jest nauczyć go czerpania radości z otrzymywanych, ale również dawanych prezentów.

Od szóstego roku życia warto mówić dzieciom, co się czuje i uczyć ich, aby one również to robiły. Dobrze angażować je w pomoc innym i wspólnie z nimi uczestniczyć w akcjach charytatywnych. Im dzieci starsze, tym więcej trzeba mówić o szacunku i tolerancji, o zrozumieniu emocji i odmienności, o różnych potrzebach i celach.

Zobacz także: Jak nauczyć dziecko czytać? Nauka literek dla najmłodszych

Przykłady empatii

Praktyka przebywania w społeczeństwie wskazuje na fakt, iż empatia emocjonalna jest niezwykle przydatną umiejętnością. Siła empatii pozwala na zrozumienie własnych emocji i zauważenie ich u innych osób. Dzięki temu trafnie ocenia się zależności społeczne oraz relacje interpersonalne.

Osoby empatyczne cechuje świadomość uczuć innych osób, umiejętność wczuwania się w sytuacje, w których samodzielnie aktualnie się nie przebywa oraz dostrzeganie źródeł wyznaczonych u innych osób celów.

Ludzie empatyczni są zdolni do weryfikowania własnych poglądów i nie mają problemów z przyznaniem się do błędu. Osoby te wystrzegają się zachowań agresywnych. Ludzie bez empatii są negatywnie odbierani przez społeczeństwo. Charakteryzują się obojętną postawą w stosunku do innych, mają trudności w pokojowym rozwiązywaniu sporów, jak również zdarza im się sięgać po rozwiązania siłowe.

Człowiek o wysokim poziomie empatii jest skłonny do stawiania dobra innych na pierwszym miejscu, przed własnymi dążeniami i celami. Często sam na tym traci, ponieważ nie jest skłonny zaspokoić własnych potrzeb.

Zobacz także: Twoje dziecko nie lubi czytać? Pewnie nie słyszałeś o tych 5 trikach!

Empatia – synonim

Wśród najczęściej spotykanych synonimów dla słowa empatia wymienia się:

• zrozumienie;
• wczucie się;
• współodczuwanie.

Przeciwieństwo empatii

Znaczenie słowa empatia często mylone jest z pojęciem współczucia. Okazuje się jednak, że słowa te posiadają zupełnie inne znaczenia. Osoba empatyczna stawia się w sytuacji innych, jest na równym z nimi poziomie. Natomiast człowiek współczujący znajduje się na wyższej pozycji niż przedmiot współczucia.

Przeciwieństwem empatii jest egocentryzm. Osoba niezdolna do empatii jest:

• niezdolna do współczucia;
• nieczuła wobec innych;
• przekonana, że cały świat jest nią zainteresowany i kręci się wokół niej;
• nieuważna na uczucia innych;
• niepotrafiąca wczuwać się w sytuację innych.

Test na empatię

Aby sprawdzić, czy jesteś empatyczny odpowiedz na poniższe pytania:

1. Czy pierwsza myślą, która przychodzi Ci do głowy, kiedy dowiadujesz się, że bliska Ci osoba cierpi jest chęć spotkania się z nią i pocieszenia jej?
2. Czy nigdy nie zdarza Ci się mieć trudności w przekazywaniu innym ludziom swoich emocji i postaw?
3. Czy masz wrażenie, że inni ludzie ufają Ci i chętnie rozmawiają z Tobą o własnych problemach?
4. Czy często zdarza Ci się wczuwać w położenie bohaterów oglądanego filmu tak bardzo, że myślisz o nim na długo po zakończeniu transmisji?
5. Czy często lecą Ci łzy, kiedy słuchasz smutnych historii innych ludzi?

Jeśli na cztery z pięciu powyższych pytań odpowiedziałeś twierdząco, to znaczy, że posiadasz w sobie dużą dozę empatii.

Jak nauczyć dziecko empatii?

Istnieje teoria, zgodnie z którą do siódmego roku życia występuje całkowity brak empatii u dzieci. Przed przekroczeniem tej bariery wiekowej najmłodsi cechują się wysokim egocentryzmem i nie są zdolni do współodczuwania uczuć innych ludzi czy zwierząt. Następnie, wraz z rozwojem świadomości, następuje wzrost umiejętności empatii.

Kolejna teoria mówi, iż trzyletnie dzieci wykazują empatyczne zachowania oraz potrafią rozpoznawać i nazywać uczucia. Wraz z wiekiem umiejętność ta jest doskonalona.

Empatii daje się do pewnego stopnia nauczyć. Dzieciom od najmłodszych lat warto tłumaczyć czym nie jest empatia oraz co nią jest. Dobrze pokazywać im przykłady ludzi przeżywających różnorodne emocje oraz tłumaczyć ich podłoże. Czasem empatię u dzieci wyzwalają osobiste doświadczenia, które pomagają im następne wczuwać się w sytuację innych. Dobrym pomysłem na rozwój zachowań empatycznych u najmłodszych jest przygarnięcie zwierzęcia domowego. Koty i psy potrafią w sposób bezbłędny rozpoznać emocje swoich właścicieli, a więc są doskonałymi nauczycielami w tej dziedzinie.

Trening empatii powinien przebiegać w czterech krokach:

1. ćwiczenie uwagi – obserwowanie ludzi wokół oraz siebie samego, przyglądanie się rozwojowi konkretnych sytuacji i podejmowanie próby znalezienia jej rozwiązania;
2. ćwiczenie słuchania – jedynie człowiek, który potrafi słuchać innych ludzi będzie empatyczny; słuchać, to znaczy: rozumieć, być skupionym i otwartym na słowa i emocje im towarzyszące;
3. ćwiczenie samoświadomości – aby nauczyć się uczuć innych, należy bezbłędnie potrafić rozpoznawać swoje, umieć je nazywać i znaleźć ich przyczynę;
4. ćwiczenie komunikacji – nauka mówienia o własnych emocjach oraz doskonalenie umiejętności nazywania uczuć innych osób.

Rodzice pytają o empatię: