Kandydoza [przyczyny, objawy, leczenie]

Co to jest kandydoza?

Kandydoza to choroba wywołana przez drożdżaki z rodzaju Candida. Występują one naturalnie w ludzkim organizmie – bytują na skórze, błonach śluzowych i paznokciach. Gdy zachodzi do zachwiania naturalnej równowagi organizmu, drożdżaki mogą zacząć się nadmiernie namnażać. W konsekwencji pojawia się infekcja, której skutkiem są różnorodne przykre dolegliwości. Nieleczona kandydoza może prowadzić do ogólnoustrojowego zakażenia organizmu.

Według ogólnych szacunków przyjmuje się, że około 21% dorosłych Polaków choruje na kandydozę o łagodnym bądź silnym przebiegu. O powszechności choroby może świadczyć fakt, że niemal każdy człowiek przynajmniej raz w swoim życiu przejdzie drożdżycę. Choroba ta jest stosunkowo łatwa do leczenia, należy jednak zastosować je jak najwcześniej, aby nie doprowadzić do pojawienia się trudnych do odwrócenia skutków (jak np. silnie zainfekowany, schodzący paznokieć). Niestety często zdarza się, że raz przebyta drożdżyca nawraca, a wraz z nią konieczność poddania się leczeniu.

Kandydoza: objawy

Objawy drożdżycy są dość łatwe do zaobserwowania – przeważnie są uciążliwe i zwracają na siebie uwagę chorujących. Choroba ta rzadko kiedy rozwija się w ukryciu i jeśli tylko nie bagatelizuje objawów kandydozy, leczenie można wdrożyć szybko, co wpływa na jego skuteczność.

Drożdżyca atakuje trzy obszary: paznokcie, skórę i błony śluzowe. Jak stwierdzić, czy to kandydoza? Objawy skórne to najczęściej zaczerwienie i łuszczenie się naskórka, któremu towarzyszy świąd i pieczenie. W przypadku kandydozy dotyczącej błon śluzowych pochwy występują upławy (o białym lub żółtawym zabarwieniu) oraz pojawia się silny świąd. Grzybica paznokci charakteryzuje się ich kruchością, rogowaceniem, zmianą koloru na biały lub żółty i łuszczeniem się płytki paznokciowej. Generalnie niepokój powinny wzbudzić wszelkie zmiany skórne, które wiążą się ze świądem i zmianą wyglądu skóry czy paznokci. W przypadku kobiet upławy czy dyskomfort w okolicach krocza lub pochwy jest jednoznacznym powodem do konsultacji z ginekologiem.

Inny przebieg ma rzadsza, jednak znacznie groźniejsza odmiana drożdżycy – kandydoza uogólniona. Objawy tej choroby bywają mylone z wieloma innymi dolegliwościami związanymi z układem pokarmowym, ponieważ składają się na nie biegunki, zaparcia, nudności, bóle brzucha, gazy czy nieprzyjemny zapach z ust. Nieleczona kandydoza uogólniona może z czasem powodować stany zapalne poszczególnych narządów wewnętrznych, a także pokrzywki i zmiany skórne. W następnej kolejności grzybica osłabia układ immunologiczny, dlatego u chorych obserwuje się wzmożoną podatność na przeziębienia i infekcje. Nieleczona kandydoza uogólniona może zacząć oddziaływać na uogólniony układ nerwowy i dawać objawy neurologiczne. Dzieje się tak, ponieważ toksyny wyprodukowane przez nadmiernie namnożone drożdżaki przedostają się wraz z płynami ustrojowymi do mózgu, powodując chroniczne bóle głowy, wahania nastroju, kłopoty z koncentracją. Osoby chore miewają problemy ze snem, odczuwają przeciągłe zmęczenie, notuje się u nich stany depresyjne.

Przyczyny kandydozy

Przyczyną kandydozy jest zawsze namnożenie się drożdżaków z rodzaju Candida. W przypadku grzybicy ogólnoustrojowej – Candida Albicans. Do takiej sytuacji dochodzi, gdy z różnych przyczyn równowaga w organizmie zostaje zachwiana. Może być to za sprawą:

• Długotrwałego przyjmowania antybiotyków – antybiotyki mające za zadanie niszczenie kolonii bakterii chorobotwórczych nie działają wybiórczo, ale ogólnoustrojowo. Przez to zaburzają naturalną proporcję między bakteriami zamieszkującymi organizm. Dlatego w trakcie stosowania antybiotyków bardzo ważne jest zażywanie probiotyków i suplementów diety zawierających bakterie z rodzaju Lactobacillus.
• Stosowania chemioterapii – leczenie nowotworów przy użyciu chemioterapii ma wysoką skuteczność, jednak posiada wiele skutków ubocznych. Jednym z nich jest znaczne osłabienie organizmu i niszczenie jego flory bakteryjnej.
• Zaburzeń hormonalnych – szczególnie dotyczy to kobiet, których zdrowie w znacznej mierze opiera się na prawidłowym wydzielaniu hormonów. W sytuacjach, kiedy z różnych względów dochodzi do zmian hormonalnych (za sprawą zażywanej antykoncepcji, przebytej ciąży, chorób tarczycy, a nawet stresu), zmienia się pH pochwy, a tym samym zwiększa się ryzyko namnażania drożdżaków Candida.
• Wysokiego poziomu cukru we krwi – spożywanie dużej ilości cukrów, a także choroba cukrzycowa są bardzo ściśle związane z podatnością na grzybicę. Szczególnie w przypadku grzybicy ogólnoustrojowej jest to istotne – drożdżaki Candida Albicans zamieszkują jelito grube, w którym biorą udział w procesach fermentacyjnych i są niezbędne do zachowania homeostazy organizmu. Jeśli jednak na skutek nieprawidłowej diety dojdzie do ich nadmiernego namnożenia – może to skutkować zachorowaniem na kandydozę uogólnioną.
• Osłabionej odporności – infekcje, przeziębienia, a także drobne skaleczenia (np. w obrębie stóp) mogą zwiększać ryzyko zachorowania na grzybicę.
• Noszenia nieprzewiewnej bielizny – prawidłowa higiena, w tym dbanie o odpowiedniej jakości bieliznę, jest bardzo istotne dla profilaktyki grzybicy.
• Dużej potliwości – drożdżaki szczególnie “lubią” środowisko ciepłe i wilgotne. Dlatego spocone pachwiny, stopy czy miejsca intymne są idealnym miejscem do ich namnażania.

Wykrywanie kandydozy

Stwierdzenie grzybicy skóry, paznokci czy błon śluzowych odbywa się najczęściej w trakcie jednej wizyty lekarskiej. Lekarz na podstawie widocznych objawów jest w stanie stwierdzić, czy problemem pacjenta jest grzybica. Dla pewności jednak zwykle wykonuje się posiew z pobranego w trakcie badania materiału. W przypadku paznokci niezbędny jest skrawek zainfekowanej płytki oraz wymaz spod niej. Jeśli chodzi o skórę, pobiera się próbkę łuszczącego się naskórka (tzw. zeskrobiny skórne, które uprzednio traktuje się alkoholem etylowym). Kandydozę pochwy najłatwiej stwierdzić pobierając wymaz i wykonując przy okazji cytologię. W przypadku podejrzenia występowania kandydozy uogólnionej, lekarz zleca najczęściej badanie krwi, ale także badania polegające na pobraniu próbek miejscowych (w przypadku manifestacji skórnej grzybicy) i/lub badania moczu oraz kału.

Rzadsze odmiany grzybicy dają mniej oczywiste objawy – przykładem może być grzybica brodawek sutkowych, dotykająca najczęściej kobiety karmiące piersią. Niekiedy drożdżyca nie daje objawów widocznych gołym okiem, jednak kobieta odczuwa bardzo silny ból w trakcie karmienia, a jej brodawki są tkliwe przez większość czasu.

Leczenie kandydozy

Ze statystyk wynika, że niemal wszystkich ludzi przynajmniej razy w życiu dotknie drożdżyca. Jak leczyć tę przypadłość? W większości przypadków kandydoza ma przebieg łagodny, który oprócz uciążliwych dolegliwości nie powoduje większych problemów. Pod warunkiem jednak, że pacjent szybko zgłosi się do lekarza i nie pozwoli na rozwinięcie się zaawansowanej formy choroby, tym bardziej kandydozy uogólnionej.

Leczenie drożdżycy obejmuje przeważnie leczenie miejscowe za pomocą maści i kremów zawierających antybiotyk, a także terapię doustną. W zależności od rodzaju drożdżaków, które powodują chorobę, lekarz ma do dyspozycji kilka rodzajów antybiotyków. Aby dokładnie stwierdzić, który z nich będzie najbardziej skuteczny w konkretnym przypadku, najczęściej wykonuje się posiew. Do najpopularniejszych środków należy clotrimazol, flukonazol i nystatyna. Antybiotyki te występują zarówno w formie maści, jak i tabletek doustnych i globulek dopochwowych.

Przy antybiotykoterapii, ale także w profilaktyce grzybicy, zaleca się regularne spożywanie wysokiej jakości preparatów probiotycznych, zawierających żywe kultury bakterii Lactobacillus. Kolonizują one organizm, wspomagając w ograniczeniu kolonii drożdżaków Candida i przyspieszając regenerację. W trakcie leczenia grzybicy bardzo ważna jest właściwa higiena oraz stosowanie się do zaleceń lekarskich w kwestii diety. Po pierwsze, zaleca się używanie osobnego ręcznika do miejsc zmienionych chorobowo, częste pranie bielizny w wysokich temperaturach i – w przypadku grzybicy stóp – unikanie długotrwałego przebywania w obuwiu. Dieta osoby chorującej na kandydozę powinna zawierać jak najmniej cukrów – zaleca się wykluczenie słodyczy, ale także zamianę owoców na warzywa. Ważne jest dbanie o odpowiednią dietę, bogatą w błonnik i ubogą w składniki powodujące namnażanie się drożdżaków Candida Albicans. Wykluczone są zatem nie tylko cukry, ale także produkty zawierające drożdże, fermentujące (np. kefiry).

Leczenie każdego rodzaju grzybicy, w szczególności grzybicy uogólnionej, to długi proces. Nawet, jeśli dolegliwości ustąpią, należy zachować dobre praktyki wypracowane w okresie choroby, ponieważ kandydoza często jest problemem nawracającym.

Drożdżyca, kandydoza, grzybica: profilaktyka choroby

Niestety, ale nie istnieje sposób pozwalający się w 100% zabezpieczyć przed chorobą. Z pewnością jednak należy pamiętać o kilku istotnych kwestiach, które znacząco mogą ograniczyć rozwój grzybicy:

• higiena: częsta zmiana bielizny, niedopuszczanie do długotrwałego gromadzenia się potu (szczególnie latem) to podstawa profilaktyki grzybicy. Nie oznacza to jednak, że każda osoba, która zachorowała na drożdżycę nie dbała o higienę! W wielu przypadkach kandydoza powodowana jest zachwianiem równowagi organizmu na skutek infekcji, zmian hormonalnych czy zażywanych leków;
• działanie osłonowe: w trakcie antybiotykoterapii, ale także okresach obniżonej odporności, zaleca się zażywanie probiotyków, które ograniczają rozrost kolonii drożdżaków powodujących kandydozę;
• dbanie o obuwie: grzybica stóp to jedna z najpowszechniejszych odmian grzybicy, dodatkowo także wyjątkowo podstępnej. Wiele osób nie odczuwa dyskomfortu związanego z chorobą do czasu, kiedy ta nie rozwinie się do poważnej formy. Bardzo istotne jest wietrzenie obuwia, częsta wymiana wkładek, nie dopuszczanie do przepocenia wnętrza butów. Dotyczy to zarówno butów “przewiewnych” jak sandały, jak i zimowych. Dobrze jest wybierając się na basen lub korzystając z innych publicznych miejsc chodzić w klapkach, kiedy to tylko możliwe oraz stosować dostępne w aptekach środki zabezpieczające przed zarażeniem się;
• odpowiednia dieta: nadmierne spożywanie słodyczy zaburza florę bakteryjną jelit i prowadzi do rozwoju kolonii niebezpiecznych dla zdrowia drożdżaków;
• częste badania profilaktyczne: jak w przypadku wszystkich chorób, wczesne wykrycie drożdżycy umożliwia sprawne leczenie. Dlatego bardzo istotne jest konsultowanie z lekarzami odpowiednich specjalizacji (dermatologiem, ginekologiem, internistą) wszelkich niepokojących nas objawów oraz regularne poddawanie się badaniom okresowym (badanie krwi i moczu, w przypadku kobiet: cytologia raz w roku).

Kandydoza różnych części ciała

Chociaż wielu osobom grzybica kojarzy się głównie z chorobą atakującą stopy, należy wiedzieć, że kandydoza może pojawić się niemal w każdym miejscu ciała. Do mniej znanych, ale dość powszechnych należą: kandydoza jamy ustnej i kandydoza przełyku. Większości dorosłych kobiet znana jest kandydoza pochwy, która często pojawia się jako skutek uboczny antybiotyków zażywanych np. w trakcie infekcji górnych dróg oddechowych. Drożdżyca rąk, podobnie jak drożdżyca stóp, jest silnie nawracającą dolegliwością, która może wpływać na samoocenę, ponieważ nieestetycznie się prezentuje, w dodatku znacząco ogranicza interakcje (w trakcie leczenia nie powinno się podawać rąk i unikać korzystania ze wspólnych przedmiotów codziennego użytku).

Kandydoza w pytaniach i odpowiedziach

Jaki probiotyk przy kandydozie?

Najlepiej sprawdzi się dobrej jakości probiotyk zawierający możliwie dużo szczepów bakterii z grupy Lactobacillus. W zależności od miejsca, które zostało zaatakowane grzybicą, należy sięgać po probiotyk z odpowiednimi szczepami, np. przy infekcji pochwy bardzo istotne jest Lactobacillus fermentum (informacji na ten temat udzieli lekarz prowadzący).

Jakie badania wykrywają kandydozę?

Najpowszechniejszym sposobem wykrywania kandydozy są różnego rodzaju posiewy. Stosuje się także badania serologiczne, które w surowicy krwi wykrywają antygeny grzybicze.

Co jeść przy kandydozie?

Najważniejsze w diecie osoby chorej na drożdżycę jest ograniczenie spożycia cukrów (w tym także zawartych w owocach). Warto sięgać po naturalne probiotyki, takie jak jogurty, ale unikać fermentujących produktów typu kefir czy maślanka.