Ciąża a praca [warunki pracy w ciąży]

Kodeks pracy: ciąża 2020

Przede wszystkim należy wiedzieć, że Kodeks Pracy dokładnie reguluje kwestię ciąża a praca i gwarantuje bardzo konkretne uprawnienia pracownicy w ciąży. Pracodawca nie może m.in. rozwiązać umowy z kobietą ciężarną, także w okresie przebywania przez nią na urlopie macierzyńskim. Wyjątkiem jest sytuacja, gdy umowa na czas określony wygasa w tym okresie. Wówczas ciężarna przestaje być zatrudniona, ale nadal przysługują jej zasiłki do końca okresu, w jakim przysługiwałyby jej z tytułu zatrudnienia. To jednak oczywiście nie wszystko, co określa prawo pracy. Ciąża jest bezwzględnym przeciwwskazaniem do wykonywania pracy fizycznej, mierzonej wydatkiem energetycznym do jej wykonania. Praca taka nie może przekraczać 2900 kJ na zmianę roboczą, a kobiecie ciężarnej nie wolno podnosić więcej niż 3 kg przy pracy stałej i 5 kg przy pracy dorywczej. Bardzo istotne są również warunki pracy w ciąży: kobieta nie może pracować w pozycji wymuszonej, ani wykonywać swoich obowiązków, jeśli wymagają one stania dłużej, niż 3 godziny w trakcie zmiany.

Kodeks pracy jest także bardzo konkretny w kwestii substancji, z którymi nie może pracować kobieta ciężarna i miejsc, w których nie może wykonywać swoich obowiązków (np. przy kanałach, w zbiornikach, przy zwierzętach hodowlanych, polach elektromagnetycznych czy miejscach o podwyższonym lub zaniżonym ciśnieniu). Chyba jednym z najbardziej kontrowersyjnych punktów jest jednak czas pracy w ciąży spędzany przed komputerem: według kodeksu pracy, kobieta ciężarna nie powinna pracować dłużej niż 8 godzin przed ekranem. Co więcej, cięgiem czas pracy nie powinien przekraczać 50 minut, po których powinno następować 10 minut przerwy. Ten przepis w praktyce jest najczęściej zaniedbywany – warto o nim pamiętać. Kobiety w ciąży nie mogą pozostawać w pracy w okresie nadgodzin, bezwzględnie jest również zakazana praca w nocy.

Kodeks pracy nie określa jednak, jak długo kobieta ciężarna może lub powinna pozostawać w pracy przed porodem. Jeśli warunki jej pracy na to pozwalają (nie stanowią niebezpieczeństwa dla jej zdrowia lub zdrowia dziecka), a lekarz prowadzący ciążę nie widzi przeciwwskazań do jej wykonywania, kobiety ciężarne mogą pracować niemal do ostatnich chwil przed porodem. Należy pamiętać, że przejście na zwolnienie lekarskie w okresie ciąży jest równoznaczne z zaprzestaniem wykonywania pracy – zarówno dla pracodawcy, z tytułu pracy u którego kobieta będzie starała się o zasiłek, jak i innego. Niedozwolone jest wykonywanie pracy na zasiłku lekarskim czy to w ramach umowy o pracę (w każdym wymiarze czasu pracy) czy umowy zlecenia lub o dzieło.

Praca tymczasowa a ciąża

Od dnia 1 czerwca 2017 roku zmieniły się uprawnienia kobiet wykonujących pracę tymczasową. Do 2017 roku umowy pracownic tymczasowych zatrudnionych na czas określony nie przedłużały się do czasu porodu: obecnie poinformowanie pracodawcy o ciąży skutkuje automatycznym przedłużeniem umowy. Dzięki temu, pracownice tymczasowe zyskują prawo do zasiłku macierzyńskiego od dnia porodu. Jeśli chodzi o warunki pracy w ciąży w pracy tymczasowej nie różnią się one od tych, jakie ma mieć zagwarantowane ciężarna wykonująca swoje obowiązki w ramach umowy o pracę.

Umowa na czas określony a ciąża

Każda umowa z pracownicą będącą w ciąży zostaje automatycznie przedłużona do dnia porodu, jeśli koniec umowy wypada po zakończeniu 3. miesiąca ciąży. Należy jednak pamiętać, że ciężarna nie jest chroniona przed zwolnieniem dyscyplinarnym (jeśli udowodni się jej rażące zaniedbywanie obowiązków). Dodatkowo przedłużona umowa do dnia porodu wygasa z dniem porodu – od tego dnia pracownica traci prawo do urlopu macierzyńskiego i rodzicielskiego, ale nie traci prawa do pobierania zasiłku macierzyńskiego w wymiarze, jaki przysługiwałby jej z tytułu zatrudnienia.

Umowa zlecenie a ciąża

Umowa zlecenie, w przeciwieństwie do innych form umowy o pracę, jest traktowana jako umowa cywilna. Z tego powodu jej warunki określane są przez Kodeks Cywilny, a nie Kodeks Pracy. Kobiety ciężarne zatrudnione w ramach umowy zlecenia nie mogą korzystać z tych samych praw i świadczeń, do których zobowiązywałaby pracodawcę umowa o pracę (na czas określony lub nieokreślony). Kobieta zatrudniona na umowę zlecenie nie uzyskuje prawa do pobierania zasiłku macierzyńskiego, odbycia urlopu macierzyńskiego czy rodzicielskiego. Nie może też korzystać z żadnych pracowniczych uprawnień, takich jak zwolnienie lekarskie czy ochrona stosunku pracy.

Umowa na zastępstwo a ciąża

Zgodnie z najnowszymi prawnymi wytycznymi, kobiecie ciężarnej świadczącej obowiązek pracy w ramach umowy na zastępstwo, przysługują takie same prawa jak kobietom ciężarnym pracującym w oparciu o umowę o pracę (na czas określony lub nieokreślony). Jeśli termin wygaśnięcia umowy upływa po 3. miesiącu ciąży, zostaje ona automatycznie przedłużona do dnia porodu. Kwestie dotyczące warunków i czasu pracy w ciąży pozostają bez zmian.

Działalność gospodarcza a ciąża

Prowadzenie działalności gospodarczej daje prawo do zasiłku macierzyńskiego po jej rozwiązaniu. Jedynym warunkiem, który musi spełnić kobieta ciężarna, jest odprowadzanie ubezpieczenia chorobowego i opłacanie za niego składek. Co więcej, w trakcie pobierania zasiłku macierzyńskiego (po porodzie) można nadal prowadzić firmę i nie skutkuje to odebraniem prawa do zasiłku. Okres pobierania zasiłku jest taki sam, jak w przypadku zatrudnienia na umowę o pracę i w przypadku urodzenia jednego dziecka wynosi 52 tygodnie. Wysokość zasiłku obliczana jest na podstawie wysokości składek odprowadzanych w trakcie prowadzenia działalności gospodarczej. Podstawową zmianą, która została wprowadzona w 2019 jest jednak to, że nie wystarczy już jednokrotne wpłacenie wysokiej składki na ubezpieczenie chorobowe celem podwyższenia wysokości świadczenia macierzyńskiego, co było przedmiotem licznych nadużyć. Obecnie wysokość zasiłku dla mam prowadzących własną firmę obliczana jest na podstawie wysokości składek z 12 miesięcy poprzedzających poród.

Zobacz też: Wniosek o macierzyński