Zapalanie zniczy na grobach bliskich to jedna z tych tradycji, które znane są w całej Polsce. Światło świec oświetla cmentarze nie tylko z okazji Święta Zmarłych, ale także na co dzień – kupujemy je właściwie za każdym razem, gdy odwiedzamy tych, którzy odeszli. Rytuał zapalani ognia stał się już na tyle powszechny, że mało kto zastanawia się, jaki jest jego cel i skąd pochodzi ten zwyczaj. Jaką symbolikę niosą znicze na grobie? Dlaczego zapalamy znicze na cmentarzu?
Zwyczaj palenia zniczy na cmentarzach ma wielowiekowe korzenia i wywodzi się najprawdopodobniej z kultury celtyckiej, a dokładnie od celtyckiego święta Samhaim. Ludy te wierzyły, że w tę niezwykłą noc granice między zaświatami a ziemią zacierają się, a do naszej rzeczywistości przenikają dusze zmarłych. Aby chronić się przed złymi duchami lub różnymi nieczystymi mocami, rozpalano ogniska.
Rozpalanie ognia i palenie świec w okolicach Święta Zmarłych nie było obce również kulturze polskiej i to od bardzo dawna, ponieważ zwyczaj sięgał jeszcze czasów pogańskich. W nocy z 31 października na 1 listopada obchodzono tzw. Dziady (w niektórych miejscach nazywane także Zaduszkami). Wierzono, że w trakcie tej nocy dusze zmarłych przenikają do naszego świata, a żywi mają obowiązek odpowiednio je ugościć. W tym celu przygotowywano specjalne uczty, jadło, napoje np. miodem, kaszą, jajkami, kutią i wódką), a następnie odprawiano rozmaite rytuały czy modły. Dzięki temu ludność miała zjednać sobie przychylność duchów, a jednocześnie pomóc zbłąkanym duszom osiągnąć spokój w zaświatach. W noc dziadów/zaduszek zapalano ogniska/świece przede wszystkim na cmentarzach czy na rozstajach dróg, aby wskazać duszom drogę.
Ogień zapalano również na grobach samobójców, którzy zgodnie z zasadami chowani byli poza uświęconą cmentarną ziemią (najczęściej tuż przy murze lub nawet poza jego granicami). Wierzono, że ogień oczyszcza, a więc może ochronić przed ewentualnymi siłami nieczystymi, które mogłyby zapanować w tym miejscu.
Zobacz: Plama z wosku na pomniku granitowym – Czym zmyć wosk z pomnika?
Z biegiem czasu obrzędy wywodzące się jeszcze z pogaństwa były stopniowo wypierane przez kulturę chrześcijańską. Z początku obrzędy te funkcjonowały jednocześnie, później zaczęły się przenikać, co widać chociażby na przykładzie dziadów – z czasem ludność zaczęła wierzyć, że przychodzące nocą z 31 października na 1 listopada duchy to dusze czyścowe poszukujące pomocy, aby dostać się do nieba. Z czasem pogańskie korzenie w ogóle zatarły się w ludzkiej pamięci, chociaż sam zwyczaj palenia świec czy ognisk pozostał – nabrał jednak zupełnie innego znaczenia.
Aktualnie znicze na grobie symbolizują już wyłącznie wierzenia chrześcijańskie. Ogień ma bowiem przypominać, że zmarła osoba żyła w świetle wiary. Ciepły blask ma również symbolizować nadzieję – nadzieję na nowe życie, tym razem wieczne, czyli po prostu zbawienie – najważniejszy cel wszystkich wierzących. Nie bez powodu w modlitwie za dusze zmarłych znajduje się fragment: “A światłość wiekuista niechaj mu świeci”. Znicz będzie również niósł inne, nieco bardziej prozaiczne przesłania – jest bowiem symbolem tego, że bliscy wciąż pamiętają o zmarłym.
Zobacz: Czy 2 listopada jest wolne od pracy i szkoły? To jedno z ważniejszych świąt kościelnych
Zgodnie z tradycją zniczy nie powinno się palić na pogrzebie. Dawniej wierzono jednak, że dusza zmarłego opuszcza świat żywych dopiero po upływie 40 dni od śmierci. Ponieważ zapalona świeca miała symbolizować wieczność, zapalenie jej na krótko po pogrzebie mogło uniemożliwić zmarłemu przejście w zaświaty i odnalezienie spokoju. Aby więc dusza bliskiej osoby nie musiała się błąkać przez wieczność, zniczy nie palono.
Inna tradycja mówi z kolei, że zapalanie znicza na pogrzebie to bardzo zła wróżba. Może sprowadzić nieszczęście na całą rodzinę, a nawet śmierć jednego z jej członków w niedługim czasie.
Bardziej prozaiczny powód, dla którego lepiej nie palić zniczy na pogrzebie dotyczy bezpieczeństwa pożarowego. Na grobie zazwyczaj znajduje się wiele kwiatów i wiązanek (sztucznych bądź prawdziwych), do tego ozdobione są specjalnymi szarfami, a zatem pozostawienie w pobliżu ognia mogłoby doprowadzić do podpalenia.
Sprawdź: Cmentarz komunalny a cmentarz parafialny. Czym się różnią? Podział jest dosyć istotny
Dawniej światło miało oświetlać duszom drogę, teraz jest bardziej symbolem pamięci i życia wiecznego.
Pamięć o zmarłym, jego wiarę i nadzieję na życie wieczne i zbawienie.
Według tradycji na pogrzebie nie pali się zniczy, ponieważ może to przynieść nieszczęście.
Zobacz też:
Przygotowujesz tradycyjne, wiejskie wesele? Pamiętaj o wiejskim stole, który ostatnio coraz częściej pojawia się nie tylko na wiejskich weselach. Stół wiejski to nie tylko smaczne jedzenie, ale również dodatkowy wystrój...
Czytaj dalej →Podobno jestem z pokolenia, które jako ostatnie pamięta czasy “przed internetem”. No cóż: starość nie radość 🙂 Mimo wielu zalet jakie niesie ze sobą WWW, z sentymentem wracam myślami do...
Czytaj dalej →Wesele to bardzo stresujący moment. Nie tylko młoda para ma dużo spraw na głowie, ale również i świadkowie wkładają mnóstwo swojej pracy, aby każdy element przyjęcia był jak najdokładniej dopracowany....
Czytaj dalej →
