Drgawki u dziecka [rodzaje, przyczyny, leczenie]

Drgawki u dziecka

Drgawki (konwulsje) są mimowolnymi skurczami mięśni. Pojawiają się wówczas, gdy w mózgu pacjenta dochodzi do powstawania ognisk neuronów o niewłaściwej budowie albo zaburzonym przewodnictwie. Najbardziej ogólnie wyróżnia się drgawki nieprowokowane (wynikające z nadmiernie podwyższonej pobudliwości układu nerwowego) oraz prowokowane (czyli generowane przez konkretny czynnik).

Biorąc pod uwagę sposób manifestowania się drgawek, mówi się z kolei o ich dwóch podstawowych typach. Są to:

• drgawki toniczne – charakteryzuje je stałe napięcie mięśni. Głowa jest odgięta ku tyłowi, kończyny wyprostowane i uniesione do góry (czasem wyprost dotyczy jedynie kończyn dolnych; górne ulegają zgięciu),
• drgawki kloniczne – skurcze mięśni o zróżnicowanym nasileniu i czasie trwania, przerywane rozluźnieniami.

Incydenty toniczne i kloniczne mogą oczywiście występować niezależnie od siebie, jednak równie często obserwuje się złożone napady toniczno-kloniczne. W ich pierwszej fazie dochodzi do tonicznych prężeń (nierzadko z bezdechem), w drugiej zaś obserwujemy symetryczne, obustronne skurcze kloniczne mięśni tułowia i kończyn. Tego rodzaju napady przebiegają z utratą przytomności. Mogą im również towarzyszyć symptomy dodatkowe, takie jak: ślinotok, szczękościsk, przegryzienie języka, mimowolne oddanie moczu lub stolca. Zdarzają się też wspomniane już zaburzenia oddychania.

Napady drgawek u dzieci, obserwowane z boku, mogą czasami wyglądać groźnie czy wręcz dramatycznie: w ich najbardziej “klasycznej” postaci maluch pada na podłogę, traci przytomność, a jego ciałem wstrząsają serie niekontrolowanych spazmów. Rodzice bądź inne osoby znajdujące się akurat w pobliżu mogą nie mieć pojęcia, jak się zachować – zwłaszcza, jeśli tego rodzaju atak przydarza się dziecku po raz pierwszy. W głowach wszystkich obecnych rozbłyska rozpaczliwe pytanie: co robić?

Specjaliści doradzają, aby przede wszystkim nie panikować. Drgawki same w sobie rzadko stanowią okoliczność zagrażającą życiu. Znacznie bardziej niebezpieczne bywa niedotlenienie, do jakiego może dojść wskutek przedłużającego się napadu. Z tego powodu powinniśmy w pierwszej kolejności zadbać o drożność dróg oddechowych dziecka. W razie wystąpienia wymiotów należy odwrócić malca na bok, dzięki czemu uniknie on zakrztuszenia się wydzieliną. Niezwykle istotna okaże się także ochrona głowy przed potencjalnymi urazami. 

Jeżeli napad drgawkowy przydarza się dziecku po raz pierwszy, powinno się niezwłocznie wezwać pogotowie. W przypadku zaś, kiedy mamy do czynienia z kolejnym już atakiem oraz dysponujemy lekiem przepisanym przez specjalistę, trzeba niezwłocznie podać zlecony medykament w celu zatrzymania drgawek. Po ich ustąpieniu dobrze będzie jednak dla pewności skonsultować się z lekarzem.

Natychmiastowa interwencja medyczna okaże się z kolei nieodzowna w przypadku, gdy napad trwa dłużej niż 5 minut albo kiedy pacjent doświadcza kilku napadów naraz, nie odzyskując przytomności pomiędzy nimi. Są to bowiem sytuacje potencjalnie zagrażające życiu chorego.

Sprawdź: Domowe i farmakologiczne sposoby na obniżenie gorączki u dziecka

Drgawki u dzieci – przyczyny

Przyczyny drgawek u dzieci bywają rozmaite. Wiele zależy od wieku, ogólnego stanu zdrowia oraz aktualnych i przebytych schorzeń. Większości z nas napady drgawkowe kojarzą się jednoznacznie z padaczką; należy jednak pamiętać, że do postawienia rozpoznania epilepsji niezbędne jest nie tylko wystąpienie co najmniej jednego epizodu padaczkowego, lecz także szereg badań diagnostycznych (jak EEG czy neuroobrazowanie). Przeprowadza się także szczegółowy wywiad rodzinny. 

Atak drgawek miewa także przyczyny zupełnie niezwiązane z padaczką. W wieku noworodkowym i niemowlęcym bywają to zwłaszcza czynniki okołoporodowe: niedotlenienie, krwawienia, krwiaki. W grę mogą wchodzić także infekcje bakteryjne i wirusowe bądź zaburzenia metabolizmu (niedocukrzenie; niedobór lub nadmiar określonych pierwiastków czy witamin). Drgawki obserwuje się też na tle nieprawidłowości genetycznych i toksycznych uszkodzeń mózgu.

Co ciekawe i niepokojące zarazem, incydenty drgawkowe w wieku noworodkowym wynikają niejednokrotnie z nałogu nikotynowego matek. Jest to zatem kolejny czynnik, który powinien motywować kobietę do zaprzestania – przynajmniej czasowego! – palenia papierosów.

Zobacz również: Wstrząs mózgu u dziecka [objawy, rokowania, leczenie]

Drgawki gorączkowe u dziecka

Kiedy nieco starsze dziecko ma drgawki, w pierwszej kolejności warto dokonać pomiaru temperatury ciała. Najczęstsza przyczyna drgawek u małych dzieci (od 6. miesiąca do 5. roku życia) to bowiem drgawki gorączkowe. Wiążą się one ściśle z niedojrzałością dziecięcego układu nerwowego, który nie potrafi jeszcze w żaden inny sposób poradzić sobie z nienaturalnie wysoką temperaturą ciała. Aby scharakteryzować dany incydent drgawkowy jako wynikający z gorączki, należy najpierw wykluczyć inne czynniki (uraz, zatrucie itp.).

Z czego wynikają jednak drgawki u małego dziecka bez temperatury? Dość częstym, a zarazem słabo znanym wśród rodziców powodem ataków drgawkowych bywają tzw. napady afektywnego bezdechu (zwane też napadami omdleń). Wyróżnia je właśnie bezdech, utrata świadomości oraz obniżenie napięcia mięśniowego. Napady te podzielone zostały na dwie grupy:

• napady sinawe – pojawiają się u dzieci pomiędzy 6. miesiącem a 6. rokiem życia; równocześnie ma miejsce nasilony płacz, niemożność złapania tchu, sinica, wiotkość mięśni, zwolnienie tętna. W tym typie napadów drgawki występują jednak sporadycznie.
• napady blade – są spotykane rzadziej od sinawych. Pojawiają się przeważnie między pierwszym a drugim rokiem życia, wraz ze zblednięciem, bezdechem i stanami nieświadomości. W tym typie napadów do ataków drgawkowych dochodzi często.

Zdarza się czasami, że drgawki u dziecka przyjmują postać tików, czyli mimowolnych skurczów pojedynczych mięśni albo grup mięśniowych, mających charakter rytmiczny i powtarzających się w krótkim czasie. Cechuje je manifestowanie się w ciągu dnia i zanikanie we śnie. Przeważnie dotyczą mięśni mimicznych twarzy, a także szyi i kończyn; czasem posiadają jednak wymiar uogólniony.

Nie od rzeczy będzie w tym miejscu dokonanie rozróżnienia pomiędzy drgawkami a dreszczami. Drgawki – zwłaszcza te gorączkowe! – są bowiem często pojęciem używanym synonimicznie w stosunku do dreszczy. Niesłusznie: mówimy bowiem o dwóch odrębnych grupach objawów. Zasadnicza różnica polega na tym, że dreszcze u dziecka nigdy nie łączą się z utratą przytomności. Pojawiają się one także w ściśle określonych sytuacjach: przy nagłym wzroście albo spadku temperatury ciała. 

Drgawki u nastolatków współistnieją nierzadko z omdleniami. Około 50% z nich to tzw. omdlenia wazowagalne, czyli neurogenne lub neurokardiogenne. Pojedyncze epizody takich omdleń nie powinny budzić niepokoju; wynikają one przeważnie z wysokiej temperatury otoczenia, przebytego wysiłku fizycznego albo stresu. Jak pokazały badania, około 41% omdleń wazowagalnych przebiega wraz z epizodem napadu drgawkowego. 

Zobacz też: Gorączka u dziecka: jak zbić gorączkę u dziecka?

Drgawki u dziecka podczas snu

Nocne drgawki część dzieci (począwszy od okresu niemowlęcego) doświadcza tzw. mioklonii zasypiania, czyli krótkotrwałych skurczów mięśniowych występujących w seriach. Serie mogą się z kolei powtarzać przez całą noc, choć po przebudzeniu pacjent nie będzie ich pamiętał.

Mioklonie zasypiania różnicuje się z drgawkami mioklonicznymi, towarzyszącymi padaczce. Mioklonie niepadaczkowe cechuje poprawny zapis EEG. 

Zobacz też: Nie panikuj! W tych sytuacjach nie musisz jechać do szpitala!

Rodzice pytają o drgawki u dziecka

Drgawki u dziecka – co robić?

Przede wszystkim: nie wpadać w panikę. Należy zadbać o drożność dróg oddechowych oraz obrócić dziecko na bok, aby nie zakrztusiło się w razie wymiotów. Powinno się też chronić ciało chorego (zwłaszcza głowę) przed urazami.

Drgawki u dzieci mogą być spowodowane schorzeniami i mikrouszkodzeniami mózgu, czynnikami okołoporodowymi, a także  niekorzystnymi warunkami środowiskowymi, powodującymi m.in. zatrucia.

Możemy zapobiegać drgawkom jedynie w niewielkim stopniu. Warto dbać o zbilansowaną dietę dziecka, jak również uczulać specjalistów na uboczne działania niektórych leków.

Jeśli drgawki wystąpią, chronimy ciało pacjenta przed urazami i dbamy o jego komfort oddychania. Zasięgamy też porady lekarza, bo tylko on prawidłowo zinterpretuje drgawki u dziecka. 

Zobacz też:

• Bilirubina u noworodka: Jakie konsekwencje dla dziecka może mieć żółtaczka?
• Gorączka, szybki oddech, uderzenie w głowę: kiedy bezwzględnie udać się z dzieckiem do szpitala?
• Odwodnienie u dziecka: Kiedy udać się do szpitala? Przyczyny, objawy i skutki odwodnienia