Gorączka u dzieci, szczególnie tych młodszych, pojawia się dość często. Związane to jest z jeszcze nie w pełni wykształconym układem termoregulacji i dużą podatnością na różne czynniki, takie jak płacz, stres czy nawet sen. O czym może świadczyć wysoka gorączka u dziecka? Jak sobie radzić, kiedy pojawi się nagła gorączka u dziecka?
Gorączka u dziecka
Warto pamiętać, że temperatura u dziecka, które nie ukończyło jeszcze roku, może być o blisko stopień wyższa, niż dorosłego człowieka i nie jest to objaw chorobowy. Dlatego przekroczenie 37 stopni u niemowlaka nie powinno wzbudzać wielkiego niepokoju, a jedynie być przyczyną wzmożonej obserwacji malucha. Prawidłowa temperatura u dziecka do 2 roku życia to 36,6-37,5 stopni. „Wysoka gorączka” to termin zarezerwowany dla temperatury powyżej 38,5 stopnia.
Stan podgorączkowy u dziecka
Stanem podgorączkowym nazywamy stan, w którym temperatura organizmu jest podniesiona, ale jeszcze nie pojawia się gorączka. Podwyższona temperatura u niemowląt to przedział między 37,5 a 38 stopniami. U osób dorosłych, teoretycznie stan podgorączkowy zaczyna się od 37 stopni, ale warto pamiętać, że temperatura organizmu ludzkiego potrafi naturalnie się zmieniać w ciągu doby, a w przypadku kobiet, także na przestrzeni miesiąca.
Skacząca temperatura u dziecka nie zawsze jest objawem chorobowym. Jeśli obserwujemy zmiany temperatury u malucha, należy przede wszystkim dokładnie zmierzyć, jak duże są to skoki. Przy niewielkich, półstopniowych zmianach temperatury w obrębie 36,6-37 najczęściej nie ma się czym martwić. Niemowlęta i dzieci do drugiego roku życia mogą osiągać temperaturę ciała powyżej 37 stopni w czasie snu lub tuż po nim, po płaczu czy chociażby doświadczając stresu (np. w trakcie wizyty lekarskiej).
Natomiast utrzymująca się temperatura 37 stopni, bez fluktuacji w dół (albo jedynie z czasowymi skokami w górę) powinna nas skłonić do wizyty u pediatry. Co prawda, według najnowszych definicji nie jest to stan podgorączkowy u małych dzieci, jednak należy pamiętać, że fizjologiczna temperatura organizmu ludzkiego to 36,6 stopnia. Stała temperatura w wyższych zakresach jest wskazaniem do przeprowadzenia podstawowych badań.
Mierzenie temperatury – jak najlepiej mierzyć temperaturę u dzieci?
Długo utrzymująca się gorączka u dziecka jest zawsze bezwzględnym wskazaniem do wizyty u lekarza. Jednak aby mieć pewność, o jakim przedziale temperaturowym mówimy, koniecznym jest jego zmierzenie.
- Dzieci poniżej 2 roku życia – pediatrzy zalecają mierzenie temperatury u najmłodszych w odbycie. W tym celu należy ułożyć malucha na plecach i podnieść jego nogi, aby rozluźnić mięśnie zwieraczy. Termometr, najlepiej delikatnie ogrzany uprzednio w dłoni i posmarowany oliwką do pielęgnacji, wsunąć w odbyt na głębokość ok. 1,5 cm. Zależnie od zaleceń producenta, termometr powinien podać prawidłową temperaturę po 1 lub 2 minutach. Prawidłowe wartości dla tej metody to 36,6-38 stopni.
- Dzieci w przedziale wiekowym 1 – 5 lat – mierzenie temperatury w uchu to dobra metoda, należy jednak zadbać o dobrej jakości termometr. Najlepiej, aby był wyposażony w zdejmowaną końcówkę, którą po pomiarze można ściągnąć i umyć, a w trakcie pomiaru zapobiega ona wsadzeniu termometru zbyt głęboko. Błona bębenkowa, której temperaturę taki termometr mierzy, ma tę samą ciepłotę, co ośrodek termoregulacji umiejscowiony w mózgu. Dlatego jest to bardzo dokładny sposób na poznanie temperatury dziecka, pod warunkiem, że zmierzymy ją w dobrym miejscu. Prawidłowe wartości dla tej metody to 35,8-38,0. Specjaliści proponują, by zmierzyć temperaturę w uchu kilkakrotnie i za pewną przyjąć najwyższą wartość.
- Dzieci powyżej 5 roku życia – starszym dzieciom (i dorosłym) najlepiej mierzyć temperaturę w ustach. Tutaj koniecznie należy mieć na uwadze to, że wypite wcześniej płyny, np. herbata, ale też zimna woda, mogą wpłynąć na jakość odczytu. Dlatego przed mierzeniem temperatury najlepiej przez 10 minut nie przyjmować żadnych płynów. Prawidłowe wartości dla tej metody to 35,5-37,7.
W Polsce niegdyś najpopularniejszą metodą było mierzenie temperatury pod pachą. Z pewnością większość rodziców miała w ten sposób mierzoną temperaturę w dzieciństwie i być może część z nich robi tak nadal. Tymczasem należy wiedzieć, że pomiar przeprowadzony w ten sposób najgorzej odzwierciedla faktyczną temperaturę ciała. Mimo to, może być stosowany jako metoda sprawdzająca ogólny stan. Pamiętajmy, że termometr musi przylegać do skóry, która powinna być sucha.
Jakie termometry mamy do wyboru?
- termometr klasyczny – rtęciowe termometry, które były obecne w każdym domu jeszcze dekadę temu, zostały wycofane z obrotu ze względu na duże niebezpieczeństwo związane z możliwością wchłonięcia rtęci po rozbiciu termometru. Nowsze, bezpieczniejsze wersje mają plastikową obudowę, wewnątrz której temperaturę wskazuje odpowiednia, nietoksyczna substancja. Niestety według wielu osób nie są zbyt dokładne.
- termometr elektroniczny – zasada dokonywania pomiaru takim termometrem jest taka sama, jak w klasycznym, jednak jego czujnik zasilany jest baterią. Ceny termometrów elektronicznych zaczynają się już od 10 złotych, jednak warto wydać trochę więcej na termometr, który posiada gwarancję dokładnych pomiarów. To obecnie najdokładniejszy przyrząd do mierzenia temperatury.
- termometr bezdotykowy – popularna odmiana termometrów elektronicznych służy do szybkiego pomiaru bez potrzeby umieszczania przyrządu w uchu, odbycie czy ustach. Podobnie jak w przypadku pomiaru „pod pachą”, jest to raczej dobry sposób do orientacyjnego mierzenia temperatury, ale nie do prowadzenia wymiernych badań.
Objawy gorączki u dzieci
Młodzi rodzice często bywają przewrażliwieni na punkcie różnych zjawisk fizjologicznych związanych z dziećmi. Nic dziwnego – wiele objawów może być mylących, niepokojących, budzących zdziwienie. Lekko podniesiona temperatura nie powinna być powodem do paniki, podobnie jak jednodniowa gorączka u dziecka. Jeśli nie towarzyszą jej inne objawy, takie jak katar, bóle brzucha, biegunka czy wysypka, najprawdopodobniej jest objawem przegrzania, nadmiaru emocji czy wahań hormonalnych, które dla niemowląt są bardzo typowe. Do lekarza należy się udać, jeśli gorączka u dziecka bez innych objawów utrzymuje się ponad dobę. Może to świadczyć o toczącym się stanie zapalnym któregoś z narządów wewnętrznych, co na początku może nie dawać żadnych innych objawów.
Objawy gorączki – jak je rozpoznać?
- niepokój, rozdrażnienie;
- nadmierne pocenie się;
- czerwone wypieki na policzkach (rumień niemowlęcy/dziecięcy);
- tzw. szkliste oczy;
- osowiałość, spowolniona reakcja na bodźce;
- płaczliwość lub przeciwnie – nietypowa senność;
- brak apetytu;
- wyraźnie podniesiona temperatura ciała, ze szczególnym uwzględnieniem czoła, którą można stwierdzić samym dotykiem.
Większość rodziców z czasem nabiera wprawy i skutecznie potrafią stwierdzić, czy ich pociecha ma podniesioną temperaturę.
Trzeba wiedzieć, czym grozi gorączka u dziecka. Tym samym, co u dorosłego: przegrzaniem narządów wewnętrznych, w skrajnych przypadkach – uszkodzeniem funkcji nerek, a nawet układu nerwowego, drgawkami, utratą przytomności. Pamiętajmy jednak o zachowaniu zdrowego rozsądku – aby doprowadzić do takiego stanu, gorączka musiałaby się utrzymywać bardzo długo bez opadania. Jeśli obserwujemy swoje dziecko i odpowiednio reagujemy, ryzyko takich komplikacji jest znikome.
Przyczyny gorączki u dziecka
Najczęstsze powody występowania gorączki u dziecka, to:
- trzydniówka – choroba wirusowa rozprzestrzeniana drogą kropelkową. Jak sama nazwa wskazuje, trwa przeważnie trzy dni i charakteryzuje się wysoką gorączką (do 40 stopni), drobną wysypką i bardzo złym samopoczuciem. Najczęściej nie powoduje komplikacji i wymaga jedynie leczenia objawowego
- rotawirusy powodują biegunkę i wymioty, którym często towarzyszy wysoka gorączka. Ważne w leczeniu jest dbanie o odpowiednią podaż płynów
- zapalenie ucha najczęściej powstaje w wyniku zakażenia wirusowego lub bakteryjnego, a także jako konsekwencja ostrego przeziębienia. Charakteryzuje się wysoką gorączką i dużą bolesnością
- przeziębienie podobnie jak w przypadku dorosłych, katarowi i bólowi gardła może towarzyszyć podwyższona temperatura ciała
- meningokoki i pneumokoki – zakażenie niektórymi szczepami tych dwóch rodzajów bakterii może być bardzo groźne. Przeważnie wywołują bardzo wysoką gorączkę, która bezwzględnie powinna być jak najszybciej diagnozowana celem wykluczenia zakażenia lub podjęcia odpowiedniego i szybkiego leczenia
- ząbkowanie to bardzo częsty powód podniesionej temperatury u niemowląt, jednak najczęściej nie wymaga jej zbijania
Jak zbić gorączkę?
Młodzi rodzice często nie wiedzą, jak zbić gorączkę u dziecka. Najlepiej zawczasu porozmawiać ze swoim pediatrą i spytać, co na gorączkę zaleca swoim małym pacjentom. Dwa środki, które są uznawane za bezpieczne, to paracetamol i ibuprofen. W ściśle określonych dawkach mogą być podawane nawet niemowlętom. Czopki na gorączkę dla dzieci i syropy zawsze zawierają jeden z tych związków. Nigdy nie należy podawać aspiryny dzieciom poniżej 12 roku życia. Po jakim czasie spada gorączka po podaniu leków przeciwgorączkowych? Większość leków zarówno na bazie paracetamolu, jak i ibuprofenu, zaczyna działać po około 30 minutach od podania. Na pełne działanie leku trzeba poczekać 1-1,5 godziny.
Domowe sposoby na zbicie gorączki u dziecka obejmują chłodne okłady na czoło, kąpiele w chłodniejszej o 2 stopnie od temperatury ciała wodzie i podawanie dużej ilości płynów celem wzmożenia pocenia. Należy jednak pamiętać, aby nie doprowadzić do nadmiernego wychłodzenia organizmu i przeziębienia.
Drgawki gorączkowe
Drgawki gorączkowe u dzieci mogą pojawić się, gdy temperatura przekroczy 39 stopni. Najczęściej dotykają dzieci między 6 miesiącem a 5 rokiem życia, których układ nerwowy jeszcze nie jest w pełni odporny na różne czynniki. Drgawki najczęściej nie są powodem do wielkiego niepokoju, chociaż mogą wyglądać groźnie. Drgawki gorączkowe proste trwają kilka sekund, najdłużej kwadrans i nigdy nie powtarzają się w trakcie tej samej choroby. Towarzyszyć im może omdlenie, krótki bezdech, tężenie całego ciała, ślinotok.
Drgawki gorączkowe złożone zdarzają się znacznie rzadziej. Powtarzają się co kilkanaście godzin i nie obejmują całego ciała, ale np. jedną z kończyn. Są łagodniejsze w przebiegu, ale też w ich przypadku występuje wzmożone ryzyko zdiagnozowania padaczki u dziecka. Drgawki tego typu są zawsze wskazaniem do dalszej diagnostyki.
Postępowanie w trakcie drgawek
- Ułóż dziecko na miękkim podłożu;
- Usuń z jego ust resztki jedzenia, smoczek;
- Postaraj się położyć dziecko na boku, a jeśli nie jest to możliwe – odwróć na bok główkę;
- Jeśli drgawki nie ustępują do 5 minut i jest to pierwszy raz, kiedy się pojawiły – wezwij pogotowie
W postępowaniu z drgawkami bardzo ważne jest, aby nie panikować. Same drgawki nie stanowią ryzyka dla zdrowia dziecka. Ponadto, nie należy stosować żadnych leków i unieruchamiać dziecko przy pomocy siły.
Kiedy do lekarza?
Jeśli gorączka jest wyższa niż 39 stopni i utrzymuje się ponad dobę, towarzyszą jej powtarzające się drgawki lub inne niepokojące objawy – koniecznym jest udanie się do lekarza, a w skrajnych przypadkach wprost na pogotowie.
Czy kąpać dziecko z gorączką?
Wielu rodziców zastanawia się, czy można kąpać dziecko z gorączką. Prawidłowa higiena dzieci w trakcie choroby jest tak samo ważna, jak codzienna. Dodatkowo kąpiel w temperaturze wody niższej o 1-2 stopnie od temperatury ciała może pomóc w obniżeniu gorączki. Co więcej kąpiel wycisza i przynosi ulgę, kiedy gorączka u dziecka nie ustępuje od paru godzin.