Wyrostek robaczkowy w ciąży [przyczyny, objawy zapalenia i leczenie]

• Wyrostek robaczkowy to część jelita grubego. Jest on położony w prawym dole biodrowym.
• Przyczyną zapalenia wyrostka robaczkowego jest zatkanie go kamieniem kałowym.
• Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego to najczęściej silny ból brzucha w okolicy prawego dołu biodrowego, podwyższona temperatura ciała, nudności i wymioty.
• Leczenie zapalenia wyrostka robaczkowego w ciąży wymaga zabiegu operacyjnego.
• Istnieją dwie metody operacji: laparotomia i laparoskopia.
• Po wycięciu wyrostka poród może odbyć się siłami natury.

Wyrostek robaczkowy w ciąży

Statystyki mówią, że zapalenie wyrostka robaczkowego w ciąży jest główną przyczyną (90% przypadków) tzw. ostrego brzucha u ciężarnych i konieczności przeprowadzenia doraźnego zabiegu chirurgicznego. Jest to schorzenie, na którego wystąpienie żadna przyszła mama nie ma wpływu, ponieważ czynniki, które wywołują zapalenie wyrostka w ciąży nie zależą od stylu życia czy diety. Szacuje się, że częstotliwość jego występowania wynosi 1:200-1:800 ciąż. Najczęściej schorzenie dotyka ono osoby przed 30. rokiem życia.

Wyrostek robaczkowy w ciąży wymaga wczesnego postawienia diagnozy i wdrożenia leczenia, ponieważ jego perforacja (przedziurawienie) niesie ze sobą wysokie ryzyko pojawienia się powikłań groźnych dla zdrowia mamy i dziecka, m.in. poronienia (30%) i zgonu ciężarnej (4%). Natomiast w przypadku podjęcia terapii w odpowiednim momencie utrata ciąży zdarza się jedynie w 1,5% przypadków.

Czym jest wyrostek robaczkowy?

Wyrostek robaczkowy to uwypuklenie jelita grubego (dokładnie części jelita ślepego), które ma cewkowaty kształt i długość wahającą się w granicach 8-20 cm. Funkcja, jaką pełni w organizmie nie została do końca poznana. Uważa się, że może on wspomagać układ immunologiczny, ponieważ wytwarza białe krwinki oraz magazynuje bakterie, które pozytywnie wpływają na pracę układu pokarmowego. Dowiodły tego badania przeprowadzone w 2009 roku przez amerykańskich badaczy z Uniwersytety Duke’a. Równocześnie wykazano, że jego usunięcie nie wpływa istotnie na funkcjonowanie organizmu.

Wyrostek robaczkowy znajduje się w okolicach dołu biodrowego, po prawej stronie jamy brzusznej. Jego dokładna lokalizacja jest zmienna osobniczo, dlatego u poszczególnych osób ten narząd może:

• być umieszczony za kątnicą (tzw. wyrostek zakątniczy),
• leżeć tuż przy talerzu kości biodrowej,
• zwisać swobodnie do miednicy mniejszej,
• ułożyć się między pętlami jelitowymi (najczęstsza lokalizacja).

Wyrostek robaczkowy w ciąży z powodu zmienionej anatomii jamy brzusznej przez stale powiększającą się macicę, może zmienić swoją pierwotną lokalizację, co jest przyczyną trudności diagnostycznych. Z tego względu ból wyrostka w ciąży może być znacznie złagodzony, np. pojawia się tylko niewielka tkliwość podczas ucisku prawej strony brzucha.

Jak dochodzi do zapalenia wyrostka robaczkowego?

Nie zostało do końca wyjaśnione skąd się bierze zapalenie wyrostka robaczkowego. Najczęściej jako przyczyny wymienia się niewielkie kamienie kałowe (resztki niestrawionego pokarmu), które zatykają światło jelita w okolicy wyrostka. Prowadzi to do wzrostu ciśnienia w jego wnętrzu, zaburzenia przepływu krwi i ostatecznie martwicy, wokół której namnażają się bakterie znajdujące się w układzie pokarmowym, co z kolei powoduje stan zapalny. Uważa się, że takiej sytuacji może sprzyjać (jednak nie musi) niedobór błonnika w diecie.  Przyczyny zatkania światła wyrostka robaczkowego to także owsica lub nieprawidłowy rozrost tkanki chłonnej.

Wyrostek w ciąży: objawy zapalenia

Objawy zapalenia wyrostka robaczkowego w ciąży początkowo mogą być błędnie uznane za typowe dolegliwości ciążowe. W pierwszej kolejności pojawiają się zazwyczaj nudności, wymioty i pogorszenie samopoczucia. W większości przypadków występuje również silny ból brzucha, który jest umiejscowiony w okolicy pępka i stopniowo przemieszcza się do prawego dołu biodrowego (charakterystyczny objaw zapalenia wyrostka). Jednak, jak wcześniej wspomniano, ból wyrostka w ciąży może być łagodny i ledwo zauważalny.

Do innych objawów zapalenia wyrostka w ciąży zalicza się:

• podwyższona temperatura ciała (ok. 38 stopni),
• przyspieszone tętno,
• brak apetytu,
• zatrzymanie gazów i zaparcia,
• obrona mięśniowa podczas dotykania brzucha.

Atak wyrostka: co zrobić, gdy pojawia się ból w okolicy wyrostka?

Jeżeli u kobiety ciężarnej pojawi się ból brzucha, szczególnie ból w okolicy wyrostka i inne wyżej wymienione objawy, powinna udać się jak najszybciej do lekarza w celu wykonania badań diagnostycznych, do których należą: testy laboratoryjne krwi i moczu oraz USG lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej. Utrudnione jest natomiast wykonanie typowego badania przedmiotowego brzucha, ponieważ powiększająca się macica przesuwa narządy wewnętrzne. Atak wyrostka robaczkowego w ciąży wymaga leczenia operacyjnego.

Operacja wyrostka w ciąży

Operacja wyrostka w ciąży jest jedyną metodą leczenia schorzenia. Zabieg trzeba przeprowadzić przy pochyleniu stołu operacyjnego na lewą stronę, dzięki czemu nie zostaje zaburzony przepływ krwi przez duże naczynia żylne i pępowinę. Wykorzystuje się dwie techniki operacyjne: laparotomię lub laparoskopię. Pierwsza z nich wymaga nacięcia powłok brzusznych, natomiast druga metoda jest mniej inwazyjna.

Powstaje jednak pytanie: laparotomia czy laparoskopia w ciąży? Specjaliści są zgodni, że wyrostek robaczkowy w ciąży należy wycinać laparoskopowo. Przemawiają za tym mniejsze dolegliwości bólowe, szybsza rekonwalescencja, mniejsze blizny i mniejsze ryzyko powikłań. Jednak ostateczną decyzję zawsze podejmuje zespół medyczny, uwzględniając wiek ciąży i stan ciężarnej. Po wycięciu wyrostka możliwy jest poród siłami natury oraz cięcie cesarskie wynikające ze wskazań medycznych.

Wyrostek robaczkowy w pytaniach i odpowiedziach

Jak długo trzeba leżeć w szpitalu po usunięciu wyrostka robaczkowego?

Pobyt w szpitalu po wycięciu wyrostka robaczkowego w ciąży wynosi zwykle 3-5 dni. Czas ten zależy od stanu ciężarnej i dziecka.

Po której stronie jest wyrostek?

Wyrostek robaczkowy  znajduje się po prawej stronie jamy brzusznej – między pępkiem a talerzem kości biodrowej.

Jak rozpoznać zapalenie wyrostka robaczkowego w ciąży?

Aby rozpoznać wyrostek robaczkowy w ciąży należy zebrać od kobiety szczegółowy wywiad oraz przeprowadzić badania laboratoryjne krwi i moczu, a także USG lub rezonans magnetyczny jamy brzusznej.

Bednarek M. i wsp., Ostre zapalenie wyrostka robaczkowego u kobiet ciężarnych, Chirurgia Polska 2008,10, 125-132.

Townsend C.M, Sabiston. Chirurgia, Tom 4, Elsevier Urban&Partner, Wrocław 2013, 222-237.