Dwulatek: Jak go zrozumieć? [rozwój i wychowanie 2-latka]

Bez wątpienia 2 lata to trudny okres  – zarówno dla dzieci, jak i rodziców. To czas, w którym dzieci przechodzą wielki skok rozwojowy i odkrywają swoją niezależność. Bywa, że manifestują to w sposób, który jest dla rodziców wyzwaniem. Jak zrozumieć i wesprzeć dwulatka?

Dwuletnie dziecko – mamo, tato, nie jestem już niemowlakiem!

Chociaż zgodnie z nomenklaturą medyczną, niemowlakiem nazywa się dziecko do ukończenia 1. roku życia, tak naprawdę z perspektywy rozwoju psychologicznego do 1,5-2 lat dzieci zachowują się w sposób znany rodzicom z wcześniejszych miesięcy życia. Większość rodziców zauważa, że największe wyzwania rodzicielskie w tym okresie związane są z rozwojem motorycznym dziecka: zdobywaniem umiejętności samodzielnego przemieszczania się z początku na czworakach, później na nogach. Wysiłek rodziców ukierunkowany jest zatem na wspomaganie dziecka w rozwoju ruchowym. Kiedy jednak zbliża się drugi rok życia dziecka, często zauważają oni jednak nowe wyzwania: dwulatek zaczyna “stawiać na swoim” i mówić “nie”. Jego emocje manifestowane są w bardzo wyrazisty sposób. Rodzicielstwo zaczyna wymagać dużo cierpliwości i opanowania – niektórzy mówią, że okres ten to “bunt dwulatka“. Jednak określenie to jest mocno wartościujące i może sprawiać, że na 2-letnie dziecko będziemy patrzeć jak na osobę złośliwą czy manipulującą. Tymczasem z psychologicznego punktu widzenia, dwulatek nie jest zdolny do tak zaawansowanego zarządzania emocjami innych. Wręcz przeciwnie – jego własne emocje sprawiają mu nadmiar trudności. Nie można zapominać, że rozbieżność między zdolnościami poznawczymi, umiejętnością werbalnego wyrażania swoich potrzeb i radzenia sobie z emocjami jest w tym wieku olbrzymia. Każde dziecko będzie borykać się z odrobinę innymi trudnościami, może też wyrażać swoje emocje w mniej bądź bardziej dynamiczny sposób, jednak istnieje ogólna charakterystyka dwulatka, którą można zastosować do większości dzieci.

Rozwój dwulatka – mam swoje zdanie i chcę, by brano je pod uwagę

Gdy dziecko kończy dwa lata wkracza w czas jednego z największych skoków rozwojowych pod względem intelektualnym i emocjonalnym. W tym wieku szczególnie atrakcyjne dla dzieci staje się mówienie “nie” – warto wspomnieć, że to stosunkowo najłatwiejszy (choć najtrudniejszy z perspektywy rodzica) sposób na uniezależnienie się od woli dorosłych. Rodzice mogą mieć wrażenie, że ich dziecko niemal na wszystko się nie zgadza, jednak psychologowie dziecięcy sugerują, aby patrzeć na ten etap jako na nieodzowny element stawania się odrębną osobą. Dziecięce “nie” w tym okresie zatem nie jest złośliwością, ale sposobem na wyrażenie swojego indywidualizmu.

Bardzo łatwo rodzicom w tym okresie pomylić to, co potrafi dwulatek pod względem fizycznym z jego rozwojem emocjonalnym. Motorycznie dziecko jest już bowiem niemal w zupełności samodzielne – większość dzieci bez problemu się przemieszcza, używa sztućców do jedzenia, niektóre nie korzystają już z pieluch. Nie oznacza to jednak, że emocjonalnie są równie “dojrzałe”. Rozwój emocjonalny dziecka jest o wiele bardziej skomplikowany i składa się na niego kilka procesów. Dzieci coraz lepiej rozumieją już pojęcie relacji międzyludzkich, zaczynają też postrzegać w nich swoją rolę. Chcą, aby ich zdanie było brane pod uwagę, a dodatkowo zaczynają pamiętać. Do tej pory stosunkowo łatwo było odwrócić uwagę malucha od pożądanego przedmiotu czy wykonywanej czynności i zastąpić je innym zajęciem, ale uwaga dwulatka nie daje się już tak prosto przekierować. Dzieci w tym czasie zaczynają doskonale rozumieć, na czym i zależy i pamiętają, że chodzi właśnie o to – stąd znane rodzicom protesty w czasie zakupów (“ja to chcę!”), niezgoda na zakończenie zabawy itp. Rodzice mogą zauważyć, że im więcej nakazów i zakazów stawianych jest przed dzieckiem, tym większy jego opór do współpracy. Chociaż jest to trudne, to zupełnie normalny etap rozwojowy i nie jest – w większości przypadków – związany z “błędami rodzicielskimi” popełnionymi na wcześniejszych etapach, a które mogłyby wpływać na rozwój dziecka. 2-letnie dziecko stawia przed rodzicami nowe wyzwania, ale nie są one z pewnością trudniejsze, niż na innych etapach – pod warunkiem jednak, że spojrzy się na ten czas z perspektywy malucha i pozytywnych aspektów rozwojowych.

Dwulatek uczy się, że jest samodzielną osobą, która posiada pragnienia, możliwości i własne granice. Dowiaduje się także, że nie wszystkie te pragnienia mogą spotykać się z akceptacją innych. Rola rodziców w tym okresie powinna polegać nie na próbie “naprostowania” niepożądanych zachowań dziecka, ile na towarzyszeniu mu w przeżywaniu emocji, pomaganiu w ich nazywaniu i radzeniu sobie z rozumieniem granic swoich i innych.

Niegrzeczny dwulatek czy samodzielny maluch?

Określenie “grzeczny” zazwyczaj odnosi się do dzieci, które stosują się do poleceń dorosłych, łatwo się podporządkowują woli starszych, “słuchają się”, czyli jednym słowem są spolegliwe. Dzieci niegrzeczne w tym kontekście to zatem takie, które sprawiają rodzicom trudności: odmawiają stosowania się do poleceń, wielokrotnie powtarzają czynności zakazane przez mamę czy tatę. Takie pojmowanie rozwoju emocjonalnego dziecka sprawia, że wychowanie 2-latka zdaje się być drogą przez mękę, a na forach internetowych pojawiają się określenia typu “złośliwy dwulatek” czy “uparty dwulatek”. Chociaż łatwo zrozumieć, z jakimi trudnościami borykają się rodzice dzieci w tym wieku, warto uświadomić sobie, że maluchy te niezdolne są do bycia “złośliwymi” czy manipulowania innymi. Ich brak współpracy przy realizacji nakazów i słuchaniu zakazów związany jest z próbą manifestowania swoich potrzeb. Dwulatki nie posiadają jeszcze rozbudowanego wachlarza umiejętności komunikacyjnych. Próby przeprowadzenia z nimi “poważnych” rozmów często kończą się tam, gdzie zaczynają dominować emocje dziecka.

Aby to zrozumieć, warto przypomnieć sobie bardzo stresującą sytuację, w której ostatnio jako dorośli się znaleźliśmy. Być może była to rozmowa z szefem, kłótnia z partnerem/partnerką, nieporozumienie z przyjacielem lub innego rodzaju konflikt? Zastanówmy się, jakich kompetencji wymagało od nas uspokojenie nerwów i wyważona komunikacja. Jeśli zdarzyło nam się “wybuchnąć” również możemy wyciągnąć z takiego zdarzenia ciekawe wnioski – jakich kompetencji w tej danej chwili nam zabrakło? Teraz wróćmy do tego, co potrafi dwulatek: jego świat bywa miejscem frustrującym i stresującym. Zdobył już co prawda umiejętność samodzielnego przemieszczania się i łatwiej mu sięgnąć po upragnione zabawki, ale też coraz mocniej dociera do niego, co chciałby w danej chwili robić, jakie ubranie założyć, co jeść, a czego absolutnie nie. Tymczasem okazuje się, że nie zawsze jest to możliwe. Ponieważ jeszcze nie poznał strategii radzenia sobie z takim “zamieszaniem” w głowie, często wybiera jedyną dostępną mu metodę protestu i rozładowania trudnych emocji: płacz, krzyk, gwałtowne fizyczne reakcje (bicie piąstkami, padanie na podłogę itp.).

Nam dorosłym łatwiej przychodzi zaakceptowanie ograniczeń motorycznych małych dzieci, niż ich ograniczeń w kwestii regulowania emocji. Przecież nikomu nie przyszłoby do głowy denerwować się na 8-miesięczne niemowlę, że nie chodzi lub na półtoraroczne dziecko, że samo nie robi sobie kanapek. Tymczasem często wymagamy od dwuletnich maluchów, aby radziły sobie z trudnymi emocjami (np. w reakcji na niepowodzenie, “nie” dorosłego etc.) jak dojrzały człowiek. Dodatkowo, wydaje się, że niekiedy wymagamy od dzieci, aby lepiej radziły sobie z trudnymi emocjami, niż my sami! Wróćmy pamięcią do ostatniej sytuacji, w której puściły nam nerwy – czy tak samo surowo oceniamy swoje zachowanie, jak naszego dwulatka?

Jak sobie radzić w trudnych sytuacjach z dwulatkiem?

Przede wszystkim warto zdać sobie sprawę, że dla dziecka jego codzienne dramaty niczym nie różnią się od naszych “dorosłych”. Brak możliwości zabawy upragnionym przedmiotem, przerwanie przyjemnej aktywności jak skakanie w kałuży jest podobnie trudne dla dziecka, jak dla nas odmowa szefa w sprawie podwyżki czy nieporozumienie z partnerem. Co więcej, nasz maluch nie wie, w jaki sposób poradzić sobie z doświadczanymi trudnościami i w jaki sposób je przezwyciężyć. Jako rodzic możesz:

  1. Zadbać o bezpieczeństwo dziecka: to szczególnie ważne, jeśli maluch manifestuje swoją indywidualność w gwałtowny sposób (np. pada na podłogę i uderza o nią kończynami). Sprawdź, czy nie ma wokół przedmiotów, którymi mógłby sobie zrobić krzywdę.
  2. Zadbać o swój spokój: weź kilka głębokich oddechów, jeśli możesz, wykonaj parę pajacyków lub gwałtownych przysiadów, polej nadgarstki zimną wodą. Rozładuj napięcie z ciała i przekieruj swoją uwagę chociaż na chwilę od zaistniałej sytuacji.
  3. Spojrzeć na sytuację z perspektywy dziecka. Co takiego się wydarzyło? Jeśli zachowanie malucha jest reakcją na Twoje “nie” – dlaczego odmowa może być dla niego trudna? Czy było to “nie” bezwzględne (np. reakcja na zabawę zapalniczką, nożem, telefonem rodzica) czy względne (nie możemy teraz się bawić, bo wychodzimy do przedszkola)? W zależności od tego warto popracować nad umiejętnością konstruowania zrozumiałych dla dziecka komunikatów.
  4. Nie obwiniać dziecka i postarać się nie zakładać jego złych intencji: radzi sobie ono w trudnej sytuacji najlepiej, jak tylko potrafi. Jego zasoby są znacznie uboższe od Twoich. Zastanów się w jaki sposób możesz pomóc mu nauczyć się wykształcić własne?
  5. Starać się, aby dziecko miało możliwość uczyć się od Ciebie radzenia sobie w konstruktywny sposób z trudnymi emocjami: nie musisz ukrywać swojej złości/strachu/smutku przed dzieckiem – nie oznacza to oczywiście, że dziecko ma obowiązek radzić sobie z Twoimi trudnościami. Po prostu gdy zdarzy Ci się w towarzystwie malucha zdenerwować na kogoś lub zareagować emocjonalnie, wytłumacz, dlaczego tak się stało, nazwij swoje emocje. Pamiętaj, aby dziecko mogło być świadkiem przeprosin, jeśli w jego obecności doszło do nieporozumienia (np. między Tobą a partnerem).
  6. Nazywać wspólnie emocje: to bardzo ważny element towarzyszenia dziecku w nauce samoregulacji. Na rynku wydawniczym dostępnych jest wiele pozycji wspomagających rodziców i dzieci w rozpoznawaniu i nazywaniu emocji przyjemnych i trudnych.

Rodzice pytają o rozwój dwulatka

Czego uczyć dwulatka?

Bez wątpienia bardzo istotne jest uczenie dwulatka języka emocji i umiejętności radzenia sobie z nimi. Towarzyszenie mu w przeżywaniu zarówno tych dobrych emocji, jak i trudniejszych pozwala mu na wypracowanie własnego sposobu komunikowania własnych granic, rozumienia granic innych, a także przyjmowania odmowy.

W co się bawić z dwulatkiem? Jakie zabawki edukacyjne dla dwulatka?

Warto dbać o równomierny rozwój zarówno motoryki dużej, jak i motoryki małej dziecka. Istotne są zatem zabawy ruchowe, szczególnie na świeżym powietrzu, jak i manualne (malowanie, rysowanie, pierwsze wyklejanki i kolorowanki). Dwuletnie dziecko jest gotowe do tego, aby zacząć je angażować do bardzo prostych codziennych czynności: jak np. pomoc w wyciąganiu prania z pralki, układania plasterków ogórka na kanapce etc. Dziecko wciągane w tego typu aktywności dorosłych będzie się czuło potrzebne i z łatwością się w nich odnajdzie. Jeśli chodzi o zabawki edukacyjne, niekoniecznie należy sięgać po skomplikowane i drogie przedmioty: równie dobrze sprawdzają się w tej roli dostępne w każdej kuchni plastikowe pudełka (idealne do przesypywania do nich ziaren fasoli czy ryżu), drewniane klocki, patyczki po lodach. Inspiracji na tego typu zabawki edukacyjne domowej roboty można szukać w internecie.

Ile waży dwulatek?

Przeciętna waga dziewczynek w tym wieku to 12 kg, a chłopców – około 13 kg. Jednak kilkukilogramowe różnice w jedną bądź drugą stronę są zupełnie w normie. Jeśli cokolwiek w rozwoju fizycznym dziecka wzbudza nasz niepokój – najlepiej skonsultować się jak najszybciej z pediatrą prowadzącym malucha.

Źródła:
  • "Dziecko z bliska. Zbuduj szczęśliwą relację" Agnieszka Stein, rok wydania 2012, wydawnictwo: Mamania
  • "Jak zrozumieć małe dziecko", opracowanie zbiorowe, rok wydania 2019, wydawnictwo: Natuli.
  • "Self-Reg. Jak pomóc dziecku (i sobie) nie dać się stresowi i żyć pełnią możliwości", Stuart Shanker, rok wydania 2016, wydawnictwo: Mamania.

Dodaj komentarz

Prezenty dla świadków

Jaki prezent zrobić świadkom na weselu?

Wesele to bardzo stresujący moment. Nie tylko młoda para ma dużo spraw na głowie, ale również i świadkowie wkładają mnóstwo swojej pracy, aby każdy element przyjęcia był jak najdokładniej dopracowany....

Czytaj dalej →
Dodatki ślubne

Bukiety ślubne

Bukiety ślubne są dobierane do sukni, dodatków i makijażu Panny Młodej oraz do garnituru Pana Młodego. Mogą też nawiązywać do wystroju sali lub kościoła. Na rozmowę z florystą albo kwiaciarką powinnaś...

Czytaj dalej →
Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo