Skoki rozwojowe u niemowląt i starszych dzieci [Kalendarz skoków rozwojowych]

Skoki rozwojowe

Wróćmy jednak do skoków rozwojowych. Po opisanej wyżej sytuacji zacząłem zgłębiać temat. Okazało się, że jest on bardzo popularny wśród rodziców. Udało mi się dopaść przyjaciółkę, która jest nie tylko absolwentką psychologii, ale także jej pasjonatką. W dodatku pracuje z dziećmi. To od niej dowiedziałem się, że w świecie naukowym pojęcie „skok rozwojowy” oficjalnie nie występuje, ale jest znane.

Powszechnie za skok rozwojowy uważa się naturalny etap rozwoju niemowlaka związany z dojrzewaniem jego mózgu i układu nerwowego. W przeciwieństwie do rozwoju fizycznego dziecka, który przebiega dość płynnie, rozwój układu nerwowego przebiega skokowo. Niemal z dnia na dzień maluch zdobywa nowe umiejętności, co wiąże się często z rozdrażnieniem i płaczliwością dziecka. Właśnie dlatego skoki rozwojowe u niemowlaka są tak popularnym tematem na forach dla rodziców: mamy i tatusiowie obwiniają je za fakt, że radosne dotychczas maleństwo nagle staje się płaczliwe i za nic nie daje się ukoić jego płaczu.

Wyróżnia się trzy modele zmian rozwojowych u dzieci:

1. Liniowy w którym przyczyną zmian rozwojowych jest wpływ otoczenia na niemowlaka. Warunkiem zmian jest jego dojrzałość wewnętrzna. Zmiana to ciągłe i płynne kumulowanie doświadczeń. Stare zachowania płynnie zamieniają się w nowe.
2. Cykliczno-fazowy (model kontekstualny) – przyczyna zmian leży w aktywności dziecka, w jego ciągłej interakcji z czynnikami zewnętrznymi. Warunkiem zmian jest dostosowanie bodźców zewnętrznych do stopnia osiągniętej dojrzałości organizmu. Zmiany mają charakter cykliczny, ilościowy i jakościowy. Stare zachowania są modyfikowane przez nowe doświadczenia.
3. Stadialny w którym przyczyną zmian rozwojowych jest wewnętrzny potencjał malucha, jego osobiste możliwości rozwoju. Przyczyną zmian jest skumulowanie doświadczeń i następują one skokowo. Naprzemiennie występują fazy postępu, regresu i zastoju (plateau).

Do naszych Skoków Rozwojowych najbardziej pasuje ostatni model zmian, czyli stadialny.
Tłumacząc jednak na bardziej przystępny język (przynajmniej w moim rozumowaniu).

Zmiany w zachowaniu dziecka mogą następować

• samoczynnie, ale stale (bez zauważalnych zmian nastrojów),
• samoczynnie, ale skokowo
• z pomocą czynników zewnętrznych, ale również stale

Skok rozwojowy: co to jest?

Skoki rozwojowe według potocznej interpretacji to okres dużych zmian w układzie nerwowym dziecka. Każdy skok to nowe umiejętności, które pozyskuje niemowlak. Niestety najczęściej poprzedzają go „okresy trudne”. W ich czasie dziecko może być marudne, może gorzej trawić pokarm, wymaga więcej uwagi ze strony otoczenia lub może „być nieobecne”. W tych okresach dziecko najchętniej spędzałoby cały dzień i noc przy piersi mamy. Jego świat diametralnie się zmienia, a to powoduje strach. Najbezpieczniej czuje się na rękach.

W pierwszym roku życia maluszka najczęściej ma miejsce 7 skoków rozwojowych. Dzieci przechodzą je w różnym czasie i z różnymi objawami. Zebrane poniżej informacje są orientacyjne. Warto pamiętać, że statystyczne okresy w których dzieci przechodzą skoki rozwojowe są liczone od planowanej, a nie prawdziwej daty porodu. Wcześniaki będą przez skoki przechodziły odpowiednio później, a dzieci urodzone po terminie odpowiednio wcześniej niż niemowlaki urodzone w planowanym terminie.

Kalendarz Skoków Rozwojowych

Kiedy występują skoki rozwojowe u niemowląt?

W pierwszym roku życia maluszka, skoki rozwojowe rozkładają się w sposób następujący:

• 5 tydzień
• od 7 do 9 tygodnia
• od 11 do 12 tygodnia
• od 14 do 19 tygodnia
• od 22 do 26 tygodnia
• od 33 do 37 tygodnia
• od 41 do 46 tygodnia

Jak widzisz każdy kolejny skok rozwojowy trwa dłużej. Samopoczucie dziecka w pierwszym roku życia jest jak sinusoida. To normalne, że raz jest pogodne, samo się sobą zajmuje, a innym razem cały czas chce na ręce i marudzi.

Pierwszy skok rozwojowy: 5 tydzień

Co się zmienia u niemowlaka?

• Słucha i patrzy uważniej. Zaczyna interesować się przedmiotami i dźwiękami.
• Wyraźniej reaguje na dotyk i zapach.
• Uśmiecha się po raz pierwszy lub znacznie częściej niż przedtem.
• Układ pokarmowy zaczyna działać coraz lepiej. Ulewanie i odbijanie się powinno być rzadsze.
• Może płakać prawdziwymi łzami.

Jak to wyglądało u naszej córki?

Zuzia była w piątym tygodniu. Urodziła się jednak po terminie. Stąd zapewne wymieszanie pierwszego i drugiego skoku.

• Zaczęła interesować się karuzelą w kołysce. Zapatrywała się na nią na dłuższą chwilę.
• Na dźwięki reagowała prawie od początku. Zwłaszcza na saksofon i trąbkę (zapewne wysoka częstotliwość).
• Ciężko stwierdzić czy wyraźniej reagowała na dotyk. Zaczęła natomiast sama częściej wszystkiego dotykać i wszystko łapać. Musieliśmy przez to bardziej uważać przy wyjmowaniu i wkładaniu jej do kołyski. Często łapała się za koszulkę lub kocyk.
• Uśmiechała się zdecydowanie częściej niż wcześniej.
• Prawdziwych łez nie zaobserwowano.
• Zdecydowanie wymagała więcej uwagi. Już samo mówienie do niej ją uspokajało.
• Idealnie czuła się wtulona w Sylwię lub we mnie.
• Czuć było w niej strach, ale radziła sobie świetnie.

Drugi skok rozwojowy: 7-9 tydzień

Co najczęściej dzieje się z dzieckiem?

• Podnosi głowę – tutaj nasza Zuzia to wyjątek. Głowę podnosiła już na wadze w sali porodowej. Praktycznie od początku podnosi ją regularnie.
• Zmienia pozycję: przekręca się ze strony na plecy lub brzuszek.
• Kopie nóżkami i macha raczkami.
• Chce siedzieć na Twoich kolanach
• Dotyka przedmiotów
• Próbuje złapać przedmiot
• Trzyma przedmiot
• Patrzy na ludzi wokół
• Patrzy na wyraz twarzy
• Patrzy na przedmioty, które się świecą
• Wydaje krótkie dźwięki i słucha siebie samego
• Lubi słuchać piosenek

Trzeci skok rozwojowy: od 11 do 12 tygodnia

Zmiany u dziecka podczas trzeciego skoku rozwojowego:

• Reaguje na ton głosu
• Staje się bardziej wrażliwe na zmiany intensywności światła
• Zaczyna piszczeć
• Podąża wzrokiem za źródłem dźwięku
• Odpowiada uśmiechem na uśmiech
• Zaczyna bawić się własnymi rączkami
• Podejmuje pierwsze próby siadania

Jak to było u nas?

U nas nie zaobserwowaliśmy wyraźnego skoku w tym okresie. Wymienione wyżej zmiany pojawiły się, ale następowały w sposób ciągły, a nie gwałtowny. Jeśli koniecznie chcielibyśmy te zmiany nazwać, to odbyły się one zapewne w modelu cykliczno-fazowym.

Czwarty skok rozwojowy: od 14 do 19 tygodnia

Według informacji, które można znaleźć w podręcznikach, czwarty skok rozwojowy jest przełomowy. Poprzedza go znacznie dłuższy spadek nastroju.

W tym czasie u dziecka zmienia się:

• Jest bardziej komunikatywne
• Śmieje się w głos
• Reaguje na swoje imię
• Cieszy się swoim odbiciem w lustrze
• Odepchnie butelkę lub pierś gdy już nie będzie głodne
• Lubi obserwować świat

U nas czwarty skok także nie był zauważalny. Przestaliśmy od tego czasu zwracać uwagę na skoki rozwojowe. Zapewne dałoby się doszukać jakiś momentów z gorszym nastrojem po których występowały powyższe zmiany, ale byłoby to bardzo „na siłę”.

Skoki rozwojowe u dzieci w wieku przedszkolnym

Większość z nas słyszała o skokach rozwojowych niemowląt, ale czy wiecie, że podobne zmiany dotyczą też starszych dzieci? Właściwie nie powinno to nikogo dziwić: w końcu maluch nieprzerwanie się rozwija!

Pierwszą dużą zmianę rozwojową rodzice zobaczą u dwulatka. Między 18 a 24 miesiącem życia dziecko zaczyna sobie zdawać sprawę ze swojej autonomii i nie waha się tej wiedzy wykorzystać. Najczęściej robi to nadużywając słowa „nie”, któremu może towarzyszyć tupanie, krzyk, a nawet rękoczyny. Czy jest na to rada? Najprościej będzie wyposażyć się w dużą ilość spokoju, ponieważ dwulatek po prostu musi przez ten etap przejść.

Po burzliwym buncie dwulatka przychodzi czas względnego spokoju, a w naszym domu zamieszkuje sielski trzylatek. Niestety nie na długo. Kolejnym trudnym okresem jest „bunt czterolatka”. Podczas tego skoku rozwojowego pojawia sie:

• niepewność dziecka, również co do naszych uczuć;
• potrzeba skupienia na sobie uwagi otoczenia;
• brak koordynacji ruchowej;
• pogorszenie orientacji w przestrzeni;
• może pojawić się zezowanie;
• jąkanie się i zacinanie;
• charakterystyczny wysoki tembr głosu.

Wszystkim tym zmianom towarzyszy potrzeba skupienia na sobie uwagi rodziców i upewniania się co do ich miłości. Czterolatek wymaga bliskości i wyrozumiałości, ale też cierpliwości rodziców. Zdarza się, że tworzy sobie wyimaginowanego przyjaciela, który pomaga mu przejść przez trudny okres skoku rozwojowego. Na szczęście po trudnym roku przychodzi kolejny spokojny okres: 5 rok życia. Kolejny kryzys zacznie się na około 4-5 miesiący przed szóstymi urodzinami.

Skok rozwojowy u sześciolatka ma związek z procesami neurobiologicznymi. W mózgu dziecka są usuwane niewykorzystywane połączenia, czego skutkiem jest rozchwianie emocjonalne, dezorientacja i zmęczenie. Sześciolatek potrzebuje sporo snu i odpoczynku, a na co dzień spokoju oraz akceptacji. Na szczęście ten stan rozchwiania nie potrwa długo. W połowie szóstego roku życia powróci czas spokoju.

Rozwój dzieci w wieku szkolnym

Gdy patrzymy na „szkolniaki” wydawać by się mogło, że to w pełni rozwinięte i naprawdę duże dzieci. Od dnia narodzin zdobyły niesamowicie dużo umiejętności i czasem aż trudno uwierzyć, że kiedyś były nieporadnymi noworodkami. Tymczasem okres późnego dzieciństwa nie jest końcem zmian i rozwoju dziecka. Być może zwracamy na nie mniejszą uwagę, ale uczeń zdobywa kolejne umiejętności – przede wszystkim związane z przetwarzaniem informacji o świecie. Pojawia się też myślenie logiczne, dzięki któremu nasza pociecha widzi związki przyczynowo-skutkowe. Dziecko w wieku szkolnym ma coraz większą umiejętność koncentracji energii na konkretnych działaniach. Potrafi planować i działać celowo.

Dla 6-9 latków bardzo charakterystyczny jest właśnie rozwój skokowy. Dziecko, które dotychczas miało problemy z nauką, z dnia na dzień zaczyna sobie dobrze radzić pokazując nowe umiejętności i kompetencje. Skoki rozwojowe u starszych dzieci mają mniej dramatyczny (dla otoczenia) przebieg niż we wcześniejszych latach. W czasie skoku rozwojowego dziecko jest nieśmiałe i nieco zamknięte w sobie. Raczej spokojne i skupione, choć mogą być delikatnie zdezorientowane. Skokom rozwojowym mogą towarzyszyć bóle wzrostowe – zazwyczaj nocą dziecko bolą nogi i stopy.

Czasem względnego spokoju jest 10 rok życia dziecka. To dobry moment, by zebrać siły na czas dalszego rozwoju dziecka, kiedy to wchodzi ono w okres „przeddorastania”. 11-latek przechodzi ze stadium operacji konkretnych do stadium operacji formalnych. Dziecko zaczyna rozumieć granice czasu i przestrzeni. Wkracza też w okres dynamicznego wzrostu i rozwoju fizycznego, co może się wiązać nie tylko z bólami wzrostowymi, ale też z dezorientacją i uczuciem ogromnego zmęczenia, do którego dochodzi początek burzy hormonalnej. W rezultacie pojawia się zmienność nastrojów – od radości do dramatu. Jednak to dopiero początek tego, na co powinni się przygotować rodzice. Gdy w ich domu zamieszka 14-latek, będzie dążył do „odcięcia pępowiny” poprzez negowanie tego, co mówią rodzice. Wówczas zacznie się czas dorastania i wejścia w dorosłość.

Rodzice pytają o skoki rozwojowe u niemowląt i dzieci

Co to jest skok rozwojowy?

Choć pojęcie „skoki rozwojowe” nie istnieje oficjalnie w świecie naukowym, to mówi się o nich potocznie jako o czasie zmian w rozwoju układu nerwowego dziecka. Ich konsekwencją jest zyskiwanie przez dzieci nowych umiejętności i zdolności, jednak w czasie, gdy zmiany mają miejsce, dziecko może być płaczliwe i rozdrażnione.

Jak rozpoznać skok rozwojowy?

Gdy nadchodzi czas skokowych zmian w rozwoju dziecka, maluch staje się rozdrażniony i płaczliwy. Często zapomina nabyte dotychczas umiejętności, by po kilku dniach nie tylko je sobie przypomnieć, ale też z dnia na dzień nabyć nowe.

Ile trwa skok rozwojowy?

To, jak długo trwa skok rozwojowy zależy od wieku dziecka. Niektóre skokowe zmiany w rozwoju niemowlęcia trwają kilka dni, inne (u starszych dzieci) nawet kilka miesięcy.

Ile trwa skok rozwojowy w 5 i 11 tygodniu?

Płaczliwość i rozdrażnienie spowodowane wzmożonym rozwojem niemowlęcia trwają zazwyczaj kilka dni.

Jak wygląda kalendarz skoków rozwojowych dziecka w pierwszym roku życia?

Skoki rozwojowe u niemowlęcia rozkładają się następująco:

• 5 tydzień
• od 7 do 9 tygodnia
• od 11 do 12 tygodnia
• od 14 do 19 tygodnia
• od 22 do 26 tygodnia
• od 33 do 37 tygodnia
• od 41 do 46 tygodnia

Kolejne ważne etapy rozwoju przypadają na 2, 4, 6-9 rok życia. Gdy dziecko kończy 10 lat, rodzice mogą na chwilę odetchnąć. Nie na długo, bo kolejne dynamiczne zmiany zajdą u 11-latka.

A jak u Was przebiega(ł) rozwój niemowlaka i dziecka? Zmiany zachowań zachodzą regularnie czy skokowo? Obserwujecie nagłe zmiany nastrojów?