Podział majątku po rozwodzie – Ile czasu trwa podział majątku po rozwodzie i jak wygląda?

Planując rozwód pamiętajmy, że orzeczenie winy rozkładu pożycia obciążającej jednego małżonka w wyroku rozwodowym nie wywiera żadnego wpływu na podział majątku wspólnego małżonków – zauważa ekspert prawa rodzinnego mec. Dawid Pietrzak z kancelarii DAP B&L – Z tego względu podejmując decyzję czy żądać rozwodu z wyłącznej winy drugiego małżonka miejmy na uwadze, że uzyskanie takiego orzeczenia nie spowoduje korzyści w postaci większego udziału w majątku wspólnym. Inną kwestią pozostaje prawo żądania alimentów od małżonka wyłącznie winnego rozkładu małżeństwa na rzecz małżonka niewinnego. Są to alimenty niezależne od okoliczności posiadania dzieci.  

Ile czasu trwa podział majątku po rozwodzie? Co jest niezbędne? Co wchodzi w skład majątku wspólnego małżonków, a co nie? Sprawdźmy!

Podział majątku po rozwodzie

Podział majątku po rozwodzie może być uwzględniony w wyroku orzekającym rozwód pod warunkiem, że z takim wnioskiem wystąpi jeden z małżonków oraz że postępowanie dowodowe i brak zgody małżonków nie spowoduje nadmiernej zwłoki w postępowaniu. Gdy eks-małżonkowie są w sporze lub też z innych powodów sąd nie uwzględni w wyroku podziału majątku, przeprowadzane jest oddzielne postępowanie.

Zanim przystąpimy do podziału majątku po rozwodzie musimy wiedzieć, że w małżeństwie mamy aż trzy rodzaje majątków:

• majątek wspólny
• majątek osobisty żony
• majątek osobisty męża.

Majątek osobisty żony i męża stanowi to, co każdy z małżonków zgromadził przed ślubem oraz otrzymał w formie darowizny lub spadku w trakcie trwania małżeństwa. To, co małżonkowie zarabiają oraz nabywają po ślubie wchodzi w skład majątku wspólnego, chyba że ustalą inaczej na drodze odrębnej umowy – tzw. intercyzy. Z założenia udziały w majątku wspólnym są równe. Wyjątkiem jest sytuacja, w której jeden z małżonków zarabia i tym samym wnosi do majątku wspólnego zdecydowanie więcej niż drugi. Wówczas zastosowanie ma art. 43 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, który dopuszcza inne ustalenie udziałów w majątku na wniosek jednego z małżonków. Co ważne oceniając wkład małżonków w powstawanie majątku sąd bierze pod uwagę również nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Należy pamiętać, że w praktyce orzeczniczej nierówny podział majątku wspólnego małżonków stanowi wyjątek od reguły i musi być podyktowany szczególnymi okolicznościami – zauważa mec. Dawid Pietrzak z kancelarii DAP B&L – Przez szczególne okoliczności należy rozumieć nie tylko dużą dysproporcję w wysokości uzyskiwanych dochodów, ale występującą przy tym naganną postawę w życiu rodzinnym drugiego małżonka. Nie wystarczy zatem, aby wykazać, że jeden z małżonków uzyskiwał wysokie zarobki zaś drugi nie pracował. Jeżeli bowiem drugi małżonek zajmował się aktywnie domem i dziećmi to sąd nie stwierdzi podstaw do ustalenia nierównych udziałów małżonków w majątku wspólnym. Jeżeli zaś małżonek niepracujący zaniedbywał dom i rodzinę np. ze względu na chorobę alkoholową, to sąd może ustalić o nierównych udziałach małżonków w majątku wspólnym. Natomiast sama choroba alkoholowa nie stanowi przesłanki orzeczenia nierównych udziałów w majątku wspólnym, jeśli małżonek obciążony tą chorobą uzyskuje dochód lub aktywnie współdziała przy prowadzeniu działalności gospodarczej prowadzonej przez drugiego małżonka. W tym kontekście istotna wydaje się świadomość, że firma prowadzona formalnie wyłącznie przez jednego małżonka stanowi przedmiot wspólności małżeńskiej, a więc jej wartość jest elementem rozliczeń pomiędzy małżonkami.

Zgodnie z art.  43 § 1 k.r.o. oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku wspólnym. Dodatkowe zapisy w tej kwestii znajdziemy w kolejnych paragrafach tego artykułu:

§  2. Jednakże z ważnych powodów każdy z małżonków może żądać, ażeby ustalenie udziałów w majątku wspólnym nastąpiło z uwzględnieniem stopnia, w którym każdy z nich przyczynił się do powstania tego majątku. Spadkobiercy małżonka mogą wystąpić z takim żądaniem tylko w wypadku, gdy spadkodawca wytoczył powództwo o unieważnienie małżeństwa albo o rozwód lub wystąpił o orzeczenie separacji.

§  3. Przy ocenie, w jakim stopniu każdy z małżonków przyczynił się do powstania majątku wspólnego, uwzględnia się także nakład osobistej pracy przy wychowaniu dzieci i we wspólnym gospodarstwie domowym.

Majątek wspólny dzielony po rozwodzie obejmuje wszystkie aktywa wchodzące w skład majątku w chwili wyrokowania. Wynika z tego, iż np. dom lub samochód wchodzą w skład majątku, ale już kredyt zaciągnięty na nabycie ww. dóbr nie. Co więcej skład majątku należy udowodnić.

Sprawdź: Kiedy się rozwieść? Kiedy nie warto ratować małżeństwa?

Jak podzielić majątek wspólny po rozwodzie?

Podział majątku po rozwodzie może być dokonany polubownie na drodze umowy notarialnej lub też w drodze postępowania sądowego. Niezależnie od trybu, który wybierzemy, są trzy sposoby podziału majątku:

1. Sprzedaż wszystkich elementów majątku i podział uzyskanych w ten sposób pieniędzy
2. Podział elementów majątku pomiędzy małżonków, np. mąż otrzymuje mieszkanie, a żona dom. Małżonkowie stają się wówczas jedynymi właścicielami danego składnika majątku
3. Jedno z małżonków otrzymuje określony składnik majątku, ale musi spłacić drugiego małżonka, np. żona otrzymuje mieszkanie o wartości 500 tys. Zł, ale zobowiązuje się spłacić 250 tys. zł eks-mężowi.

W praktyce najczęściej stosuje się dwie ostatnie metody, przy czym umowy określające podział majątku zawierają postanowienia odnośnie każdej składowej tego majątku, sposobu spłaty eks-małżonka oraz np. wysokość ustalonych rat.

Zobacz też: Co daje rozdzielność majątkowa i czym różni się od intercyzy?

Spadek a majątek wspólny małżonków

Podczas podziału majątku dochodzi do podziału wszelkich aktywów wchodzących w jego skład. A co ze spadkiem, który jeden z małżonków odziedziczył w trakcie trwania małżeństwa? Czy on również wlicza się do wspólnego majątku?

Zgodnie z art. 33 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego do majątku osobistego każdego z małżonków należą m.in. przedmioty majątkowe nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił. Tak więc jeśli spadkodawca zapisał spadek jedynie na jednego małżonka, nie wchodzi on w skład majątku wspólnego. Inaczej rzecz wygląda wtedy, gdy spadek był zapisany na oboje małżonków. Jedynie w tym wypadku wchodzi on w skład majątku wspólnego i jest uwzględniony przy jego podziale.

Od powyższej zasady jest jeszcze jeden wyjątek wprowadzony przez art. 34 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, który mówi, że:

Przedmioty zwykłego urządzenia domowego służące do użytku obojga małżonków są objęte wspólnością ustawową także w wypadku, gdy zostały nabyte przez dziedziczenie, zapis lub darowiznę, chyba że spadkodawca lub darczyńca inaczej postanowił.

Zobacz również: Małżeństwo: etapy związku oraz najczęstsze problemy małżeńskie

Czy darowizna wchodzi w skład majątku wspólnego?

Podobnie jak kwestie spadku, również darowizna została uregulowana zapisami art. 33 Kodeksu Rodzinnego i Opiekuńczego, zgodnie z którym przedmiot darowizny wchodzi w skład majątku osobistego małżonków, chyba że darczyńca postanowił inaczej. Jeśli więc przykładowo w ramach darowizny żona otrzymała od swoich rodziców plac, na którym potem wspólnie z mężem pobudowali dom, wówczas plac wchodzi w majątek odrębny żony zaś dom wchodzi w skład majątku wspólnego. Otóż, nie! – komentuje mec. Dawid Pietrzak – dom wybudowany na gruncie stanowiącym własność jednego z małżonków jest własnością właściciela nieruchomości gruntowej. Musimy bowiem pamiętać, że dom jednorodzinny nie stanowi odrębnego od gruntu przedmiotu własności, lecz jest uznawany niejako za część składową nieruchomości gruntowej. Małżonkowi, który nie jest właścicielem gruntu, będzie przysługiwało względem drugiego małżonka wyłącznie roszczenie o zwrot nakładów poczynionych z majątku wspólnego małżonków na majątek osobisty jednego z małżonków. Przy podziałach majątków wspólnych mamy do czynienia z wieloma zawiłościami prawnymi i pułapkami, które mogą nas słono kosztować. Jeszcze bardziej skomplikowane bywają podziały przedsiębiorstw lub praw udziałowych w spółkach wchodzących w skład majątku wspólnego byłych małżonków.

Zobacz również: Pozew rozwodowy bez orzekania o winie (+druk do pobrania)

Podział majątku a kredyt

Jak już wspomnieliśmy kredyt nie wchodzi w skład majątku wspólnego. Orzekając o podziale majątku sąd nie bierze w ogóle pod uwagę ewentualnych kredytów zaciągniętych na zakup mieszkania czy samochodu.

I tu zaczynają się schody. Co dzieje się z kredytem hipotecznym po rozwodzie? Małżonkowie mogą dojść do porozumienia, któremu z nich zostanie przyznana własność wspólnej nieruchomości, a sąd przeprowadzający dział majątku wspólnego co do zasady przychyli się w orzeczeniu do uzgodnionego rozwiązania. Nie będzie to jednak wywierało wpływu na zobowiązania (długi) związane z przedmiotem podziału. Jeżeli zatem małżonkowie wspólnie zaciągnęli kredyt na wspólne mieszkanie to przyznanie tego mieszkania jednemu z nich nie spowoduje zwolnienia drugiego z małżonków z długu wynikającego z kredytu bankowego. Z tego też względu sąd przyznając własność takiej nieruchomości jednemu z małżonków powinien nakazać mu spłacenie połowy jego wartości rynkowej na rzecz drugiego małżonka bez uwzględnienia wartości niespłaconego kredytu. W obecnym stanie prawnym małżonek ten będzie bowiem musiał nadal spłacać 50% rat kredytu. Sąd orzekający nie jest władny zwolnić jednego z małżonków z długu wynikającego z kredytu i obciążyć nim drugiego małżonka.

W praktyce banki niekiedy zgadzają się na przejęcie całego kredytu przez jednego małżonka, ale jest to uzależnione od posiadania wystarczającej zdolności kredytowej. Jeżeli zaś bank nie chce zgodzić się na przejęcie kredytu przez drugiego małżonka to jedynym rozwiązaniem, na które mogą zdecydować się koncyliacyjnie działający małżonkowie, pozostaje zaciągnięcie w innym banku kredytu przez jednego małżonka z przeznaczeniem na spłatę wspólnego kredytu – tłumaczy mec. Dawid Pietrzak z kancelarii DAP B&L – Zwróćmy przy tym uwagę jak zawiła jest sytuacja w przypadku polubownego podziału majątku. Wyobraźmy sobie jak sytuacja skomplikuje się, gdy pomiędzy małżonkami jest konflikt.

Jeśli przeniesienie kredytu nie jest możliwe, w grę wchodzi również sprzedaż nieruchomości, spłacenie kredytu i podzielenie się pozostałą kwotą. W najtrudniejszej sytuacji zdają się być kredytobiorcy, którzy zaciągnęli kredyt we frankach szwajcarskich. Nawet po ponad 10 latach od zaciągnięcia zobowiązania pozostały do spłaty kapitał bywa wyższy niż aktualna wartość mieszkania lub domu. Jak doradza mec. Dawid Pietrzak z kancelarii DAP B&L:

W przypadku podziału nieruchomości obciążonej hipotecznie tzw. kredytem frankowym optymalnym rozwiązaniem jest co do zasady czasowe wyłącznie z podziału majątku wspólnego tej nieruchomości i wytoczenie powództwa przeciwko bankowi zmierzającego do podważenia mocy wiążącej umowy kredytowej. W konsekwencji unieważnienia umowy kredytowej zadłużenie kredytobiorców frankowych może zostać zredukowane do zera a hipoteka banku wykreślona z księgi wieczystej nieruchomości. W praktyce oznacza to zazwyczaj wzrost wartości majątku wspólnego małżonków o kilkaset tysięcy złotych, ponieważ całe zadłużenie wynikające z kredytu względem banku ulega umorzeniu. Po uzyskaniu prawomocnego wyroku podważającego umowę kredytu waloryzowanego do franka szwajcarskiego można dokonać ostatecznego podziału majątku.

Sprawdź Koszty rozwodu: ile wynoszą i od czego zależą?

Dziedziczenie po eks-małżonku

Dopiero w momencie uprawomocnienia się wyroku rozwodowego eks-małżonkowie przestają po sobie dziedziczyć. W trakcie procesu o rozwód dziedziczenie odbywa się na zasadach ogólnych. Jesteś w trakcie rozwodu i nie chcesz, by już prawie były małżonek otrzymał po Tobie spadek? Rozwiązaniem może być sporządzenie testamentu, w którym wydziedziczysz małżonka. Niestety również w tym wypadku istnieje możliwość podważania testamentu i mieć prawo do zachowku.