- Infekcje intymne w ciąży to skutek zmian w gospodarce hormonalnej, jak również osłabienia mechanizmów obronnych organizmu.
- Wśród przyczyn problemów intymnych wymienia się także przebytą antybiotykoterapię, noszenie nieprzewiewnej bielizny oraz nieprawidłową higienę.
- Jednym z najczęstszych infekcji dróg rodnych są infekcje grzybicze, których powodem jest gwałtowne namnażanie się grzybów Candida.
- Do infekcji bakteryjnej dochodzi, gdy patogeny zastępują obecne w pochwie bakterie kwasu mlekowego.
- Przyczyną infekcji pasożytniczej w ciąży jest pierwotniak rzęsistek pochwowy.
- Infekcja wirusowa w ciąży najczęściej jest powodowana przez wirus Herpes simplex virus (HSV).
- Infekcja w ciąży może dawać różne objawy w zależności od jej rodzaju. Niepokój powinny wzbudzić upławy o nieprawidłowej barwie lub konsystencji oraz świąd i pieczenie w okolicy narządów rodnych.
Infekcje intymne w ciąży są jedną z najczęściej zgłaszanych dolegliwości przez przyszłe mamy. Za skłonność do zakażeń intymnych (grzybiczych i bakteryjnych) odpowiadają zmiany hormonalne. Objawy, na które powinna zwrócić uwagę każda kobieta to uporczywy świąd, pieczenie oraz upławy. Ich pojawienie się wymaga konsultacji ginekologicznej i wdrożenia leczenia, ponieważ niektóre zakażenia intymne są groźne dla rozwijającego się płodu.
Infekcje intymne w ciąży – dlaczego się zdarzają?
Infekcje intymne w ciąży zdarzają się bardzo często. Zwiększone ryzyko zakażenia wynika ze zmian, które zachodzą w organizmie kobiety po zapłodnieniu. Wzrost lub spadek stężenia niektórych hormonów (przede wszystkim żeńskich hormonów płciowych) oddziałuje na wszystkie organy, a przede wszystkim na narządy płciowe. Z tego powodu mogą pojawić się różne problemy intymne. Zmiany, które zachodzą w pochwie pod wpływem estrogenów i progesteronu to przede wszystkim:
- zwiększona produkcja śluzu,
- wzrost ukrwienia błony śluzowej pochwy, co skutkuje obrzmieniem jej ścian,
- zmiana pH z kwaśnego na bardziej zasadowe,
- przerost błony śluzowej.
Celem tych zmian jest adaptacja organizmu do ciąży i porodu. Niestety, skutkiem przerostu śluzówki, zwiększonej produkcji śluzu i zmiany pH (kwaśne pH jest szkodliwe dla bakterii) jest zmiana naturalnej flory bakteryjnej, a tym samym infekcja pochwy w ciąży. Wystarczy chwilowy spadek odporności, wizyta na basenie, w saunie lub toalecie publicznej, noszenie nieprzewiewnej bielizny, niedostateczna higiena intymna lub stosunek seksualny, aby pojawiły się pierwsze objawy zakażenia.
Ciąża wiąże się nie tylko ze zmianą w gospodarce hormonalnej, ale również z osłabieniem mechanizmów obronnych organizmu. A to kolejna przyczyna poważnych zaburzeń ginekologicznych i położniczych.[1]
Przyczyny infekcji intymnych w ciąży
Infekcja dróg rodnych w ciąży jest związana z zaburzeniem fizjologicznej flory bakteryjnej pochwy. W warunkach prawidłowych w pochwie znajdują się różnego rodzaju bakterie, głównie bakterie kwasu mlekowego (95% wszystkich drobnoustrojów). Nie są one chorobotwórcze, a co więcej, ich obecność jest korzystna dla zdrowia, ponieważ chroni przed zakażeniami. Ponadto w pochwie zamieszkują także grzyby z rodziny Candida. Ich ilość jest niewielka, dlatego również nie stanowią one żadnego zagrożenia.
W stanie fizjologicznym górne części układu płciowego kobiety: jajniki, jajowody i macica są pozbawione drobnoustrojów, natomiast dolna część układu moczowo-płciowego jest miejscem bytowania licznych drobnoustrojów. Czop śluzowy umiejscowiony w kanale szyjki macicy stanowi barierę ochronną przed mikroorganizmami obecnymi na błonach śluzowych pochwy[2]
Problem zaczyna się w momencie, kiedy z różnych przyczyn dojdzie do zachwiania równowagi flory fizjologicznej. W wyniku opisanych wcześniej czynników – spadku odporności, nieprawidłowej higieny intymnej, urazów mechanicznych, podrażnień wywołanych przez bieliznę lub kosmetyki oraz antybiotykoterapii – pojawia się infekcja okolic intymnych. Maleje ilość bakterii kwasu mlekowego, znika naturalna bariera ochronna, a drobnoustroje chorobotwórcze wnikają do błony śluzowej pochwy, gdzie intensywnie się namnażają.
Infekcje intymne w ciąży: typologia
Ze względu na rodzaj patogenu, który wywołał stan zapalny miejsc intymnych wyróżnia się następujące typy zakażeń:
Infekcja bakteryjna
Określana inaczej jako bakteryjne zakażenie pochwy lub waginoza bakteryjna. Dochodzi do niej, kiedy bakterie kwasu mlekowego są zastępowane przez inne szczepy bakterii: Gardnella vaginalis, Mycoplasma lub Prevotella, które również w niewielkich ilościach fizjologicznie bytują w pochwie. Za bakteryjną infekcję dróg rodnych mogą odpowiadać także paciorkowce, gronkowce i pałeczka okrężnicy, które przedostają się do pochwy z przewodu pokarmowego.
Infekcja grzybicza
Grzybica pochwy w ciąży jest jednym z najczęściej występujących typów infekcji. Wzmożone wydzielanie śluzu (wilgotne środowisko), zmniejszenie ilości bakterii kwasu mlekowego oraz spadek odporności powodują, że grzyby Candida zaczynają intensywnie się namnażać, co jest przyczyną pojawienia się charakterystycznych objawów: upławów i świądu.
Infekcja pasożytnicza
Za infekcję pasożytniczą w ciąży odpowiada pierwotniak rzęsistek pochwowy. Wywołuje on chorobę zwaną rzęsistkowicą. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z patogenem, najczęściej podczas zbliżenia intymnego z chorym partnerem. Zdarza się jednak, że możliwe jest przeniesienie rzęsistka poprzez używanie tych samych ręczników, przyborów higienicznych lub bielizny.
Infekcja wirusowa
Do intymnej infekcji wirusowej w ciąży można zaliczyć opryszczkę narządów płciowych. Za jej pojawienie się odpowiada Herpes simplex virus (HSV), który należy do tej samej grupy patogenów, które wywołują opryszczkę na ustach. Do zakażenia dochodzi poprzez bezpośredni kontakt z osobą chorą lub używanie tych samych przedmiotów do higieny intymnej.
Infekcja mieszana
Zdarza się również, że podczas zakażenia bakteryjnego dochodzi równocześnie do rozrostu grzybów Candida. Jest to tzw. infekcja mieszana. Jej przyczyną są przede wszystkim gwałtowne zmiany hormonalne, co ma miejsce np. u ciężarnych.
Infekcja intymna w ciąży: objawy
Wszelkiego rodzaju zakażenia układu moczowo-płciowego mogą być groźne dla rozwijającego się w macicy płodu. Z tego powodu każda przyszła mama powinna wiedzieć, jak rozpoznać infekcje intymne w ciąży. Objawy są zwykle charakterystyczne i trudne do przeoczenia. Wczesne rozpoznanie i szybkie wdrożenie leczenia zapobiegają wystąpieniu powikłań.
Objawy infekcji intymnej to przede wszystkim upławy, czyli obfita wydzielina z szyjki macicy o nieprawidłowej konsystencji i barwie. W zależności od przyczyny może mieć ona różny charakter:
- przy zakażeniach bakteryjnych wydzielina jest wodnista, biała o bardzo intensywnym, charakterystycznym „rybim” zapachu,
- przy rzęsistkowicy upławy są pieniste i obfite, mają żółto-zielony kolor i bardzo nieprzyjemny zapach,
- przy grzybicy upławy są białe, bezwonne i gęste, mają konsystencję twarogu.
Innym objawem infekcji jest swędzenie i pieczenie okolic intymnych w ciąży. Mogą one być stałe lub nasilać się podczas oddawania moczu. Kobieta może zaobserwować u siebie także zaczerwienienie lub obrzęk sromu, które powodują duży dyskomfort. Poza świądem i pieczeniem miejsc intymnych występuje także ból, zwłaszcza podczas stosunku.
Swędzenie miejsc intymnych w ciąży pojawia się również przy opryszczce narządów płciowych. Towarzyszą mu bolesne pęcherzyki wypełnione treścią surowiczą, które po kilku dniach przekształcają się w nadżerki i owrzodzenia. Zmiany obserwuje się na wargach sromowych, szyjce macicy, ścianach pochwy lub w okolicy odbytu.
Niestety, około 50% infekcji intymnych przebiega bezobjawowo. Mimo to namnażające się bakterie nadal mogą szkodzić rozwijającemu się płodowi. Aby temu zapobiec zgodnie z zaleceniami Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego każda ciężarna podczas wizyt położniczych ma wykonywane profilaktyczne badanie kwasowości wydzieliny z pochwy. Dodatkowo wykonuje się również 3-krotny wymaz z pochwy.
Jak i czym leczyć infekcje intymne w ciąży?
Pojawienie się objawów zakażenia narządów płciowych jest wskazaniem do konsultacji ginekologicznej. Lekarz stawia rozpoznanie na podstawie symptomów, odczynu pH pochwy oraz badania mikrobiologicznego wymazu z pochwy. To, jak leczyć infekcje intymne w ciąży zależy od patogenu, który je wywołał:
- leczenie infekcji intymnej bakteryjnej polega na doustnym przyjmowaniu metronidazolu lub klindamycyny – są to leki w pełni bezpieczne dla zdrowia matki i płodu; dodatkowo kobieta powinna zażywać preparaty odbudowujące naturalną mikroflorę pochwy,
- leczenie infekcji grzybiczej wymaga stosowania miejscowych maści oraz globulek dopochwowych, a w przypadku ciężkich zakażeń wdraża się terapię doustną;
- leczenie opryszczki narządów płciowych polega na stosowaniu preparatów przeciwwirusowych,
- leczenie rzęsistkowicy w ciąży wymaga zastosowania metronidazolu.
Leczenie infekcji pochwy w ciąży powinno odbywać się wyłącznie pod okiem lekarza. Nie można prowadzić na własną rękę terapii dolegliwości intymnych lekami bez recepty, ponieważ nie wszystkie dostępne powszechnie preparaty są bezpieczne dla rozwijającego się płodu i w poszczególnych tygodniach ciąży.
Domowe sposoby na infekcje intymne w ciąży
Terapia farmakologiczna zalecona przez lekarza może być skutecznie wspierana przez domowe sposoby na infekcje intymne w ciąży. Są one bezpieczne dla mamy i dziecka, ponieważ opierają się wyłącznie na naturalnych i ziołowych preparatach. Przede wszystkim ważne jest zachowanie odpowiedniej higieny. Należy podmywać się dwa razy dziennie delikatnym środkiem myjącym, który w swoim składzie nie zawiera substancji chemicznych, zapachowych i drażniących. Dobrze jest, jeżeli zawiera w sobie wyciąg z rumianku lub aloesu i ma pH 5,5. Nie jest wskazane używanie wielorazowych gąbek i myjek.
Domowe sposoby na infekcje intymne obejmują także wykonywanie nasiadówek z kory dębu lub rumianku. Dzięki nim złagodzony zostanie świąd i pieczenie. Preparaty do nasiadówek można kupić w aptece. Kąpiel nasiadówkowa powinna trwać 15-20 minut.
Profilaktyka infekcji intymnych w ciąży
Aby nie doszło do zakażenia, ważne jest wdrożenie profilaktyki infekcji intymnych. Dzięki przestrzeganiu kilku zasad przyszła mama będzie mogła być spokojna o zdrowie swoje i swojego nienarodzonego dziecka. Należy:
- Nosić przewiewną, bawełnianą bieliznę.
- Dwa razy dziennie podmywać okolice intymne delikatnym środkiem myjącym.
- Nie używać myjki ani gąbki, ponieważ pozostają na nich bakterie. Wystarczy mycie ręką.
- Podcierać się i wycierać od przodu do tyłu (od pochwy w kierunku odbytu).
- Stosować delikatne, naturalne i niepodrażniające kosmetyki do higieny i pielęgnacji okolic intymnych.
- Stosować płyn do higieny intymnej o kwaśnym pH 5,5.
- Zrezygnować z irygacji pochwy.
- Po stosunku seksualnym podmyć okolice intymne.
- Zrezygnować z kąpieli w wannie na rzecz prysznica.
- Podczas stosowania antybiotyku przyjmować środki osłonowe.
Infekcja intymna w ciąży: konsekwencje
Nierozpoznana i nieleczona infekcja intymna w ciąży może powodować niebezpieczne powikłania dla rozwijającego się z macicy płodu. Najpoważniejsze zagrożenia to:
- przedwczesny poród,
- przedwczesne pęknięcie błon płodowych,
- niska masa urodzeniowa dziecka.
Największy wpływ na dziecko mają infekcje intymne na początku ciąży. Namnażające się drobnoustroje mogą spowodować obumarcie płodu i poronienie. Ponadto patogeny przenoszą się z pochwy na inne części układu rozrodczego kobiety i są przyczyną zapalenia błony śluzowej macicy i zapalenia przydatków. Dlatego nie warto zwlekać z wizytą u ginekologa i leczyć się na własną rękę. Wczesne wdrożenie odpowiedniego leczenia całkowicie niweluje ryzyko powikłań.
_
[1] „Ocena wybranych wykładników stanu zapalnego u kobiet ciężarnych w kontekście czystości mikrobiologicznej pochwy” Rozprawa doktorska wspólna zrealizowana w Zakładzie Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej Katedry Chemii i Biochemii Klinicznej, Poznań 2015, http://www.wbc.poznan.pl/Content/393687/index.pdf
[2] „Ocena wybranych wykładników stanu zapalnego u kobiet ciężarnych w kontekście czystości mikrobiologicznej pochwy” Rozprawa doktorska wspólna zrealizowana w Zakładzie Biochemii Klinicznej i Medycyny Laboratoryjnej Katedry Chemii i Biochemii Klinicznej, Poznań 2015, http://www.wbc.poznan.pl/Content/393687/index.pdf