Lęk separacyjny u niemowląt i starszych dzieci [objawy, ile trwa, jak go leczyć]

Lęk separacyjny to jedna z najczęściej spotykanych dolegliwości natury emocjonalnej u dzieci. Stanowi w istocie normalny etap rozwoju małego człowieka, chociaż może się także okazać bardzo uciążliwa dla jego otoczenia. Jak zatem radzić sobie z objawami takiego lęku u naszej pociechy? Jakie sytuacje powinny nas z kolei zaalarmować, że owa niegroźna faza rozwojowa zaczyna nabierać cech patologicznych?

Co to jest lęk separacyjny?

Występowanie lęku separacyjnego (ang. SAD – separation anxiety disorder) jest u najmłodszych dzieci rzeczą całkowicie naturalną, świadczącą o prawidłowym funkcjonowaniu ich aparatu psychicznego. Polega na silnej obawie przed rozstaniem – choćby chwilowym! – z opiekującą się malcem osobą (przeważnie z matką). W starszym wieku lęk może wzbudzać już nie tylko fizyczna rozłąka, ale nawet sama myśl o niej. Dziecko manifestuje swój niepokój na wiele różnych sposobów, nie zawsze właściwie odczytywanych przez otoczenie.

Skąd się bierze?

Wśród jego przyczyn specjaliści wyróżniają trzy najważniejsze grupy czynników:

  • czynniki biologiczne – wiążące się z dziedzicznością. Uczeni są zdania, że na występowanie długotrwałego lęku separacyjnego bardziej narażone są dzieci tych rodziców, którzy sami cierpią z powodu rozmaitych zaburzeń lękowych. Podobną zależność obserwuje się wówczas, gdy rodzic wykazuje objawy choroby psychicznej (np. depresji)
  • czynniki psychologiczne – nieumiejętność radzenia sobie z przykrymi emocjami. Psychika malca nie potrafi się uporać z odczuwanym przez niego strachem, co dodatkowo potęguje negatywne doznania i doprowadza do swoistej nadwrażliwości emocjonalnej,
  • czynniki środowiskowe – dotyczące najbliższego otoczenia dziecka. Rodziców może cechować postawa nadopiekuńczości, polegająca na przesadnym chronieniu malucha oraz uniemożliwianiu mu samodzielnego odkrywania świata. Z drugiej strony, bywają oni też czasami zbyt słabo obecni w życiu latorośli, co również odbija się niekorzystnie na jej predyspozycjach do odczuwania napięcia emocjonalnego. Dużą rolę odgrywają tu także zdarzenia losowe, np. udział dziecka w wypadku komunikacyjnym. Kilkuletnim szkrabom podobne incydenty mogą nasuwać myśl o nieuniknionej śmierci rodzica, której należy się spodziewać w każdej chwili.

Wszystkie powyższe czynniki zazwyczaj się na siebie nakładają, decydując o ostatecznym kształcie objawów u konkretnego dziecka. Niektóre maluchy przeżywają lęk separacyjny w sposób łagodny i prawie niezauważalny, inne zmagają się z nim całymi latami. Warto w tym miejscu podkreślić, iż omawiany przez nas rodzaj lęku może wystąpić również w wieku dorosłym. Posiada wówczas przeważnie mocno nasilony przebieg, utrudniając dotkniętej nim osobie codzienne funkcjonowanie.

Zobacz też: Zimne poty u dziecka

Lęk separacyjny u niemowlaka

Lęk separacyjny pojawia się najczęściej między 7. a 11. miesiącem życia. W tym okresie maluch zaczyna źle reagować na obecność nieznajomych: unika kontaktu z nimi albo nawet wybucha płaczem, kiedy obca osoba zanadto się do niego zbliży. Pewność siebie odzyskuje jedynie w towarzystwie mamy, zaś każde jej zniknięcie (np. wyjście do pobliskiego sklepu) traktuje jako osobistą katastrofę.

Lęk separacyjny u rocznego dziecka wynika w prostej linii z jego ograniczonego rozumienia świata. Taki brzdąc nie potrafi jeszcze oddzielić własnego “ja” od osoby matki. Kiedy zatem znika ona z pola widzenia, dziecko odbiera to tak, jakby samo nagle przestało istnieć. Takie postrzeganie nosi w psychologii nazwę symbiozy. W wyniku dalszego rozwoju emocjonalnego dochodzi do etapu separacji, kiedy maluch zaczyna rozumieć, że stanowią z mamą dwa odmienne byty. Nie czuje już wówczas potrzeby nieustannego przebywania w jej pobliżu. Obie te fazy rozwojowe oddziela od siebie dłuższy lub krótszy okres, w trakcie którego obserwujemy właśnie dziecięcy lęk separacyjny. 

Niepokój niemowlęcia w sytuacji rozłąki z najbliższą mu osobą należy do zjawisk całkowicie naturalnych i przemijających. Trudno jednak zaprzeczyć, że z perspektywy samych opiekunów nagłe wybuchy niezadowolenia malca bywają dość męczące. Tym bardziej, że rodzice nie potrafią tak od razu uchwycić ich przyczyny. Dobrze byłoby więc już zawczasu wiedzieć, jak rozpoznać stan lękowy u swojego szkraba.

Poznaj: Sprawdzone sposoby na bezsenność u niemowlaka

Lęk separacyjny u niemowląt – objawy

W początkowym okresie występowania lęku separacyjnego rodzicom może się wydawać, że zły humor latorośli to tylko chwilowa fanaberia. Warto jednak zwrócić uwagę na szereg konkretnych zachowań, powtarzających się z dużą częstotliwością. Należą do nich przede wszystkim:

  • histeryczny płacz podczas każdego odłączenia niemowlęcia od matki,
  • kłopoty z zasypianiem (zwłaszcza jeśli ukochana osoba nie znajduje się akurat w pobliżu),
  • strach przed nieznajomymi, nieśmiałość, odmowa jakichkolwiek interakcji z obcą osobą,
  • utrata apetytu.

Nasilenie konkretnych objawów bywa rozmaite, dorośli nie powinni ich jednak bagatelizować. Same w sobie nie stanowią wprawdzie większego zagrożenia, ale jeśli je całkowicie zignorujemy, mogą się przyczynić do późniejszych problemów natury emocjonalnej u naszej pociechy.

Sprawdź: Na jak długo i w jakim wieku można zostawiać dziecko samo w domu?

Lęk separacyjny – ile trwa?

Powszechnie przyjmuje się, że w swojej najbardziej naturalnej formie lęk separacyjny trwa mniej więcej do 4. roku życia. W tym czasie osoby opiekujące się małym dzieckiem muszą po prostu uzbroić się w cierpliwość oraz – w miarę możliwości – łagodzić wybuchy swojej niespokojnej latorośli. 

Po wyjścia dziecka z niemowlęctwa lęk separacyjny daje o sobie znać jeszcze raz: w wieku przedszkolnym. Jest to całkowicie uzasadnione, dochodzi przecież do radykalnej zmiany otoczenia oraz pierwszych kontaktów z grupą rówieśniczą. Zachowania lękowe okazują się tu z reguły krótkotrwałe i przemijają, gdy tylko dziecko zaaklimatyzuje się w nowym środowisku. Gdyby stało się inaczej, możemy zacząć podejrzewać patologiczną formę lęku separacyjnego – a zatem zaburzenie wymagające interwencji specjalisty. W tym wypadku czas trwania problemu jest trudny do określenia. Wiele zależy od uciążliwości symptomów, ogólnego stanu zdrowia malucha oraz sytuacji bytowej całej jego rodziny.

Zobacz również: Gdy dziecko wymiotuje… Co na wymioty u dziecka?

Lęk separacyjny u 2-latka

W swojej zwykłej postaci lęk separacyjny przebiega u wszystkich dzieci podobnie – zbliżone objawy dostrzeżemy zarówno u niemowlaka, jak i u 2-latka czy 3-latka. Problem powinien także stosunkowo szybko zniknąć, zwłaszcza jeśli rodzice wypracują odpowiednie techniki pracy z lamentującym berbeciem. Dzięki temu lęk separacyjny może się paradoksalnie przyczynić do zacieśnienia rodzinnych więzów.

Kolejnym wyzwaniem okazuje się jednak lęk separacyjny u niemowląt w nocy. Wymaga on od rodzica sporej cierpliwości, gdyż płaczące dziecko powinno otrzymać czułość i pocieszenie. Warto przy okazji zadbać o higienę snu malucha: zapewnić odpowiednią temperaturę pomieszczenia oraz wyeliminować potencjalne źródła hałasu. Wszystko to pomoże zapobiec wybudzaniu się i napadom nocnych lęków.

Sprawdź: Jak nauczyć dziecko mówić?

Jak leczyć lęk separacyjny u dzieci?

Chociaż lęk separacyjny uchodzi za zjawisko naturalne, istnieją oczywiście sposoby jego łagodzenia. Opiekunowie dziecka powinni uzgodnić między sobą konkretną strategię postępowania, mającą na celu oswojenie malca z trudnymi emocjami. Warto się tego podjąć od samego początku życia brzdąca, pozostawiając go pod opieką różnych osób (a nie tylko matki). Ale uwaga: liczba opiekunów nie powinna być zbyt duża!

Kolejna metoda to wypracowanie codziennych rytuałów pożegnań: najpierw z wychodzącym do pracy tatą, a później z obojgiem rodziców. Mama małego dziecka nie powinna nadmiernie przeciągać momentu rozstania; zamiast tego warto po prostu przytulić szkraba i wyjaśnić mu, że niedługo znów się zobaczymy.

W przypadku zaburzeń lękowych u starszych dzieci (a także u dorosłych) konieczna może się okazać psychoterapia w nurcie poznawczym bądź poznawczo-behawioralnym.  Sporadycznie stosuje się też kurację lekami przeciwdepresyjnymi (głównie z grupy SSRI), które skutecznie niwelują uporczywy lęk separacyjny.

Sprawdź: Dlaczego dziecko nie przybiera na wadze?

Rodzice pytają:

Jak sobie radzić z lękiem separacyjnym?

Rodzice powinni stopniowo oswajać dziecko z sytuacjami rozstania – np. poprzez codzienne rytuały wykonywane przed wyjściem do pracy. W przypadku nasilających się problemów warto skorzystać z pomocy psychoterapeutycznej.

Jak długo trwa lęk separacyjny?

Ten rodzaj lęku pojawia się zwykle między 7. a 11. miesiącem życia, ustępuje zaś po osiągnięciu przez malca wieku 4 lat. Dłuższe istnienie problemu posiada już charakter zaburzenia emocjonalnego. 

Zobacz też:

Dodaj komentarz

Zdrowie dziecka, Zdrowie niemowlaka

Zespół Downa [przyczyny, objawy i rehabilitacja]

Zespół Downa jest chorobą genetyczną, która objawia się pewnym stopniem niepełnosprawności fizycznej oraz intelektualnej. Osoby dotknięte zespołem Downa posiadają zestaw charakterystycznych cech fizycznych. Są również bardziej narażone na wystąpienie wielu...

Czytaj dalej →
Zdrowie dziecka, Zdrowie niemowlaka

Alternaria [objawy uczulenia, okres pylenia]

Grzyby z rodzaju Alternaria stanowią różnorodną i bardzo dużą grupę. Jej przedstawicieli łączy jedno: Alternaria alternata są jedną z najczęstszych przyczyn alergii wziewnych oraz skórnych. Dosyć powszechnie występują w polskim...

Czytaj dalej →
Zdrowie rodziców, Zdrowie niemowlaka

Kandydoza [przyczyny, objawy, leczenie]

Kandydoza, inaczej drożdżyca, to choroba powodowana przez drożdżaki z rodzaju Candida. Szacuje się, że około 21% Polaków cierpi na jedną z odmian kandydozy, a niemal każdy człowiek w swoim życiu...

Czytaj dalej →
Zdrowie dziecka, Zdrowie niemowlaka

Ślinotok u niemowlaka a kaszel

Młodzi rodzice często zauważają ślinotok u niemowlaka. Istnieje wiele przyczyn, a znalezienie tej konkretnej nie zawsze jest tak oczywiste, jak może się to wydawać. Szczególnie zaniepokoić może występujący równocześnie ze...

Czytaj dalej →
Atrakcje weselne

Stół wiejski na weselu

Przygotowujesz tradycyjne, wiejskie wesele? Pamiętaj o wiejskim stole, który ostatnio coraz częściej pojawia się nie tylko na wiejskich weselach. Stół wiejski to nie tylko smaczne jedzenie, ale również dodatkowy wystrój...

Czytaj dalej →
Planowanie ślubu oraz wesela

Obyczaje ślubne

Obyczaje ślubne mimo, że nie zmieniają się zbyt często to jednak można w nich zaobserwować pewne trendy. Sprawdź co takiego się zmienia w najważniejszych elementach ślubu oraz wesela. Suknie ślubne...

Czytaj dalej →
Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo
Enable registration in settings - general