Sprawdzone sposoby na bezsenność u niemowlaka

Nieśpiący niemowlak to nieśpiący rodzic. A jak wiadomo brak snu prowadzi do chronicznego zmęczenia, nerwowości, problemów z koncentracją. Nic więc dziwnego, że młodzi rodzice, których pociecha w nocy zamiast spać, dokazuje, poszukują przyczyn takiego stanu rzeczy. Bezsenność u niemowlaka – jak sobie z nią radzić?

Najważniejsze w poniższym artykule:
  • Cykl snu niemowląt jest o połowę krótszy niż dorosłych.
  • Niemowlęta nie zawsze potrafią samodzielnie zasnąć, gdy zostaną wybudzone ze snu.
  • Bezsenność u niemowlaka może wiązać się z jego temperamentem i indywidualnymi uwarunkowaniami.
  • Przyczyny bezsenności u małych dzieci mogą też być zewnętrzne, takie jak nadmiar emocji, nieregularny tryb dnia lub choroby.
  • Noworodki potrzebują czasu, by zaadaptować się do "nowych warunków", w jakich przyszło im żyć. Dopiero w drugim miesiącu życia dziecko zaczyna żyć rytmem dzień - noc, a w pełni rozróżnia te pory około 6 miesiąca.
  • Przyczyną bezsenności u niemowlaka mogą być skoki rozwojowe, kolka niemowlęca lub problemy jelitowe.
  • Wśród sposobów na bezsenność niemowląt wymienia się dbanie o wieczorne rytuały, stałą godzinę kładzenia dziecka do łóżka oraz wyłączanie urządzeń emitujących niebieskie światło.

Bezsenność u niemowlaka

Przede wszystkim, mówiąc o śnie dzieci, należy zdać sobie sprawę z faktu, że generalnie noworodki, niemowlęta i starszaki zupełnie inaczej śpią, niż dorośli. Związane jest to z fizjologicznymi uwarunkowaniami młodego organizmu. Na sen składają się fazy (REM i nREM) i cykle, które oddzielone są od siebie krótkimi przerwami – przebudzeniami. W tych przerwach jesteśmy szczególnie wrażliwi na wybudzenie, jednak z wiekiem “przyzwyczajamy się” do takiego stanu rzeczy i większość z nas nie pamięta krótkich pobudek w nocy. Tymczasem u niemowląt przerwy te zdarzają się po pierwsze częściej, a po drugie – mały człowiek nie posiada jeszcze umiejętności radzenia sobie z takimi pobudkami. Cykl snu u dorosłego trwa około 90 minut, a u niemowlaka połowę tego czasu, ok. 45 minut. Tak, jak maluch nie potrafi zadbać samodzielnie o swoje potrzeby fizjologiczne związane z jedzeniem czy wypróżnianiem, tak i samodzielne zasypianie przychodzi mu z trudnością. Warto także wiedzieć, że to, w jaki sposób śpimy, jest związane również z naszym temperamentem i indywidualnymi uwarunkowaniami: stąd niektóre dzieci niemal od narodzin szybko odnajdują się w rytmie dobowym rodziców, a innym zajmuje to więcej czasu. Dlatego odpowiednią pielęgnacją, uwrażliwieniem na potrzeby dziecka i dbaniem o zachowanie jego higieny snu z pewnością jesteśmy w stanie wiele zdziałać, jednak w niektórych przypadkach niestety pomocna okaże się jedynie cierpliwość.

Bezsenność u małych dzieci jest zatem po części fizjologiczna (szczególnie bezsenność noworodka), ale bywa także związana z nadmiarem emocji, nieregularnym trybem dnia, a w ostateczności – z różnymi chorobami.

Przyczyny bezsenności u niemowląt

Przyczyny bezsenności u małych dzieci obejmują naturalne czynniki fizjologiczne, a także czynniki zewnętrzne. Można przyjąć, że na część czynników zewnętrznych mamy wpływ. Najczęściej jednak powody bezsenności maluchów są w zupełności naturalne, a próba narzucenia im schematów spania zgodnych z oczekiwaniami rodziców przypomina wojnę z fizjologią i najczęściej nie ma szans na powodzenie. Warto zatem poznać bliżej organizm małego człowieka i tym samym zrozumieć, czego mu potrzeba.

Noworodek w pierwszych tygodniach życia przesypia co prawda większą część doby, jednak dzień i noc nie różnią się dla niego jeśli chodzi o częstotliwość jedzenia czy wypróżnień. Dopiero adaptuje się do warunków “po drugiej stronie brzucha”: wszystkie jego zmysły są atakowane dziesiątkami bodźców, doświadcza czym jest głód, mokra pieluszka, światło, głośne dźwięki. Do tej pory zanurzony w ciepłych wodach płodowych i połączony pępowiną z matką miał wokół siebie o wiele mniej stresorów. Chociaż większości noworodków sen przychodzi stosunkowo łatwo, to śpią nieregularnie, po kilka godzin lub kilkadziesiąt minut, a w przerwach od snu spędzają długi czas przy piersi. To zupełnie normalne! W tym okresie wskazane jest wręcz wybudzanie dzieci, które śpią wyjątkowo długo, aby przystawić je do piersi. Doradcy laktacyjni zalecają karmienie nie rzadsze, niż co 3 godziny, ale również i częstsze, jeśli tego potrzebuje dziecko lub matka – jest to niezbędne celem szybkiego przybierania na wadze maluszka, a także odpowiedniego stymulowania laktacji.

Mniej więcej około 8. tygodnia życia dziecko zaczyna wchodzić w rytm dnia i nocy – w pełni zdobywa tę sprawność około 6 miesiąca życia. Należy pamiętać, że sen sterowany jest hormonalnie i niezbędny jest do niego hormon zwany melatoniną. Jego wydzielanie jest ściśle związane z dopływem światła (także sztucznego!) – ciemność sprzyja wydzielaniu melatoniny. Nie oznacza to jednak, że kilkumiesięczne niemowlę będzie “przesypiać całą noc” – badania wykazują, że około 57% półrocznych dzieci oraz ok. 43% rocznych dzieci nie przesypia w ciągu nocy ośmiu godzin bez przerwy. Co więcej, nie ma jednego wzorca snu – dzieci wykazują wielką różnorodność pod względem pór drzemek, potrzeby jedzenia w nocy, zdolności do zasypiania w dowolnych warunkach.

Dodatkowo na sen dziecka w pierwszych miesiącach życia, niebagatelny wpływ mają tzw. skoki rozwojowe. Młodzi rodzice, których pociecha przesypiała kilka godzin, a nagle zaczyna się budzić niemal co chwilę, często zadają sobie pytanie, dlaczego dziecko nie śpi. Tymczasem jest to związane z naturalnym rozwojem mózgu:

  • 4-6 miesięcy – dziecko uczy się chwytać, gaworzyć, sięgać po zabawki i wkładać je do ust. Nadal nie porusza się o własnych siłach, co rodzi często frustrację i podnosi poziom kortyzolu, który blokuje wydzielanie melatoniny. To także czas, gdy pojawiają się pierwsze ząbki, co u większości dzieci wiąże się z drażliwością, stanem podgorączkowym i złym samopoczuciem.
  • 6-12 miesięcy – wrogiem snu w tym okresie najczęściej jest lęk separacyjny – maluch doskonale rozpoznaje już rodziców, ma wielką potrzebę przebywania z matką. To także czas gigantycznej zmiany, jaką jest odkrycie możliwości przemieszczania się – dzieci podekscytowane tą możliwością często chcą ją ćwiczyć nawet w środku nocy.
  • 12-24 miesięcy – intensywny czas eksplorowania świata, swoich możliwości, a także granic. Dzieci w tym okresie zaczynają odkrywać emocje, mierzą się z różnorodnymi formami dyscypliny. Wiąże się to z intensywną potrzebą bliskości z rodzicami.

Częstym powodem bezsenności jest także kolka niemowlęca oraz problemy jelitowe – dwie najpowszechniejsze, bolesne przypadłości pierwszych miesięcy życia.

Sposoby na bezsenność niemowląt

Wiedza na temat potrzeb niemowląt w poszczególnych miesiącach z pewnością jest dobrą wskazówką, jak sobie radzić, gdy dziecko nie śpi. Przede wszystkim, warto zaopatrzyć się w kalendarz skoków rozwojowych i w czasie obserwowania nietypowych zachowań u malucha (większa płaczliwość, poirytowanie, bezsenność) sprawdzać, czy przypadkiem nie jest to związane z naturalnym rozwojem dziecka. Po drugie, dobrze jest zwrócić uwagę na zasady higieny snu. Gdy tylko to zacznie być możliwe po pierwszych tygodniach, warto wprowadzić codzienny rytuał wieczorny. Może on obejmować kąpiel, czytanie (nawet kilkutygodniowe dzieci uwielbiają dźwięk głosu rodziców i rytmiczne wierszyki), kołysanie, karmienie. Warto jest dbać o utrzymywanie stałej godziny wieczornego wyciszania. Aktywności pobudzające (spacery, odwiedziny znajomych i rodziny etc.) dobrze jest organizować w pierwszej połowie dnia, a popołudniem i wieczorem stopniowo wygaszać emocje i zmniejszać ilość bodźców. Należy też pamiętać, że jaskrawe, tzw. niebieskie światło (ekrany telewizorów, smartfony, ale też żarówki ledowe) blokuje wydzielanie melatoniny. Dzieci mające kłopoty ze snem nie powinny zatem spędzać wieczorów w takim świetle (nie wspominając o tym, że najnowsze wytyczne WHO zalecają brak jakiegokolwiek kontaktu z ekranami do 18 miesiąca życia). Kolejnym wrogiem snu jest nadmierne przegrzewanie maluszków – wbrew pozorom, większość dzieci bardziej komfortowo się czuje w chłodniejszych wnętrzach (18-20 stopni) i lżejszych piżamkach.

Inne sposoby na bezsenność u niemowląt to:

  • noszenie w chuście – dzieci uwielbiają czuć ciepło rodzica i jego zapach. Dodatkowo noszenie w dobrze zamotanej chuście kojarzy im się z bezpieczeństwem, którego doświadczały w okresie płodowym;
  • kołysanie na piłce – nawet u dzieci cierpiących z powodu kolek stwierdzono pozytywny wpływ delikatnego podskakiwania na piłce w ramionach rodzica
  • otulanie – korzystanie z profesjonalnych otulaczy, które nie krępują ruchów, ale przyjemnie spowijają sprawia, że dzieci czują się podobnie jak w łonie matki. Należy wybierać jedynie otulacze, które umożliwiają na swobodne poruszanie rękami i nogami. Otulacze chronią buzię dziecka przed uderzaniami nieskoordynowanych rączek (częsty powód wybudzeń), blokują też odruch Moro (nagłe rozkładanie rąk połączone ze wzdrygnięciem). Otulacze stosować można tylko do momentu, kiedy dziecko zacznie samodzielnie się przewracać na brzuszek (ok. 4 miesiąca) i nigdy dłużej, niż parę godzin dziennie
  • współspanie – bezpieczne współspanie (np. z łóżeczkiem typu dostawka) zapewnia dziecku poczucie bezpieczeństwa i bliskości rodzica, a mamom karmiącym piersiom zapewnia większy komfort snu.

Rodzice pytają o bezsenność u niemowlaka:

Ile powinien spać niemowlak?

Literatura podaje różnorodne tabele “odpowiedniej” ilości snu dzieci. Większość rodziców stwierdza jednak, że ich dzieci śpią znacznie krócej, niż wskazywana w ten sposób “norma”. Można przyjąć, że do 1. roku życia dzieci przesypiają średnio ok. 12-16 godzin na dobę, w zależności od poszczególnych miesięcy życia, indywidualnych potrzeb, temperamentu i warunków zewnętrznych. Jeśli dziecko jest w dobrej kondycji zdrowotnej, przybiera na wadze i prawidłowo się rozwija, prawdopodobnie jego ilość snu jest wystarczająca.

Czy bezsenność u niemowląt występuje często?

Badania wykazują, że około 57% półrocznych dzieci oraz ok. 43% rocznych dzieci nie przesypia w ciągu nocy ośmiu godzin bez przerwy. Wszystkie dzieci doświadczają w trakcie pierwszych miesięcy i lat życia okresów lepszego i gorszego snu – związane jest to ze skokami rozwojowymi, ząbkowaniem, kolkami, intensywnym wzrostem i rozwojem mózgu.

 

Źródła:
  • "Jak zrozumieć małe dziecko: Sen", Wydawnictwo Natuli, 2019.
  • Guidelines on physical activity, sedentary behaviour and sleep for children under 5 years of age, World Health Organisation 2019.

Dodaj komentarz

Zakupy dla niemowląt, Dolegliwości niemowląt

Rurki Windi – kateter rektalny dla niemowląt

Gdy po raz pierwszy słyszy się nazwę “kateter rektalny” można być nieco zdezorientowanym, bo brzmi dosyć tajemniczo. Do czego służy i dlaczego pomaga maleństwom? Zacznijmy od krótkich wyjaśnień. Słowo “kateter”...

Czytaj dalej →
Dolegliwości niemowląt

Pękajace usta u niemowlaka

Pękające usta u niemowlaka to bardzo powszechny problem. Skoro maluchy wkładają do buzi wszystko, co napotykają na swojej drodze, nic dziwnego, że stosunkowo często przytrafiają im się bolesne podrażnienia. Zadrapania...

Czytaj dalej →
Dolegliwości niemowląt

Śluz w kupce niemowlaka

Śluz w kupce niemowlaka budzi niepokój świeżo upieczonych rodziców i sprawia, że rozważają oni wizytę u pediatry. Kiedy jest on powodem do niepokoju, a kiedy nie należy się przejmować jego...

Czytaj dalej →
Dolegliwości niemowląt

Dlaczego dziecko moczy się w nocy?

Gdy dziecko jest niemowlęciem, czynność oddawania moczu jest odruchowa. Kontrolowane siusianie w ciągu dnia zazwyczaj jest w pełni przyswojone dopiero przez dzieci w wieku przedszkolnym. Należy pamiętać, że zapanowanie nad świadomym oddawaniem...

Czytaj dalej →
Dolegliwości niemowląt

Pleśniawki u niemowlaka

Pleśniawki u niemowlaka nie należą do rzadkości. Maluchy bardzo często zarażają się podczas porodu infekcją grzybiczą od swoich mam. Jak rozpoznać pleśniawki i jak sobie z nimi radzić? Pleśniawki wywoływane...

Czytaj dalej →
Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo