Motyw podróży w literaturze. W jakich lekturach odnajdziemy przykłady wędrowców?

Motyw podróży w literaturze

Motyw podróży jest znany ludzkości właściwie od zarania dziejów. Odkąd tylko człowiek zyskał świadomość i potrafił tworzyć rozmaite historie czy legendy, często wplatał w fabuły problem wędrówki. Co ważne, nie zawsze miała ona charakter dosłowny, niekiedy przyjmowała postać bardziej symboliczną – jako podróż wgłąb siebie, próba poznania własnego, ukrytego “ja”. Historie opowiadające o podróżach były zwykle również bardzo atrakcyjne dla odbiorców, ponieważ opisywały nieznane terytoria i kultury innych narodów, a także zawierały sporo wątków przygodowych czy pełnych grozy. Dlatego można powiedzieć, że topos wędrówki jest motywem dosyć uniwersalnym – może jednocześnie zapewniać rozrywkę i nieść za sobą ciekawe przesłanie.

Pierwsze przykłady lektur z motywem podróży znajdziemy już w mitologii (np. wyprawa po złote runo) oraz wśród dzieł starożytnych (Odyseja Homera). Bohaterowie wędrują jednak również w utworach bardziej współczesnych – podróżuje m.in. Mały Książę czy Wiktor Ruben z Panien z Wilka Jarosława Iwaszkiewicza.

Zobacz: Epoki literackie po kolei. Wszystko, co trzeba wiedzieć, w pigułce!

Motyw wędrówki w literaturze – przykłady

Motyw podróży w lekturach szkolnych pojawia się niezwykle często, a ponieważ jest to również bardzo popularny temat wypracowań czy rozprawek, każdy uczeń powinien znać chociaż kilka przykładów. Dzięki temu z pewnością łatwiej będzie stworzyć dobrą pracę pisemną.

Motyw podróży w lekturach szkoły podstawowej:

• Mały Książę, Antoine de Saint-Exupery – główny bohater opuszcza swoją planetę w poszukiwaniu prawdziwego przyjaciela, a przede wszystkim w poszukiwaniu odpowiedzi na pytanie, czym właściwie jest prawdziwa przyjaźń. Podróżuje po różnych planetach, aż w końcu trafia na ziemię, gdzie spotyka lisa. Zwierzę uzmysławia chłopcu, że przyjaźń i miłość nierozerwalnie wiążą się z odpowiedzialnością za drugą osobę i że relacja, która łączy go z różą jest naprawdę wyjątkowa.
• mit o Demeter i Korze – zrozpaczona po zaginięciu córki matka przemierza cały świat w poszukiwaniu dziewczyny.
• W pustyni i w puszczy, Henryka Sienkiewicza – bohaterowie Staś i Nel zostają porwani; udaje im się uciec, ale czeka ich niebezpieczna przeprawa przez niezbadane i tajemnicze rejony Afryki; po drodze spotka ich sporo przygód, ale też wiele razy staną w obliczu zagrożenia życia.
• W osiemdziesiąt dni dookoła świata, J. Verne – mister Fogg, londyński dżentelmen, postanawia przyjąć pewien nietypowy zakład. Deklaruje, że uda mu się okrążyć ziemię w zaledwie 80 dni. Jego wędrówka niepozbawiona jest przygód i dramatycznych zwrotów akcji, ale też pełna ciekawostek ze świata.
• Opowieść wigilijna, Charlesa Dickensa – trzy Duchy Świąt Bożego Narodzenia zabierają głównego bohatera skąpego i oschłego Scrooge’a w podróż po przeszłości, teraźniejszości i przyszłości. W ten sposób chcą mu pokazać, jak nie czułym i złym człowiekiem się stał i jakie czekają go za to konsekwencje. Podróż działa na bohatera na zasadzie wstrząsu i przynosi odmianę.
• Latarnik, Henryka Sienkiewicza – główny bohater Skawiński przemierza właściwie cały świat, chociaż jego podróż bardziej przypomina tułaczkę niż celową wędrówkę. Nigdzie nie może zagrzać miejsca, wiecznie prześladuje go jakiś pech lub fatum, które sprowadza nieszczęścia i każe wyruszać w dalszą drogę.
• Adam Mickiewicz, Pan Tadeusz – epopeja jest rodzajem podroży sentymentalnej do “kraju lat dziecinnych”. Autor tworzył to dzieło, przebywając na emigracji w Paryżu, skąd nie mógł wrócić do ojczyzny.

Motyw podróży – przykłady z lektur ze szkoły średniej

• Homer, Odyseja – Odyseusz po 10 latach ciężkiej wojny grecko-trojańskiej rozpoczyna swoją wędrówkę z powrotem do ojczyzny. Niestety z powodu gniewu bogów powrót nie będzie łatwy – po drodze bohatera spotykają rozmaite przygody i często jest w niebezpieczeństwie (raz trafia nawet do świata zmarłych). Spotyka niesamowite postacie i groźne stwory, ale ze wszystkich potyczek wychodzi obronną ręką. Jego tułaczka trwa aż 10 lat. Wędrówka ma czytelnikowi udowodnić, że człowiek bywa jedynie igraszką w rękach losu.
• Mit o Dedalu i Ikarze – podróż, która kończy się tragicznie – Dedal wraz ze swoim synem Ikarem chce opuścić Kretę na własnoręcznie skonstruowanych skrzydłach, niestety w czasie lotu Ikar zapomina o przestrogach ojca i spada do morza.
• Biblia – w Biblii podróżuje przede wszystkim naród wybrany. 40 lat trwa wędrówka Izrealitów z Egiptu do Ziemi Obiecanej. W tym czasie Bóg przekazuje im Dekalog oraz zbiór praw i zasad postępowania.
• Dante Alighieri, Boska komedia – główny bohater zwiedza zaświaty, po których oprowadzają go Wergiliusz oraz jego ukochana Beatrycze. Rozpoczyna od Piekła, następnie ogląda Czyściec, aż w końcu trafia do Nieba. Wędrówka jest symboliczna – pokazuje duchową drogę człowieka od grzechu do oczyszczenia i raju.
• Juliusz Słowacki, Kordian – Kordian to zagubiony młodzieniec, który udaje się w podróż po Europie, aby odnaleźć sens życia. Podczas wędrówki uświadamia sobie, że świat jest okrutny – po kolei upadają wszystkie wartości – zaszczyty, pozycja społeczna, honor, sztuka, religia oraz miłość. Wszystkie te doświadczenia chociaż rozczarowujące odmieniają Kordiana, na szczycie góry Mont Blanc odnajduje on ideę, za którą zamierza podążać.
• Adam Mickiewicz, Sonety krymskie – cykl utworów jest zapisem podróży na Krym. Podmiot zwiedza piękne miejsca, dostrzega w nich ślady przemijania oraz kultury, których już nie ma (Bakczysaraj). Wszystkie utwory przesiąknięte są głęboką tęsknotą za utraconą ojczyzną.
• Witold Gombrowicz, Ferdydurke – Bohater podróżuje po różnych “formach” i środowiskach, z jednego natychmiast trafia w drugie. W czasie swojej wędrówki próbuje odkryć swoją prawdziwą twarz, dowiedzieć się czegoś o sobie i odszukać utracony autentyzm.

Sprawdź: Bogowie greccy i ich atrybuty. Oto najważniejsze bóstwa na Olimpie

Rodzice i uczniowie pytają o lektury z motywem podróży

Zobacz też:

• Jak napisać rozprawkę? Poznaj najważniejsze zasady pisania rozprawki. Kluczowy jest schemat
• Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]
• Mit o Prometeuszu – plan wydarzeń. Jak wygląda historia Prometeusza w kilku zdaniach?