Epoki literackie w kolejności [charakterystyka i ramy czasowe konkretnych okresów w polskiej literaturze]

Epoki literackie po kolei (kolejność epok)

Epoki literackie w Polsce zawierają się w nieco innych ramach czasowych niż na zachodzie, ale ich ułożenie jest bardzo podobne, szczególnie w przypadku starszych okresów w literaturze. Oto epoki literackie ułożone zgodnie z kolejnością chronologiczną:

• Antyk
• Średniowiecze
• Renesans (odrodzenie)
• Barok
• Oświecenie
• Romantyzm
• Pozytywizm
• Młoda Polska
• Dwudziestolecie Międzywojenne
• Literatura Współczesna

Epoki literackie i ich daty

Epoki literackie zamykają się w konkretnych ramach czasowych. W przypadku starszych okresów kwestia ta jest dosyć sporna i określa się ją w bardzo ogólny sposób, ale istnieją epoki, które można bardzo łatwo zamknąć w dokładnych przedziałach czasowych. Oto epoki literackie w Polsce i Europie wraz z ramami czasowym:

• Antyk: IX wiek p.n.e – IV – VI wiek n.e.
• Średniowiecze: w Europie od 476 do 1492 roku, w Polsce X-XV wiek.
• Renesans (odrodzenie): XV/XVI wiek do końca XVI wieku.
• Barok: XVI/XVII wiek do końca XVII lub połowy XVIII wieku. W Polsce XVII wiek – połowa XVIII wieku.
• Oświecenie: XVII wiek – ostatnie ćwierćwiecze XVIII. W Polsce od 1764 do 1822 roku.
• Romantyzm: druga połowa XVIII wieku – połowa XIX wieku. W Polsce od 1822 do 1863 roku.
• Pozytywizm: połowa XIX wieku – lata 90 XIX wieku. W Polsce od 1863-1890.
• Młoda Polska: ostatnie dekady XIX wieku (1891) do 1918 roku.
• Dwudziestolecie Międzywojenne: 1918 – 1939 rok.
• Literatura Współczesna: od 1939 roku.

Epoki literackie – charakterystyka

Każda epoka literacka posiada zupełnie różne cechy, często stojące w kontrze do poprzedniego nurtu. Oto skrócona charakterystyka epok literackich w Polsce:

• Antyk – w centrum zainteresowania znajdował się człowiek, życie ziemskie oraz natura. Jest to okres rozwoju teatru i dramatu greckiego, a więc również jedności miejsca, czasu i akcji. Początek Hedonizmu, Epikureizmu i Stoicyzmu, czyli najważniejszych filozofii tamtych czasów.
• Średniowiecze – średniowiecze to najdłuższa nowożytna epoka literacka za najgłówniejsze motywy przyjmująca króla, dworzanina, rycerza oraz ascetę. W tym czasie miał miejsce rozkwit scholastyki oraz takich filozofii, jak Augustynizm, Franciszkanizm, Teocentryzm i Tomizm.
• Renesans – inaczej odrodzenie; epoka stawiająca w centrum człowieka i jego sprawy. W tym czasie miał miejsce rozkwit malarstwa, architektury, literatury i sztuki kulinarnej; powstał kodeks sztuk zakazanych. W renesansie rozwinęła się literatura sowizdrzalska oraz Humanizm i Reformacja.
• Barok – epokę charakteryzowała religijność i egzystencjalny niepokój; w tym czasie powstawały pamiętniki. Podczas baroku rozpoczął się także Konceptyzm, Kontrreformacja, Marinizm, Mistycyzm i Sarmatyzm.
• Oświecenie – rozwój nauki, idei liberalizmu, empiryzmu, sensualizmu, racjonalizmu, wolności myśli, ateizmu oraz deizmu. Umysł ludzki to tabula rasa; początek Klasycyzmu i Rokoko.
• Romantyzm – podczas romantyzmu główną rolę grały emocje, wiara, uczucia, wrażliwość duchowa i ludzka egzystencja. Rozwinął się Idealizm, Intuicjonizm, Irracjonalizm , Mesjanizm, Mistycyzm, Byronizm, Orientalizm, Prometeizm, Symbolizm, Gotycyzm i Ludowość.
• Pozytywizm – wiara w postęp nauki, praca u podstaw, rozwój teorii społecznych i publicystyki; pojawienie się filozofii Kierkegaarda oraz takich nurtów, jak Organicyzm, Ewolucjonizm, Naturalizm, Realizm, Scjentyzm i Utylitaryzm.
• Młoda Polska – odrzucenie pozytywizmu, zachęta do wyrażania uczuć, pokazywania emocji. W poezji panował charakter nastrojowy, w literaturze pojawiały się motywy realistyczno-naturalistyczne oraz symboliczne i wizyjne. Początek Dekadentyzmu, Bergsonizmu, Neoromantyzmu, Parnasizmu i Secesji.
• Dwudziestolecie Międzywojenne – kult władzy, robotnika, miasta i masy. Rozwój powieści parabolicznej, analiza wewnętrznych stanów psychicznych, abstrakcjonizm, kubizm, ekspresjonizm, kolaż. Początek Behawioryzm, Dadaizmu, Freudyzmu, Futuryzmu, Katastrofizmu, Nadrealizmu i Symultanizmu. W tym czasie pojawili się również Awangardziści.
• Literatura Współczesna – propagowanie jednostki, jej problemów, słabości, dążeń; katastroficzna wizja świata, podkreślanie wartości tradycji. W tym czasie pojawił się Lingwizm, Neoklasycyzm, Socrealizm i Turpizm.

Przedstawiciele epok literackich

Każda epoka ma swoich najbardziej znanych przedstawicieli oraz szczególnie popularne dzieła ich autorstwa. Oto niektórzy z nich.

Antyk – przedstawiciele

Ajschylos, Platon,  Sofokles, Safona, Homer, Wergiliusz, Anakreont, Arystofanes, Arystoteles, Owidiusz, Eurypides, Ezop, Horacy, Terencjusz oraz Tyrtajos.

Średniowiecze – przedstawiciele

Dante Alighieri, Franciszek Villon, Gall Anonim, Jan Długosz, Św. Augustyn, Św. Franciszek z Asyżu, Św. Tomasz z Akwinu oraz Wincenty Kadłubek.

Renesans – przedstawiciele

Andrzej Frycz-Modrzewski, Fransois Villon, Giovanni Boccaccio, Jan Kochanowski, Mikołaj Rej, Mikołaj Sęp-Szarzyński, Francesco Petrarka, Piotr Skarga i William Szekspir.

Barok – przedstawiciele

Daniel Naborowski, Jan Andrzej Morsztyn, Szymon Szymonowic, Jan Chryzostom Pasek, Molier, Pierre Corneille, Wacław Potocki, Wespazjan Kochowski, Zbigniew Morsztyn.

Oświecenie – przedstawiciele

Adam Naruszewicz, Daniel Defoe, Franciszek Karpiński, Franciszek Zabłocki,  Ignacy Krasiński, Hugo Kołłątaj, Denis Diderot, Jean-Jacques Rousseau, Julian Ursyn Niemcewicz, Wolter.

Romantyzm – przedstawiciele

Adam Mickiewicz, Aleksander Dumas, Aleksander Fredro, Jacob i Wilhelm Grimm, Aleksander Puszkin, Antoni Malczewski, Cyprian Kamil Norwid, George Byron, Honoriusz Balzac, Walter Scott, Józef Ignacy Kraszewski, Juliusz Słowacki, Zygmunt Krasiński.

Pozytywizm – przedstawiciele

Adam Asnyk, Bolesław Prus, Edgar Allan Poe, Eliza Orzeszkowa, Emil Zola, Fiodor Dostojewski, Henryk Sienkiewicz, Lew Tołstoj, Maria Konopnicka, Mikołaj Gogol, Stendhal, Wiktor Hugo.

Młoda Polska – przedstawiciele

Antoni Czechow, Artur Rimbaud, Henryk Ibsen, Jan Kasprowicz, Gabriela Zapolska, Joseph Conrad, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Leopold Staff, Lew Tołstoj, Stanisław Przybyszewski, Stanisław Wyspiański, Władysław Stanisław Reymont, Oskar Wilde.

Dwudziestolecie Międzywojenne – przedstawiciele

Bolesław Leśmian, Władysław Broniewski, Julian Przyboś, Bruno Schulz, Franz Kafka, James Joyce, Julian Tuwim, Witold Gombrowicz, Konstanty Ildefons Gałczyński, Jan Lechoń, Jarosław Iwaszkiewicz,  Maria Dąbrowska, Michaił Bułhakow, Stefan Żeromski,  Zofia Nałkowska.

Literatura Współczesna – przedstawiciele

Albert Camus, Andrzej Szczypiorski, Czesław Miłosz, Edward Stachura, Ernest Hemingway, Konstanty Ildefons-Gałczyński, Stanisław Ignacy Witkiewicz, Gustaw Herling-Grudziński, Hanna Krall, Jan Twardowski, Jerzy Kosiński, Zbigniew Herbert, Sławomir Mrożek, Krzysztof Kamil Baczyński, Miron Białoszewski, Olga Tokarczuk, Ryszard Kapuściński, Stanisław Grochowiak, Tadeusz Różewicz, Witold Gombrowicz, Władimir Nabokow, Jerzy Kosiński, Stanisław Barańczak.

Uczniowie pytają o epoki literackie

Czy nazwy epok literackich piszemy wielką literą?

Nazwy epok i okresów literackich piszemy małą literą. Od tej zasady jest jednak wyjątek: jeśli nazwa składa się z więcej niż jednego wyrazu i określa nie tylko epokę, ale również grupę osób z nią związaną, piszemy jej nazwę z dużej litery, np. Młoda Polska.

Jak łatwo zapamiętać epoki literackie?

Jest kilka sposobów na łatwiejsze zapamiętywanie. Pierwszym z nich jest ułożenie zabawnego wierszyka, w którym po kolei wymienimy epoki, a następnie nauczenie się go na pamięć. Nie po drodze Ci z tworzeniem rymowanek? W takim razie niech to będzie opowieść fabularna, w której wystąpią wszystkie nazwy, które chcesz zapamiętać. Chcąc zapamiętać kolejność epok literackich możesz też stworzyć akronim, czyli wyraz utworzony z pierwszych liter albo głosek nazw epok.

W jakiej epoce literackiej żyjemy?

Epoka literacka, w której obecnie żyjemy to Literatura Współczesna.

Zobacz też:

• Kiedy dzieci wracają do szkoły?
• Wydawnictwa udostępniły darmowe e-podręczniki