Białaczka to jeden z najczęściej występujących u dzieci nowotworów. Mimo że sama myśl o niej napawa nas przerażeniem, warto poznać wroga, dowiedzieć się o nim jak więcej, aby móc w porę reagować. Jak w przypadku większości chorób nowotworowych, również przy białaczce liczy się czas i jak najszybsze wdrożenie leczenia.
- Białaczka to jeden z najczęściej występujących nowotworów u dzieci
- Objawy, które powinny wzbudzić czujność rodziców i opiekunów dziecka to: anemia, ciągłe zmęczenie, powiększenie węzłów chłonnych, zwiększona liczba siniaków, częste infekcje.
- Białaczka u dzieci najczęściej diagnozowana jest przypadkiem – podczas badań kontrolnych lub przy okazji zwykłego przeziębienia.
- Warto przynajmniej raz w roku wykonać rutynowe badania kontrolne takie jak morfologia, OB, badanie moczu oraz usg brzucha.
- Leczenie białaczki jest 3-fazowe – chemioterapia, niszczenie pozostałych komórek nowotorowych, chemioterapia podtrzymująca remisje.
- W ciężkich przypadkach białaczki u dzieci, kiedy nie działa chemioterapia, może być konieczny przeszczep allogenicznego szpiku kostnego.
- Gdy nowotwór krwi atakuje rdzeń kręgowy lub mózg, konieczne jest zastosowanie chemioterapii dokanałowej, lub radioterapii.
Białaczka u dzieci
Białaczka u dzieci najczęściej diagnozowana jest u przedszkolaków i uczniów pierwszych klas podstawówki, jednak może dotknąć również młodsze maluchy, nastolatków oraz osoby dorosłe. Białaczka zwykle rozwija się powoli, jej objawy są subtelne, niewzbudzające czujności czy niepokoju. Zwykle białaczka u dzieci diagnozowana jest przypadkiem, przy okazji infekcji wirusowych czy też rutynowych badań kontrolnych krwi. Zdarzają się też sytuacje, kiedy białaczka atakuje nagle, daje szereg objawów, które powinny wzbudzić naszą czujność.
Białaczka to nowotwór krwi, który atakuje białe komórki krwi. Patologicznie zmienione białe krwinki mnożą się w szpiku kostnym, hamując produkcje krwinek zdrowych. Chore krwinki dostają się do krwiobiegu, zaburzając pracę wszystkich narządów wewnętrznych. Istnieje kilka rodzajów białaczki występującej u dzieci. Ponadto może ona mieć postać przewleką lub ostrą. Wśród zachorowań u dzieci niestety dominuje odmiana ostrej białaczki limfoblastycznej oraz ostrej białaczki szpikowej.
Objawy białaczki u dzieci
Wiele z objawów białaczki u dzieci można połączyć z różnymi chorobami typowymi dla wieku dziecięcego. W zależności od tego, czy mamy do czynienia z białaczką ostrą, czy przewlekłą, nasilenie objawów może być różne. W przypadku ostrej postaci białaczki dolegliwości mogą być bardziej nasilone i szybciej wzbudzić niepokój rodziców dziecka. Aby ostatecznie wykluczyć (lub potwierdzić) nowotwór krwi, konieczne jest wykonanie szczegółowych badań krwi.
Do objawów, które powinny skłonić rodziców dziecka do zasięgnięcia porady lekarza zaliczamy:
- Anemię – organizm nie produkuje wystarczającej ilości krwinek czerwonych, co prowadzi do niedokrwistości czyli anemii. Krwinki czerwone odpowiedzialne są za transport tlenu w orgiazmie, dlatego kiedy jest ich za mało, możemy odczuwać następujące dolegliwości:
- osłabienie,
- zmęczenie,
- bóle głowy,
- zawroty głowy,
- uczucie zimna,
- zadyszka,
- senność,
- podatność na infekcje;
- Bóle kostno-stawowe – u dzieci, zwłaszcza w wieku przedszkolnym mogą pojawiać się tak zwane bóle wzrostowe. Są to bóle nóg spowodowane wzrostem kości odczuwane głównie w nocy. W przypadku białaczki mogą występować podobne bóle również pojawiające się w nocy;
- Podatność na powstawanie siniaków – podczas białaczki w krwiobiegu jest zbyt mało płytek krwi odpowiadających za proces krzepnięcia. Z tego powodu jednym z charakterystycznych objawów białaczki u dzieci są liczne siniaki, które pojawiają się nawet po lekkim uderzeniu czy dotknięciu skóry;
- Powiększenie węzłów chłonnych;
- Bóle brzucha, pogorszenie apetytu – kiedy nowotwór rozprzestrzeni się do krwiobiegu i zaatakuje narządy wewnętrzne, może powodować ich obrzmienie, co z kolei prowadzi na przykład od ucisku na żołądek. Objawem tego są bóle brzucha, utrata apetytu, a co za tym idzie obniżenie masy ciała;
- Złe samopoczucie, ciągłe zmęczenie – u dzieci chorych na białaczkę można zaobserwować szybką męczliwość, apatię, brak chęci do zabawy.
Białaczka a wyniki krwi
Pierwszym badaniem, którego wyniki mogą zaniepokoić i wykazać nieprawidłowości jest morfologia krwi. Wyniki krwi świadczące o białaczce mogą wskazywać na obniżoną liczbę erytrocytów i trombocytów. Czasami może być poniesiona liczba leukocytów. W przebiegu białaczki w rozmazie krwi mogą być obecne blasty i limfoblasty, czyli niedojrzałe i upośledzone komórki szpiku wypierające zdrowe, poprawnie działające elementy. Wraz z postępowaniem choroby, wpływa ona również na odczyn Biernackiego — OB, czyli tempo opadania krwinek czerwonych w czasie. Skutkuje to zwiększoną podatnością chorego na różnego rodzaju infekcje. Badaniem, które ostatecznie potwierdza obecność białaczki, jest badanie szpiku kostnego.
Przyczyny białaczki u dzieci
Nie są znane dokładne przyczyny białaczki. Naukowcy przypuszczają, że zachorowanie na nowotwór krwi determinują m.in. czynniki genetyczne, do których należałoby zaliczuć zespół Downa, niedokrwistość Fanconiego, zaburzenia immunologiczne oraz hormonalne. Udowodniono jednak, że dzieci chorego na białaczkę nie dziedziczą choroby, a zachorowanie na białaczkę kolejnego dziecka w rodzinie również jest bardzo rzadkie.
Wśród przyczyn rozwoju białaczki wymieniane są również wirusy. Przykładem może być ostra T-komórkowa białaczka limfatyczna, którą wywołuje ludzki wirus T-limfotropowy HTLV-1 lub 2. Do czynników etiologicznych odpowiedzialnych za uszkodzenie materiału genetycznego należą też substancje chemiczne (np. fenol) oraz leki cytostatyczne (leki alkilujące i inhibitory topoizomerazy II).
Przez lata badań pojawiały się różne hipotezy, starające się wskazać przyczynę zachorowań na białaczkę, jednak na razie żadna z nich nie została potwierdzona. Naukowcy wciąż zbierają dane, poszukując przyczyny tej choroby i czynników, które sprzyjają jej rozwojowi. Za oczywistą przyczynę występowania białaczki u dzieci uznaje się jedynie uszkodzenie szpiku poprzez długotrwały kontakt z promieniowaniem jonizującym.
Leczenie białaczki u dzieci
U dzieci najczęściej diagnozowana jest ostra białaczka limfoblastyczna. W zależności od rokowań jej leczenie polega na cyklicznej chemioterapii. Możemy wyróżnić trzy fazy leczenia białaczki:
- Faza indukcyjna – jej podstawowym celem jest remisja choroby nowotworowej, czyli cofnięcie się zmian i brak objawów białaczki;
- Faza konsolidująca – polega na zniszczeniu pozostałych w orgiazmie komórek nowotworowych;
- Faza pokonsolidacyjna – inaczej chemioterapia podtrzymująca, której zadaniem jest zapobieganie nawrotowi choroby.
Gdy nowotwór nie reaguje na chemioterapię, choroba jest szczególnie niebezpieczna lub ma charakter nawrotowy, konieczna jest transplantacja allogenicznego szpiku kostnego. Transplantacja szpiku powinna być wykonana w czasie remisji choroby, ewentualnie po 2 fazie leczenia. Jako że białaczka to nowotwór krwi, a jej istotą jest wytwarzanie zmienionych chorobowo białych krwinek, które nie pracują tak, jak robią to zdrowe komórki, choroba może przybrać różną formę i w różny sposób reagować na terapię. W zależności od rodzaju nowotworu i jego agresywności dobierany jest odpowiedni rodzaj terapii.
Pierwszy etap leczenia białaczki u dzieci
W przebiegu białaczki zostaje zakłócone działanie szpiku kostnego, dlatego leczenie białaczki ma za zadanie przywrócić jego prawidłową pracę. Konieczne jest do tego zwalczenie zmienionych chorobowo białych krwinek. Chore na białaczkę niemowlę lub starsze dziecko poddawane jest chemioterapii, której zadaniem jest zniszczenie jak największej liczby komórek nowotworowych. Chemioterapia podawana jest dzieciom w formie tabletek lub dożylnie. Pierwszy etap leczenia zakłada bardzo silną chemioterapię, która ma doprowadzić do remisji choroby. Po zlikwidowaniu komórek nowotworowych morfologia chorego wraca do normy, znikają również dolegliwości chorobowe. Nie można jednak zakończyć leczenia na tym etapie, aby nie doszło do nawrotu choroby.
Drugi i trzeci etap walki z chorobą nowotworową krwi
Po zakończeniu pierwszego etapu chemioterapii, kiedy wyniki pacjenta są zadowalające, można przejść do etapu drugiego. Jest nim terapia konsolidująca remisje. W tym czasie podawany jest inny zestaw leków mający za zadanie zniszczenie komórek nowotworowych, które zostały w orgiazmie po pierwszej fazie leczenia. W fazie trzeciej stosowana jest chemioterapia, która ma za zadanie podtrzymanie remisji. Jeżeli to konieczne, na tym etapie kwalifikuje się pacjenta do przeszczepu szpiku. Jeżeli przeszczep szpiku nie jest konieczny, zaleca się jedynie obserwacje oraz regularną kontrolę w poradni hematologicznej.
Chemioterapia dokanałowa i radioterapia w leczeniu białaczki
Kiedy komórki rakowe rozprzestrzeniają się do mózgu lub do rdzenia kręgowego, konieczne jest zastosowanie chemioterapii dokanałowej lub radioterapii. Oznacza to, że leki wstrzykuje się bezpośrednio do płynu mózgowo-rdzeniowego, który otacza rdzeń kręgowy. W przypadku radioterapii stosuje się naświetlanie promieniowaniem jonizującym. Radioterapia niszczy komórki rakowe w innym mechanizmie niż chemioterapia, dlatego jest to alternatywa w przypadku ciężkich postaci choroby, które nie reagują na leczenie zwykłą chemioterapią.
Przeszczep szpiku kostnego – na czym polega ?
W niektórych przypadkach, kiedy istnieje duże ryzyko nawrotu choroby lub gdy chemioterapia albo radioterapia nie przynoszą oczekiwanych efektów i choroba w dalszym ciągu rozwija się, konieczne okazuje się allogeniczne przeszczepienie szpiku. Przeszczep szpiku kostnego polega na pobraniu komórek macierzystych od zgodnego dawcy i ich przeszczepieniu choremu pacjentowi. Dawcą może zostać członek rodziny lub dawca niespokrewniony.
Zobacz też: Mięsak u dziecka
Białaczka u dzieci w pytaniach i odpowiedziach
Jak rozpoznać wczesne objawy białaczki?
Białaczka zwykle rozwija się powoli nie dając charakterystycznych i intensywnych objawów. To, co może nas zaniepokoić i skłonić do wykonania głębszej diagnostyki to wystąpienie u dziecka anemii, osłabienia, apatii, podatności na siniaki, częstych infekcji czy powiększenie węzłów chłonnych.
Czy białaczkę da się wyleczyć ?
Sukces w terapii nowotworu krwi zależny jest od postaci białaczki oraz stopnia zaawansowania choroby. Podobnie jak większość nowotworów, białaczka to ciężka i groźna choroba, która może prowadzić do zgonu, jednak szybka diagnostyka i podjęcie odpowiedniego leczenia daje bardzo dobre rokowania i szanse na całkowite wyzdrowienie
Co można zrobić, aby zapobiec białaczce?
Niestety do dziś nie są znane przyczyny białaczki. Naukowcy mimo wielu lat badań i hipotez nie znaleźli odpowiedzi na pytanie, co powoduje mutację genów i powstawanie nowotworu krwi. Jedyne co możemy zrobić, to regularne badania i kontrola stanu zdrowia dziecka.
Czy białaczka jest zaraźliwa?
Białaczka to choroba o podłożu genetycznym. Jednak jak donoszą najnowsze badania, dzieci rodziców chorych na białaczkę nie dziedziczą tej choroby, podobnie jak małe jest prawdopodobieństwo wystąpienia białaczki u rodzeństwa dziecka chorego. Białaczka to choroba krwi, nie jest to infekcja wirusowa, którą możemy zarazić się od drugiego człowieka drogą kropelkową.
Czy zawsze konieczny jest przeszczep szpiku u chorego na białaczkę?
Przeszczep szpiku kostnego jest konieczny, kiedy choroba nie reaguje na chemioterapię lub radioterapię, a także, gdy istnieje duże ryzyko nawrotu białaczki. W większości przypadków nowotwór krwi poddaje się leczeniu chemioterapią i przeszczep nie jest konieczny.
Zdjęcie główne: Wikipedia
Źródła:
https://www.dkms.pl/pl/bialaczka-odmiany-u-dzieci
Radwańska U. Białaczki u dzieci, Volumed, Wrocław 1998, ISBN 83-87804-00-2
Matysiak M. Hematologia w praktyce pediatrycznej, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2002, ISBN 83-200-2639-3
Maj S. Farmakoterapia chorób krwi i układu krwiotwórczego, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 2000, ISBN 83-200-2449-8
Madej G. Chemioterapia onkologiczna dorosłych i dzieci, Wydawnictwo Lekarskie PZWL, Warszawa 1999, ISBN 83-200-2194-4
https://onkolmed.pl/bialaczka-u-dziecka-przyczyny-objawy-leczenie