Nietrzymanie moczu to przypadłość, która ponad dwukrotnie częściej dotyka kobiety niż mężczyzn. Popuszczanie moczu wpędza w zakłopotanie i jest powodem wstydu, który nie pozwala przyznać się nawet własnemu lekarzowi. Tymczasem w większości przypadków nietrzymanie moczu można skutecznie leczyć.

Nietrzymanie moczu: wstydliwa przypadłość wielu kobiet

Jedną z bardziej powszechnych, ale mimo to wstydliwych chorób, jest nietrzymanie moczu. Objawy typowe dla tej przypadłości to częściowy brak kontroli nad ujściem dróg moczowych, nasilający się przy kichaniu, kasłaniu, śmiechu, podnoszeniu przedmiotów. W skrajnych przypadkach występuje całkowity zanik kontroli, który prowadzi do częściowego lub całkowitego opróżnienia pęcherza przy jednoczesnym dotkliwym uczuciu parcia na ujście cewki moczowej.

Nietrzymanie moczu dotyka większości kobiet w ciąży i najczęściej samoistnie znika. Podobnie nietrzymanie moczu po porodzie jest przypadłością chwilową, związaną z regeneracją narządów rodnych. Przypadłość dotyczy też co 8 kobiety przed 40-stką i co drugiej w okresie menopauzy.

Nietrzymanie moczu: przyczyny

Przyczyny nietrzymania moczu są dobrze poznane i dzięki temu, łatwiej zapobiegać pojawieniu się tej przypadłości. Wysiłkowe nietrzymanie moczu  związane jest z gubieniem moczu (od 1 kropli do większych ilości) w sytuacjach, gdy wzrasta ciśnienie wewnątrz brzucha. Ma to miejsce podczas kichania, śmiania się, podnoszenia. W skrajnych przypadkach, może występować także w trakcie siadania i wstawania. To najczęstsza odmiana nietrzymania moczu.

Przyczyny wysiłkowego nietrzymania moczu to:

  • otyłość – otyłe kobiety kilkukrotnie częściej cierpią z powodu wysiłkowego nietrzymania moczu, niż szczupłe
  • przewlekłe stany zapalne dróg rodnych – zapalenia pęcherza, ale także jajników, bakteryjne i wirusowe zapalenia pochwy, mogą osłabiać działanie mięśni odpowiedzialnych za powstrzymywanie niekontrolowanego wycieku moczu
  • choroby neurologiczne – zwłaszcza takie, które powodują czasowy brak czucia/paraliż niektórych grup mięśni lub mimowolne tiki
  • ciężka fizyczną pracę – podnoszenie dużej ilości ciężarów, szczególnie w przypadku kobiet, zwiększa ryzyko dysfunkcji układu moczowego
  • menopauza i okres pomenopauzalny
  • ciąża i poród – okres prenatalny i poród to olbrzymi wysiłek dla ciała kobiety, który może skutkować gubieniem moczu

Nietrzymanie moczu w ciąży i po porodzie

Nietrzymanie moczu w ciąży dotyka bardzo wiele przyszłych mam. Najczęściej jest to dla nich bardzo duże zaskoczenie, ale nie powinno być powodem do niepokoju. Warto wiedzieć, że problem z trzymaniem moczu może dotyczyć absolutnie każdej kobiety w ciąży, niezależnie od stopnia jej wysportowania, wagi czy wieku.

Jeśli w ciąży pojawiło się popuszczanie moczu przy kaszlu, śmiechu, a niekiedy także wstawaniu, prawdopodobnie przeminie wraz z pojawieniem się dziecka na świecie. Przypadłość związana jest ze zmianami fizjologicznymi, które zachodzą w ciele przyszłych mam: dużym parciem na powłoki brzuszne przez rozrastającą się macicę, uciskanie pęcherza, a także działaniem hormonów, takich jak relaksyna. Jej zadaniem jest rozluźnianie mięśni, aby ułatwić okres ciąży, a także sam poród. Niestety, skutkiem ubocznym działania relaksyny, są problemy z postawą, a także popuszczaniem moczu.

Po porodzie, szczególnie jeśli odbył się on w sposób naturalny, pochwa i kanał rodny przez kilka tygodni są w trakcie regeneracji. Wiąże się to z dyskomfortem o różnym natężeniu i objawiającym się na wiele sposobów. Jednym z nich jest gubienie moczu, które powinno się skończyć wraz z okresem połogu. Jeśli tak się nie stanie, koniecznie należy o tym poinformować ginekologa, który pomoże w odzyskaniu pełnej sprawności.

Nietrzymanie moczu po porodzie, jak i w czasie ciąży, jest zupełnie naturalną i najczęściej niegroźną dolegliwością, związaną z fizjologicznym uwarunkowaniem ciała kobiety. Można ograniczać ryzyko jej wystąpienia i też przyspieszyć proces regeneracji ćwicząc mięśnie Kegla zgodnie z zaprezentowanym wyżej opisem.

Jak widać, problem z nietrzymaniem moczu może dotknąć kobiety w każdym wieku – zarówno dojrzewania, jak i rozrodczym czy seniorskim. Istnieje jednak kilka zaleceń lekarskich, które skutecznie pomagają w profilaktyce tego schorzenia.

Profilaktyka nietrzymania moczu

Można zmniejszyć ryzyko wystąpienia nieprzyjemnej dolegliwości, jaką jest popuszczanie moczu. Przyczyny nie zawsze da się całkowicie wyeliminować (np. poród, ciąża, wiek), ale w niektórych przypadkach jest to możliwe.

Aby nie pojawił się problem nietrzymania moczu, należy:

  • nie dopuszczać do zaognienia się jakichkolwiek stanów zapalnych w obrębie pochwy i układu moczowego. Odpowiednia higiena, obejmująca podmywanie się, częste wymienianie środków higienicznych (podpaski, tampony, wkładki) i dbanie o komfortową bieliznę to podstawa. W razie pojawienia się typowych objawów choroby, jak szczypanie w trakcie oddawania moczu, nagłe i częste parcie na pęcherz, upławy o nietypowym zabarwieniu i zapachu czy bóle w dole brzucha, należy bezwzględnie udać się do lekarza
  • przestrzegać zasad BHP, szczególnie, jeśli praca obejmuje przenoszenie ciężarów
  • dbać o prawidłowe wykonywanie ćwiczeń w trakcie treningów, szczególnie mając na uwadze mięśnie brzucha i dna miednicy
  • ćwiczyć mięśnie Kegla – już kilkuminutowe ćwiczenia wykonywane codziennie przynoszą rezultaty po dwóch tygodniach!

Jak ćwiczyć mięśnie Kegla?

Mięśnie Kegla znajdują się wewnątrz waginy. Aby je dokładnie zlokalizować, można w trakcie oddawania moczu powstrzymać na chwilę strumień – te mięśnie, które się zacisną, to właśnie mięśnie Kegla. Utrzymywanie ich w dobrej kondycji zmniejsza ryzyko zachorowania na wysiłkowe nietrzymanie moczu, ułatwia regenerację po porodzie i zwiększa satysfakcję z życia seksualnego. Trening można rozpocząć kiedykolwiek – regularne ćwiczenie mięśni Kegla nawet w dojrzałym wieku przynosi spektakularne rezultaty. Kluczem do sukcesu jest systematyczność.

Należy rozpocząć od serii ćwiczeń raz dziennie, a następnie po kilku dniach zwiększyć je do 2-3 serii po kilka minut. Nigdy nie ćwiczymy w trakcie oddawania moczu! To może doprowadzić do niepełnego opróżniania pęcherza, a tym samym, do gromadzenia się bakterii oraz częstszej potrzeby odwiedzania toalety. W trakcie jednej serii mięśnie powinny być zaciskane na co najmniej 5 sekund, a następnie zaciskane ponownie, przynajmniej 10 razy. Naszym celem powinno być uzyskanie sprawności na tyle dużej, by można było zacisnąć mięśnie na kilkadziesiąt sekund bez przerwy.

Pamiętajmy, że w trakcie zacisku nie powinny się jednocześnie zaciskać mięśnie brzucha i pośladków. Na początek łatwiejsze jest zatem wykonywanie ćwiczeń w pozycji leżącej na boku – po kilku dniach wprawy da się je wykonywać niemal wszędzie (na siedząco, w trakcie jazdy samochodem, mycia naczyń, oglądania telewizji etc.). Nie należy wstrzymywać oddechu w trakcie ćwiczeń, tylko dbać o swobodny przepływ tlenu.

Nietrzymanie moczu u dzieci

Nietrzymanie moczu u dzieci zdarza się bardzo często i może objawiać się na wiele sposobów. Jednym z najbardziej typowych jest moczenie nocne, ale zdarza się także popuszczanie moczu w ciągu dnia.

Przyczyną nietrzymania moczu u dziecka może być:

  • nocna poliuria – duża ilość moczu gromadzona w trakcie nocy sprawia, że dziecko nieświadomie oddaje mocz przez sen, ponieważ jego pęcherz nie jest w stanie go pomieścić. Poliuria powodowana jest niedoborem wazopresyny, hormonu regulującego m.in. poziom zagęszczenia moczu. Przypadłość ta dlatego nazywana jest „nocną”, ponieważ rzadko kiedy wpływa na oddawanie moczu w ciągu dnia. Najczęściej przechodzi z wiekiem i nie wymaga interwencji lekarskiej
  • choroby układu moczowego – zapalenie pęcherza, szczególnie, kiedy jest przeciągłe, wpływa na osłabienie dróg moczowych. Dziecko może odczuwać nagłe, niedające się powstrzymać, parcie na pęcherz i nie kontrolować oddawania moczu. W przypadku nietrzymania moczu powodowanego chorobami zapalnymi u dziecka, konieczne jest najpierw zupełne wyleczenie choroby, co najczęściej wymaga zastosowania antybiotyków. W celu ich prawidłowego dobrania wykonuje się badanie moczu i posiew bakteryjny. Jeżeli po zakończeniu leczenia nietrzymanie moczu nadal występuje, lekarz może zalecić inne metody
  • zaburzenia neurogenne – zdarza się, że nietrzymanie moczu u dzieci powodowane jest wadą występującą w ich układzie nerwowym. Ośrodki mózgu, których zadaniem jest kontrolowanie oddawania moczu, mogą nieprawidłowo funkcjonować np. z powodu przepukliny mózgowo-rdzeniowej. Jest to stosunkowo rzadki przypadek, jednak także należy zaliczyć go do przyczyn występowania tzw. moczenia wtórnego, czyli utrzymującego się dłużej, niż pół roku
  • problemy emocjonalne – stresujące sytuacje, takie jak przeżyte traumy, konflikty między członkami rodziny czy trudności w kontaktach rówieśniczych odbijają się na psychice dziecka, co może skutkować gubieniem moczu. Najczęściej wskazaniem do podejrzewania problemów emocjonalnych jako podłoża moczenia się jest (oprócz obserwacji otoczenia dziecka i refleksji na temat życia rodzinnego) moczenie się w nocy, a także w sytuacjach potencjalnie wywołujących stres. Przykładowo: przed wyjściem do szkoły/przedszkola, jako reakcji na hałas etc. W takim przypadku niezbędnym elementem leczenia dziecka może okazać się terapia u specjalisty zajmującego się psychologią dziecięcą.

Rodzaje nietrzymania moczu u dzieci

Nietrzymanie moczu u dzieci, podobnie jak i u dorosłych, dzielimy na wysiłkowe i naglące. W przypadku moczenia wysiłkowego dziecko może nie zauważać gubienia moczu – dzieje się tak w trakcie zabawy, po kichnięciu, w trakcie kaszlenia etc. Moczenie naglące charakteryzuje się nagłym, bardzo mocnym parciem na pęcherz, którego nie jest się w stanie powstrzymać. Dzieci chorujące na naglące nietrzymanie moczu mogą często stawać ze skrzyżowanymi nogami, napinać mięśnie i w inny sposób starać się nie doprowadzić do oddania moczu.

Nietrzymanie moczu – leczenie

Nietrzymanie moczu jest w większości przypadków całkowicie uleczalne. Wymaga jednak konsultacji lekarskiej i określenia stopnia problemu. Na tej podstawie dobierane jest odpowiednie leczenie, które przeważnie rozpoczynają nieinwazyjne metody, takie jak ćwiczenia mięśni brzucha i dna miednicy. Następnie lekarz może zdecydować się wprowadzić leki na nietrzymanie moczu. Ostatecznością jest operacja, której skuteczność jest potwierdzana w większości przypadków.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu lekarze dzielą na III stopnie ciężkości:

I stopień – nietrzymanie moczu zdarza się w trakcie podnoszenia ciężkich przedmiotów, kichania, śmiechu etc.

II stopień – popuszczanie moczu zdarza się przy umiarkowanej aktywności fizycznej, takiej jak chodzenie czy wstawanie z krzesła

III stopień – nietrzymanie moczu zdarza się w trakcie leżenia, stania, wysiłku – niemal w każdej sytuacji.

W zależności od tego, jaki stopień został przyporządkowany do danego pacjenta, taka metoda leczenia zostaje zastosowana jako pierwsza.

Leczenie nietrzymania moczu – metody

Fizykoterapia

Ćwiczenia mięśni brzucha oraz wspomnianych już mięśni Kegla to podstawa leczenia przy każdym stopniu zaawansowania przypadłości. Ćwiczenia na nietrzymanie moczu obejmują regularny trening mięśni Kegla bez rekwizytów oraz z zastosowaniem specjalnych stożków lub tzw. kulek gejszy. Coraz popularniejsze są tzw. ciężarki dopochwowe, z którymi kobieta ćwiczy przez kilka minut dziennie chodząc i wykonując codzienne czynności. Regularne stosowanie wymienionych gadżetów znacząco poprawia kondycję mięśni odpowiedzialnych za trzymanie moczu

Laserowe leczenie nietrzymania moczu

Jest to dość kontrowersyjna metoda, która przez Polskie Towarzystwo Uroginekologiczne (PTU) nie jest uznawana za metodę leczenia, ale która ma pozytywny wpływ na nietrzymanie moczu. Laser pozostawia nieodwracalne ślady wewnątrz kobiecej pochwy, które według bieżącego stanowiska PTU, mogą utrudniać właściwe leczenie. W zachodniej Europie laserowe zabiegi nie są powszechnie stosowane. Z kolei zwolennicy metody, do których także zalicza się część ginekologów i urologów, podkreślają, że wczesna faza nietrzymania moczu może zostać zatrzymana dzięki laserowi. Tkanki poddane jego działaniu grubieją i stają się bardziej wytrzymałe, co ma wpływać na ich większą zdolność do powstrzymywania niekontrolowanych wycieków moczu.

Leki na nietrzymanie moczu

Farmakoterapia jest wskazana w przypadku niestabilnego mięśnia wypieracza moczu. W takich przypadkach chirurgiczna interwencja może okazać się nieskuteczna. Kobietom w okresie menopauzalnym i postmenopauzalnym przepisywana jest terapia hormonalna, bazująca głównie na estrogenie. Leki są także stosowane jako pomoc w terapii nietrzymania moczu, kiedy przypadłość pojawia się na tle przewlekłych zapaleń układu moczowego.

Nietrzymanie moczu – operacja

Istnieje kilka metod chirurgicznej interwencji przy nietrzymaniu moczu. Przeważnie kierowane są na nią kobiety z zaawansowanym problemem i mężczyźni po operacji gruczołu krokowego. Operacja jest dofinansowywana przez Narodowy Fundusz Zdrowia, jednak okres oczekiwania na nią może wynosić nawet 3 lata. W zależności od historii choroby, wieku i innych wskazań, lekarz urolog decyduje się na wybór rodzaju operacji: plastykę cewki moczowej, operację mocującą cewkę moczową, operację podwieszającą z wykorzystaniem pętli z materiałów sztucznych lub tkanek pacjentki.

Wysiłkowe nietrzymanie moczu – metody alternatywne

Niektóre osoby doświadczają znaczącej poprawy po zastosowaniu jednej z alternatywnych metod . Zalicza się do nich m.in. elektrostymulację pochwy, terapię behawioralną (tzw. biofeedback), magnetoterapię czyli terapię polem magnetycznym, a także ziołolecznictwo.

Należy pamiętać, że najważniejszym w terapii nietrzymania moczu jest zgłoszenie się do lekarza i pełne przedstawienie mu objawów. Wstyd i inne negatywne uczucia, które towarzyszą przypadłości nie powinny być powodem do niepodejmowania leczenia. Nietrzymanie moczu nie jest wyrokiem skazującym dożywotnio na dyskomfort.