Małżonkowie decydują o wielu aspektach swojego wspólnego życia, w tym o rodzaju ustroju majątkowego, jaki będzie panował w ich związku.
Osoby planujące ślub mogą wybrać spośród opcji przewidzianych w Kodeksie rodzinnym i opiekuńczym – są to:
- wspólność majątkowa;
- rozszerzona wspólność majątkowa;
- rozdzielność majątkowa;
- rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków.
Wspólność czy rozdzielność majątkowa?
Co do zasady, wspólność majątkowa będzie oznaczała posiadanie wspólnego majątku, w którego skład będą wchodziły przedmioty nabyte po ślubie. Wspólność majątkowa ma charakter niepodzielny, co oznacza, że w czasie trwania tego ustroju żaden z małżonków nie może żądać przeprowadzenia podziału majątku. Jednocześnie, we wspólności majątkowej nie wyróżnia się udziałów – każdy z małżonków włada niejako całością majątku.
Rozdzielność majątkowa oznacza, iż małżonkowie nie posiadają wspólnego majątku. Każde z nich dysponuje majątkiem odrębnym, a jeśli decydują o zakupie jakiegoś przedmiotu wspólnie, wówczas posiadają w nim udziały (np. zakup działki budowlanej po 1/2 na rzecz każdego z małżonków). Rozdzielność majątkowa z wyrównaniem dorobków wywołuje efekt po ustaniu tego ustroju – jeśli dorobek majątkowy jednego z małżonków powstały w trakcie trwania małżeństwa jest mniejszy od dorobku drugiego małżonka, wówczas możliwe jest żądanie zapłaty w takiej wysokości, aby dorobki wyrównały się.
Intercyza a rozdzielność majątkowa
Wiele osób zadaje sobie pytanie o zależność pomiędzy intercyzą a rozdzielnością majątkową. Rozdzielność majątkowa jest – jak wskazano powyżej – rodzajem ustroju majątkowego, który może obowiązywać pomiędzy mężem a żoną. Małżonkowie mogą dowolnie ukształtować ustrój majątkowy panujący w ich związku, w tym zdecydować się na wprowadzenie rozdzielności majątkowej. Jeśli małżonkowie nie podejmą żadnej decyzji, wówczas zastosowanie znajdzie ustrój ustawowy, którym w Polsce jest wspólność majątkowa.
Intercyza oznacza umowę majątkową małżeńską, a zatem umowę oraz dokument wprowadzający rozdzielność majątkową w małżeństwie stron.
Rozdzielność majątkowa może być wprowadzona w trakcie małżeństwa.
O wprowadzeniu rozdzielności majątkowej mogą zadecydować nawet narzeczeni jeszcze przed ślubem. Narzeczeni mogą podjąć decyzję o rodzaju ustroju obowiązującego w ich przyszłym małżeństwie, przy czym skutki zawartej przez nich umowy będą obowiązywały dopiero od dnia ślubu.
Rozdzielność majątkowa po ślubie jest również możliwa – małżonkowie mogą w dowolnym momencie swojego małżeństwa zadecydować o zmianie ustroju majątkowego. Przykładowo, małżonkowie mogą zawrzeć umowę o rozdzielności majątkowej, a następnie kolejną umowę, zgodnie z którą powrócą do ustroju wspólności majątkowej.
Co ważne, umowa majątkowa małżeńska może być zawarta tylko i wyłącznie w formie aktu notarialnego sporządzonego przed notariuszem. Intercyza zawarta w jakiejkolwiek innej formie nie będzie odnosiła żadnych skutków prawnych.
Pozew o ustanowienie rozdzielności majątkowej
Oprócz intercyzy rozdzielność majątkowa może być wprowadzona w małżeństwie stron również na mocy orzeczenia sądu. Każdy z małżonków może z ważnych powodów zwrócić się do sądu z pozwem o ustanowienie rozdzielności majątkowej – wyrok sądu zastępuje w tym przypadku intercyzę. Ustawodawca nie precyzuje, czym są “ważne powody”, lecz w orzecznictwie sądów przyjmuje się, że chodzi o takie okoliczności, które uniemożliwiają faktyczne wspólne wykonywanie zarządu majątkiem wspólnym.
Postępowanie o ustanowienie rozdzielności majątkowej może zostać wszczęte w czasie trwania sprawy o rozwód.
Przykład:
Joanna i Marek są małżeństwem. Ich małżeństwo od dawna nie układa się prawidłowo. Marek wyprowadził się ze wspólnego mieszkania. Obecnie toczy się pomiędzy nimi postępowanie o rozwód z orzekaniem o winie i sprawa z pewnością potrwa jeszcze przynajmniej kilka miesięcy. Każde z małżonków dysponuje swoimi własnymi pieniędzmi, lecz Joanna obawia się, że Marek może zaciągnąć bez jej wiedzy kredyt. Joanna może wystąpić o ustanowienie rozdzielności majątkowej.
W toku postępowania możliwe jest również ustalenie rozdzielności majątkowej z datą wsteczną, jeśli małżonkowie żyli w rozłączeniu i od określonej daty nie prowadzili już wspólnego gospodarstwa domowego.
Przykład:
Katarzyna i Jan są małżeństwem. Nie mieszkają razem od 1 grudnia 2014 r. i od tego czasu nie prowadzą w ogóle wspólnego gospodarstwa – nie mają wspólnych oszczędności, wspólnego majątku, każde z nich dysponuje swoim wynagrodzeniem za pracę. Jednocześnie Jan uzyskał informację, iż Katarzyna od dłuższego czasu korzysta z pożyczek i obawia się, że wierzyciele żony będą domagali się zwrotu tych pieniędzy od niego. Jan może domagać się ustanowienia rozdzielności przez sąd z datą wsteczną, określoną na dzień faktycznego ustania wspólności majątkowej tj. 1 grudnia 2014 r.
Przymusowa rozdzielność majątkowa powstaje również w przypadku:
- orzeczenia separacji małżonków;
- ubezwłasnowolnienia jednego z małżonków;
- ogłoszenia upadłości jednego z małżonków.
W opisanych powyżej przypadkach rozdzielność majątkowa powstaje z mocy prawa, a małżonkowie nie mają żadnego wpływu na typ tego ustroju majątkowego. Dopiero zniesienie pierwotnej przyczyny (na przykład zakończenie postępowania upadłościowego albo zniesienie separacji) spowoduje powrót do ustroju wspólności majątkowej.
Sprawdź także:
Rozdzielność majątkowa – koszt
Koszt wprowadzenia ustroju rozdzielności majątkowej wynika z rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości. Obecnie będzie to maksymalnie 400,00 zł plus 23% podatku vat.
W przypadku postępowania o ustanowienie rozdzielności majątkowej koszt procesu z pewnością będzie wyższy – opłata od wniesienia pozwu wynosi aktualnie 200,00 zł, przy czym strony muszą się liczyć z dodatkowymi kosztami, związanymi na przykład z pomocą fachowego pełnomocnika, zwrotem kosztów dojazdu świadków czy wynagrodzeniami biegłych sądowych.
Skutki rozdzielności majątkowej
Do najważniejszych pytań związanych z wprowadzeniem rozdzielności majątkowej należy zagadnienie związane ze skutkami tego ustroju. Niewątpliwie najważniejszym skutkiem intercyzy jest brak majątku wspólnego – każdy z małżonków dysponuje co do zasady wyłącznie majątkiem odrębnym.
Wśród innych skutków rozdzielności można wyróżnić:
- Rozdzielność majątkowa a długi
Rozdzielność majątkowa może chronić małżonka przed zobowiązaniami zaciąganymi przez drugiego z małżonków, lecz tylko wówczas, gdy wierzyciel zostanie poinformowany o obowiązywaniu w małżeństwie stron ustroju rozdzielności majątkowej. Jeśli małżonkowie posiadają długi i chcą ochronić wspólny majątek poprzez wprowadzenie rozdzielności, zazwyczaj takie działanie nie przyniesie spodziewanego efektu.
- Rozdzielność majątkowa a rozwód
Jak wskazano powyżej, orzeczenie separacji automatycznie powoduje powstanie ustroju rozdzielności majątkowej. Orzeczenie rozwodu nie odnosi tego skutku – z chwilą uprawomocnienia wyroku rozwodowego ustrój majątkowy obowiązujący w małżeństwie stron ustaje, a jakikolwiek posiadany przez nich wspólnie majątek zmienia swój charakter i przeistacza się we współwłasność w częściach ułamkowych.
- Rozdzielność majątkowa a kredyt hipoteczny
Ustanowienie rozdzielności majątkowej nie będzie miało żadnego znaczenia względem banku w przypadku posiadania kredytu hipotecznego. Małżonkowie nadal będą zobowiązani do spłaty tego zobowiązania w sposób określony w treści umowy, a bank będzie mógł domagać się zapłaty od każdego z nich.
- Rozdzielność majątkowa a dziedziczenie
Rozdzielność majątkowa nie wywiera wpływu na dziedziczenie. W przypadku śmierci małżonka, w którego związku obowiązywał ten ustrój majątkowy, drugi z małżonków nadal ma ustawowe prawo do dziedziczenia spadku.
- Rozdzielność majątkowa a podział majątku
Jeśli małżonkowie posiadali wspólny majątek w ramach wspólności ustawowej małżeńskiej, podpisanie intercyzy może oznaczać konieczność dokonania podziału majątku. Podział majątku może zostać przeprowadzony polubownie, poprzez podpisanie stosownej umowy (w przypadku nieruchomości konieczne jest zachowanie formy aktu notarialnego) albo za pomocą postępowania sądowego.
- Rozdzielność majątkowa a alimenty
Rozdzielność majątkowa nie ma wpływu na wysokość alimentów. W toku sprawy dotyczącej alimentów sąd będzie zainteresowany potrzebami osoby uprawnionej oraz możliwościami zarobkowymi i finansowymi osoby zobowiązanej do uiszczania alimentów, zaś ustrój majątkowy nie będzie miał znaczenia przy ustalaniu kwoty alimentów.
Zobacz też:
Autor: adwokat Marta Milan z LegalHero.pl
Zdjęcie główne: depositphotos.com
LegalHero.pl to portal oferujący profesjonalne porady prawne i dokumenty prawne w przystępnych cenach. Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony www.legalhero.pl, a w razie pytań prosimy o kontakt mailowy [email protected]