Biegunka u dziecka: kiedy do lekarza?

Biegunka u dziecka: przyczyny

Przyczyny biegunki u dzieci są zależne od wielu czynników, różnych w zależności od wieku. Biegunka u rocznego dziecka bez innych objawów może wynikać m.in. z ząbkowania, ale już biegunka u trzylatka będzie prawdopodobnie biegunką pokarmową lub infekcją wirusową nabytą w przedszkolu. Biegunka u przedszkolaka może np. latem być skutkiem zakażenia pasożytniczego lub bakteryjnego, zaś w zimie biegunka u dziecka pojawia się często podczas antybiotykoterapii.

Przyczyny biegunki u dzieci należy szukać na zasadzie obserwacji. Jeśli towarzyszy jej kaszel lub gorączka, możemy mówić o infekcji wirusowej. Jeżeli coś zmieniło się w diecie dziecka, biegunce towarzyszą wymioty i ból brzucha – to pewnie niestrawność lub nietolerancja pokarmowa. Biegunka u noworodków i niemowląt może być spowodowana alergią pokarmową (np. na laktozę), niewłaściwym karmieniu piersią lub problemami z budową anatomiczną jelit.

Objawy biegunki u dzieci

Biegunka, podobnie jak gorączka i wymioty, to nic innego jak reakcja obronna organizmu na atak z zewnątrz. O biegunce u dziecka mówimy wtedy, kiedy dziecko w ciągu 12 godzin oddaje pięć lub więcej stolców, które są luźnej konsystencji, często z obecnością krwi, śluzu lub zielonkawej ropy. Biegunka u dziecka, która trwa dłużej niż 2 tygodnie, nazywana jest biegunką przewlekłą. Najczęściej jej przyczyną jest ostre zapalenie jelit. To niebezpieczny stan, często niestety pojawiający się u dzieci do 3. roku życia – wynika to z faktu, że dzieci w tym wieku jeszcze nie przeżuwają dobrze pokarmu, a ich jelita nie radzą sobie z dużymi kawałkami jedzenia.

Objawy biegunki u niemowląt

U niemowląt karmionych piersią może dochodzić nawet do 7 wypróżnień w ciągu doby i jest to całkowicie normalne. Jak rozpoznać biegunkę u niemowlaka? Niepokoić powinno nagłe zwiększenie się liczby stolców bez żadnej przyczyny, duża ilość śluzu w kupie, zielone zabarwienie, ropa lub krew w kale oraz widoczne pogorszenie się samopoczucia.

Rodzaje biegunek u dzieci

Biegunka może mieć różne przyczyny, ale też możemy wyróżnić różne rodzaje biegunek u dzieci.

Biegunka bakteryjna u dziecka

Biegunka bakteryjna u dziecka wywołana jest różnymi patogenami, np. pałeczkami Salmonelli. Najczęściej ten typ biegunki pojawia się po w podróży lub po spożyciu jedzenia z nieznanych źródeł. Niestety, w przypadku biegunki bakteryjnej u dzieci, często występuje konieczność leczenia szpitalnego.

Wyróżniamy trzy rodzaje biegunek bakteryjnych u dzieci:

• ostra biegunka – przy której występuje gorączka, ból brzucha, a w stolcu pojawia się krew. Ostrej biegunce towarzyszą często wymioty.
• postać septyczna – biegunka jest objawem przypadłości niezwiązanej z układem pokarmowym. Może pojawić się m.on. podczas zapalenia opn mózgowo rdzeniowych
• postać durowa – występuje bardzo rzadko. Twarzyszy jej gorączka, która powoli narasta do 40°C, krańczowe wyczerpania oraz bóle brzucha i różowa wysypka.

Biegunka wirusowa u dziecka

Wirusy są uznawane za najczęstszą przyczynę biegunki, dlatego, o ile nie ma dodatkowych wskazań jak np. krew w stolcu, przyjmuje się, że to one odpowiadają za pojawienie się częstych stolców. Za biegunkę wirusową u dziecka zazwyczaj odpowiedzialne są rotawirusy (ale też astrowirusy czy adenowirusy), które najchętniej atakują dzieci w wieku od 6 miesięcy do 2 lat. Najczęściej ten typ biegunki pojawia się jesienią i zimą. Leczenie opiera się na nawadnianiu doustnym płynami zawierającymi sole sodu, potasu, chlorki, glukozę o odpowiedniej osmolarności.

Niestety w praktyce nie możemy samodzielnie odróżnić biegunki bakteryjnej od biegunki wirusowej u dziecka – odpowiednie badania musi zlecić lekarz. Leczenie zazwyczaj nie przysparza rodzicom wielkich trudności, jedynie kilka procent dzieci rocznie jest hospitalizowanych z powodu rotawirusów.

Ile może trwać biegunka u dziecka?

Najczęściej występuje kilkudniowa biegunka u dziecka, którą stosunkowo łatwo jest leczyć. Dwutygodniowa biegunka u dziecka uważana jest za przewlekłą i wymaga konsultacji lekarskiej. Czas trwania biegunki u dziecka zależy przede wszystkim od przyczyn jej powstania, wieku dziecka, jego indywidualnych możliwości w walce z chorobą, jak i od podjętego leczenia. Częste biegunki u dziecka, pozornie pojawiające się bez przyczyny, zawsze trzeba konsultować z lekarzem.

Biegunka u dzieci: leczenie

Co pomaga na rozwolnienie u dzieci? Leczenie biegunki u małych dzieci opiera się przede wszystkim na nawadnianiu oraz podawaniu probiotyków, ale trzeba też pamiętać o kilku innych rzeczach, jak lekkostrawna dieta czy zapobieganie odparzeniom.

Probiotyki

Co podać dziecku na biegunkę? Przede wszystkim nie należy sięgać po leki, które miałyby powstrzymać biegunkę u dziecka. Zamiast tego wybierz probiotyki – jak pokazują badania u dzieci skracają one czas trwania biegunki średnio o 1 dzień. Podawanie probiotyków jest wskazane również wtedy, gdy biegunka jest skutkiem ubocznym antybiotykoterapii. W aptece znajdziesz wiele preparatów tego typu – należy szukać takiego, który zawiera bakterie lactobacillus rhamnosus lub lactobacillus reuteri mające pożyteczny wpływ na florę bakteryjną jelit.

Elektrolity dla dzieci przy biegunce

Nawadnianie dziecka w czasie biegunki jest kwestią priorytetową – maluchy szybko się odwadniają, co jest niezwykle niebezpieczne dla ich zdrowia. Dziecko powinno pić jak najczęściej, najlepiej małymi porcjami (zbyt duża ilość płynu naraz może powodować wymioty), a do wody dobrze dodać elektrolity dla dzieci (bez recepty to np. Orsalit). Elektrolity mają lekko słony smak, dlatego producenci wzbogacają je o dodatki smakowe, dzięki którym dzieci piją je chętniej.

Zapobiegaj odparzeniom

Zwiększona ilość oddawanych stolców i ich kwaśny odczyn sprawiają, że odparzenia u dzieci, szczególnie pieluchowych są bardzo częste. Nie można ich lekceważyć! Są nie tylko bardzo bolesne dla dziecka, ale i mogą rozwinąć się w stan zapalny.

Jak zapobiegać odparzeniom u dziecka w czasie biegunki:

• wietrz pupę dziecka min. 3 razy dziennie po 20 minut – świeże powietrze doskonale radzi sobie z odparzeniami. Możesz położyć dziecko na nieprzemakalnym podkładzie lub odchylić mu pieluszkę w czasie snu,
• stosuj kremy na odparzenia, spróbuj krochmalu do kąpieli i domowych sposobów – w internecie znajdziemy wiele metod na szybkie wyleczenie odparzeń,
• kup kilka pieluch wielorazowych i korzystaj z nich, zamiast z jednorazówek – w porównaniu do nich nie mają chemii i lepiej przepuszczają powietrze, dlatego odparzenia znikają bardzo szybko.

Jak powstrzymać biegunkę u dziecka? Uważaj na leki!

Wielu lekarzy nie poleca podawaniu dziecku środków na powstrzymanie biegunki – uważa się, że organizm powinien mieć szansę na usunięcie szkodliwych dla niego substancji. Dlatego, jeśli dziecko dobrze się czuje, nie ma problemów z odwodnieniem, a biegunka nie trwa dłużej niż 2-3 dni, możemy jedynie obserwować malca.

Popularny niegdyś węgiel aktywny według najnowszych badań nie skraca czasu trwania biegunki i nie zmniejsza liczy wypróżnień[1], w związku z czym nie jest zalecany jako sposób na biegunkę u dziecka. Leczenie ostrzejszych przypadków powinno biegunki u małych dzieci być więc konsultowane z lekarzem, który przepisze odpowiednie środki.

Domowe sposoby na biegunkę: odpowiednia dieta

Większość dzieci w czasie biegunki nie ma apetytu. Nie należy w żadnym razie zmuszać dziecka do jedzenia. Dania, które przygotowujemy, powinny być lekkostrawne – wybierajmy zupy warzywne, delikatny ryż z owocami czy kaszki. Najlepiej w ogóle zrezygnować z posiłków tłustych, przetworzonych oraz na czas choroby odstawić słodkie mleko. Podczas biegunki nie powinno się stosować ostrych przypraw. Ponadto dobrze jest podawać maluchowi jagody – pomogą przy biegunce. Zaleca się również częstsze podawanie posiłków o mniejszej objętości.

Dobrze podawać dziecku herbatę zieloną (koniecznie rozcieńczoną) lub z melisy, z jagód oraz koperkową. Dla niemowlęcia wystarczą trzy łyżki stołowe dziennie, kilkulatek może wypić 1/3 szklanki takiego wywaru.

Stres nasila objawy biegunki u dzieci

Dziecko podczas biegunki potrzebuje odpoczynku i spokoju. Bóle brzuszka złagodzi ciepły termofor oraz delikatny masaż – wystarczy wykonywać okrężne ruchy zgodne ze wskazówkami zegara. Stres może nasilać objawy biegunki, dobrze więc, aby rodzic starał się uspokoić maluszka.

Jak leczyć biegunkę u niemowlaka?

Dziecko należy przystawiać jak najczęściej do piersi lub kiedy karmione jest sztucznie, spróbować zwiększyć liczbę karmień. Dobrze jest również podawać przegotowaną wodę niskozmineralizowaną, również wzbogaconą o elektrolity.

Biegunka z krwią u dziecka: czy mamy powód do zmartwienia?

Krwawienia z dolnego odcinka pokarmowego u dzieci w czasie biegunki są dość częstym zjawiskiem i zazwyczaj nie oznaczają niczego niebezpiecznego. Przy wzmożonej ilości oddawanego stolca jelito jest podrażnione, stąd pojawia się niewielka, śladowa ilość krwi w kale. Natomiast jeśli krwi jest dużo, jest ona świeża, pojawia się smolisty (czarny) stolec, konieczna jest szybka diagnostyka lekarska.

Biegunka u dziecka. Kiedy do lekarza?

Do lekarza należy zgłosić się zawsze, kiedy dochodzi do zaostrzenia objawów, biegunka utrzymuje się dłużej niż kilka dni, dziecko wykazuje pierwsze objawy odwodnienia lub w kupie pojawiła się domieszka krwi, ropy lub śluzu. Konsultacja pediatryczna jest konieczna również wtedy, kiedy biegunce u dziecka towarzyszą  inne objawy, takie jak gorączka, katar lub brak apetytu. Może to sugerować infekcję wirusową.

Jakie są objawy odwodnienia u dziecka?

Podczas biegunki pilnie obserwujmy dziecko, szukając objawów odwodnienia. Kiedy pojawia się płacz bez łez, dziecko ma zapadnięte ciemiączko, wysuszone wargi i język, a skóra jest mniej napięta, wiotka to świadczy to o tym, że dziecko jest odwodnione. W takim wypadku konieczne jest szybkie przetransportowanie dziecka do szpitala.

Wyróżnia się 4 kategorie odwodnienia przy ostrej biegunce:

• bez cech odwodnienia: ubytek masy ciała nie przekracza 3%, a chory nie skarży się na żaden z objawów odwodnienia;
• łagodne – ubytek masy oscyluje w granicach 3-5%. Dziecko ma podsychające błony śluzowe jamy ustnej i skarży się na wzmożone pragnienie;
• umiarkowane – ubytek 6-10%masy ciała. Poza wzmożonym pragnieniem i suchymi błonami śluzowymi pojawiają się kolejne objawy odwodnienia: skąpomocz, fałd skórny na brzuchu wolno się rozprostowuje, a po uciśnienciu łożyska płytki paznokciowej i zwolnieniu uścisku różowy kolor nie znika przez dłużej niż 1,5 s.
• ciężkie – ubytek powyżej 10% masy ciała. Do objawów umiarkowanego odwodnienia dołączają objawy wstrząsu hipowolemicznego.[2]

Biegunka u dziecka zdarza się stosunkowo często i w większości przypadków daje się łatwo wyleczyć w domowym zaciszu. Nie warto jednak jej bagatelizować – może świadczyć o chorobie, a do tego być przyczyną odwodnienia, które u dzieci jest niezwykle niebezpieczne. Domowe sposoby na biegunkę, tak samo jak i środki z apteki, warto mieć zawsze pod ręką – szczególnie kiedy biegunka przydarza się naszemu dziecku regularnie.

_________

[1] Schiller LR, Sellin JH. Diarrhea. Sleisenger and Fordrtran’s Gastrointestinal and Liver Disease, red. Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ. Philadelphia: Saunders Elsevier; 2016, pp. 221–228

Riddle MS, DuPont HL, Connor BA. ACG clinical guideline: diagnosis, treatment, and prevention of acute diarrheal infections in adults. Am J Gastroenterol 2016;111(5):602–617 [doi: 10.1038/ ajg.2016.126]

Haines CF, Sears CL. Infectious enteritis and proctitis. Sleisenger and Fordrtran’s Gastrointestinal and Liver Disease, red. Feldman M, Friedman LS, Brandt LJ. Philadelphia: Saunders Elsevier; 2016, pp. 1896–1929.

[2] https://mavipuro.pl/jourarch/Z2018043.pdf