Wnętrostwo u dzieci to wada wrodzona, która charakteryzuje się tym, że jądra nie są umieszczone w worku mosznowym, a w jamie brzusznej lub w pachwinach. Najczęściej występuje u chłopców urodzonych przedwcześnie, jednak zdarza się także u donoszonych noworodków. Leczenie wnętrostwa polega na podawaniu hormonów lub wykonaniu zabiegu chirurgicznego. Jest ono ważne, ponieważ wada może być przyczyną niepłodności.
Co to jest wnętrostwo?
Zstąpienie jąder do moszny u chłopców ma miejsce jeszcze przed porodem. Cały proces rozpoczyna się w 6. tygodniu życia płodowego, a kończy między 24. a 35. tygodniem ciąży (najczęściej zdarza się to po 30. tygodniu). Dzieje się to pod wpływem hormonów płciowych, descendyny – czynnika wzrostu oraz substancji wydzielanych przez komórki jądra płodowego. Jednak zdarza się, że u części męskich płodów proces ten nie zachodzi. Niezstąpione jądro lub jądra określa się mianem „wnętrostwo”.
Wnętrostwo u dzieci to wada wrodzona, polegająca na nieprawidłowym umieszczeniu jąder – nie znajdują się one w worku mosznowym, ale zatrzymują się w pachwinie lub jamie brzusznej. Wnętrostwo u chłopców jest najczęściej występującą wadą rozwojową. Szacuje się, że dotyczy ona 4-5% donoszonych noworodków i aż 30% wcześniaków. Wnętrostwo może być jednostronne lub obustronne. Pierwszy typ występuje 5 razy częściej.
Niezstąpienie jąder do moszny – przyczyny wnętrostwa
Niezstąpienie jąder lub jądra do moszny może być spowodowany kilkoma czynnikami: genetycznymi, hormonalnymi lub anatomicznymi. Przyczyny choroby to:
- wcześniactwo,
- niska masa urodzeniowa,
- spodziectwo (nieprawidłowe umiejscowienie cewki moczowej),
- zaburzenia hormonalne u ciężarnej,
- nieprawidłowa budowa jądrowodu u płodu (okolica przyszłego kanału pachwinowego),
- niedojrzałość jądra,
- zahamowanie wzrostu płodu w łonie matki.
Niezstąpienie jąder lub jądra do moszny może wiązać się także z przyjmowaniem niektórych leków przez ciężarną, paleniem tytoniu, piciem alkoholu lub urazem mechanicznym jamy brzusznej.
Rozpoznanie wnętrostwa
Wnętrostwo u chłopców można zauważyć tuż po urodzeniu. W tym okresie lub nieco później można zauważyć, że worek mosznowy po stronie wnętrostwa jest wyraźnie mniejszy, a podczas dotyku nie czuć w nim jądra (lub jąder). Jednak postawienie jednoznacznej diagnozy nie zawsze jest możliwe, z uwagi na częste występowanie tzw. jąder wędrujących. W diagnostyce wnętrostwa bardzo istotne jest prawidłowo przeprowadzone badanie jąder i moszny u noworodka.
Jeżeli rodzic zauważy brak jądra w mosznie u noworodka, powinien zgłosić się z nim do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej lub pediatry. Przeprowadzi on badanie jąder u dziecka. W większości przypadków za pomocą dotyku wyczuwa zatrzymane jądro w kanale pachwinowym. Jeżeli jest to niemożliwe zalecane jest wykonanie badania USG jamy brzusznej, kanałów pachwinowych i moszny lub rezonansu magnetycznego.
W przypadku jąder niewyczuwalnych istotną rolę odgrywa laparoskopia. Jest to mało inwazyjny zabieg chirurgiczny, który polega na wykonaniu niewielkiego nacięcia w pępku i wprowadzenia przez niego kamery do jamy brzusznej. Dzięki temu lekarz może odnaleźć jądro i od razu wprowadzić je do moszny.
Jednocześnie wykonuje się badania hormonalne, które mają na celu wykluczenie wrodzonego braku jąder. Należy pamiętać, że wnętrostwo nie boli. Jeżeli noworodek płacze podczas dotykania moszny należy w możliwie jak najszybszym czasie zgłosić się do poradni chirurgicznej.
Wnętrostwo: leczenie
Leczenie wnętrostwa polega na zastosowaniu terapii hormonalnej lub przeprowadzeniu zabiegu chirurgicznego. Obecnie specjaliści uważają, że terapię należy rozpocząć wcześnie (nawet w 1. roku życia).
Leczenie hormonalne polega na domięśniowym podawaniu gonadotropiny kosmówkowej. Terapia trwa kilka tygodni, a lek podawany jest w kilku dawkach dostosowanych do wagi oraz wieku dziecka. Wskazaniem do tej metody jest przede wszystkim jądro kanałowe, nie należy jej stosować w przypadku jądra brzusznego. Jeżeli leczenie hormonalne nie przyniesie oczekiwanego efektu, należy wykonać operację wnętrostwa.
Operacja wnętrostwa u dziecka to orchidopeksja. Polega ona na wykonaniu niewielkiego nacięcia, uwolnieniu jądra od przytrzymujących go tkanek, sprowadzeniu jądra do worka mosznowego i umocowaniu go za pomocą szwu. Wskazane jest wykonanie zabiegu pomiędzy 6. a 12. miesiącem życia, ponieważ z wiekiem wzrasta ryzyko zachorowania na raka jąder.
Zabieg sprowadzenia jąder do moszny u dzieci jest wykonywany w znieczuleniu ogólnym i trwa około 30 minut. Jeżeli istnieje taka możliwość, przeprowadza się go laparoskopowo. W przypadku odnalezienia jądra atroficznego, które nie ma potencjału tworzenia plemników i wydzielania hormonów, należy je usunąć.
Zobacz też: Zapalenie jąder a bezpłodność
Rodzaje wnętrostwa
Wyróżnia się kilka rodzajów wnętrostwa u chłopców w zależności od tego, jakie położenie przyjmuje jądro:
- jądro brzuszne (wnętrostwo prawdziwe) – jądro znajduje się w jamie brzusznej i jest ono niewyczuwalne podczas badania palpacyjnego,
- jądro kanałowe – jądro zatrzymało się podczas zstępowania w kanale pachwinowym, pomiędzy jego zewnętrznym a wewnętrznym pierścieniem; jest ono wyczuwalne podczas badania palpacyjnego, jednak nie można go przesunąć do moszny,
- jądro przemieszczone (ektopia jądra) – podczas zstępowania jądro przemieszcza się w kierunku krocza, uda lub przestrzeni nadłonowej; jest ono całkowicie rozwinięte i osiąga prawidłowy rozmiar,
- jądro wędrujące – jądro znajduje się w kanale pachwinowym i można je swobodnie przemieścić do moszny.
Wnętrostwo należy różnicować z anorchizmem. Anorchia to wrodzony brak jąder w mosznie. Nie znajdują się one także w jamie brzusznej ani kanale pachwinowym. Ponadto narządy płciowe nie rozwijają się, a prącie osiąga bardzo małe rozmiary. W wieku dojrzewania nie stwierdza się owłosienia łonowego, nie pojawia się także popęd płciowy.
Wnętrostwo jedno lub obustronne
Wnętrostwo dzieli się na:
- wnętrostwo jednostronne – stwierdza się brak jądra w mosznie z lewej lub prawej strony,
- wnętrostwo obustronne – stwierdza się kiedy oba jądra nie zstąpiły do worka mosznowego.
Szacuje się, że wnętrostwo jednostronne występuje nawet 5 razy częściej, niż wnętrostwo obustronne. W przypadku drugiego rodzaju wzrasta ryzyko powikłań i problemów z płodnością w dorosłym życiu.
Wędrujące jąderka u chłopców
Wędrujące jądra u chłopców rozpoznaje się, kiedy stwierdza się ich brak w worku mosznowym, ale są one wyczuwalne w kanale pachwinowym i można je łatwo sprowadzić. Zaburzenie zdarza się także u starszych chłopców, jako mechanizm obronny w momencie zdenerwowania lub bardzo niskiej temperatury otoczenia. Mięsień dźwigacz jądra kurczy się, co powoduje cofnięcie jądra do kanału pachwinowego, a nawet jamy brzusznej. Sytuacja taka wymaga obserwacji i regularnych kontroli. Jeżeli wędrujące jądro nie ustąpi samoistnie w okresie dojrzewania, należy przeprowadzić zabieg chirurgiczny.
Wnętrostwo a bezpłodność
Istotną kwestią jest wnętrostwo a bezpłodność. Jądra niezstąpione mają obniżoną zdolność do produkowania plemników, co w dorosłym życiu może powodować problemy ze spłodzeniem potomka. Przyczyny bezpłodności to przegrzanie lub niedorozwój jąder oraz zaburzenia hormonalne na osi podwzgórze-przysadka-jądra. W przypadku nieleczonego wnętrostwa ryzyko bezpłodności wzrasta wraz z wiekiem. U mężczyzn z wnętrostwem jednostronnym płodność może być zachowana, ponieważ drugie jądro funkcjonuje prawidłowo.
Zdjęcie główne: Curt B2010 @Flickr /CC
