Dzielenie na sylaby – pierwsze kroki do nauki czytania. Jak wygląda podział na sylaby?

Dlaczego podział na sylaby jest tak ważny?

Wydawać by się mogło, że sylabizowanie słów to umiejętność prosta i mało istotna w życiu codziennym. Jednak podział na sylaby wbrew pozorom odgrywa w rozwoju młodego człowieka niezwykle ważną rolę.

Pomaga on bowiem:

• ocenić słuch dziecka,
• ocenić ryzyko wystąpienia dysleksji,
• sprawdzić gotowość dziecka do podjęcia nauki w szkole podstawowej (zwłaszcza w przypadku dzieci wysyłanych do szkoły w wieku 6 lat).

Dla samego dziecka z kolei dzielenie wyrazów przydaje się w trakcie:

• poprawnej nauki czytania,
• poprawnej nauki pisania,
• wymowy nowych, długich, skomplikowanych słów i nazw własnych,
• literowania wyrazów,
• stopniowania przymiotników,
• wymawiania samogłosek,
• rozdzielania wyrazów przy pisaniu i przenoszeniu części do kolejnego wiersza.

Zobacz: Środki stylistyczne i ich funkcje [podział, rodzaje oraz przykłady środków stylistycznych]

Rodzaje sylab

Czym właściwie jest sylaba? Definicja naukowa mówi tak: sylaba to zgłoska, stanowiąca składową budowy wyrazu, zarówno w formie fonetycznej jak i pisanej. Zawsze składa się z minimum jednej samogłoski w połączeniu z jedną lub kilkoma spółgłoskami.

W języku polskim sylaby mają wpływ na wiele czynników, w tym prozodię języka, jego rytm a także miernik poetycki. Wyróżnia się następujące rodzaje sylab:

• Sylaby otwarte – czyli takie, które zakończone są samogłoską, np. w wyrazie MA-MA, TA-TA, GA-ZE-TA,
• Sylaby zamknięte – czyli takie, które zawsze zakończone są spółgłoską, np. BAŁ-WAN, HAN-GAR, ROZ-MIAR.

Możemy także dokonać innego podziału, na sylaby lekkie oraz mocne:

• Sylaba lekka, inaczej określana jako słaba nie może być samogłoską długą, ani dyftongiem. Najczęściej posiada samogłoskę bez wygłosu lub ma tylko jedną spółgłoskę w wygłosie.
• Sylaby mocne, inaczej nazywane ciężkimi to wszystkie pozostałe sylaby w danym wyrazie.

W języku polskim zdecydowanie więcej mamy sylab otwartych, zakończonych samogłoskami. Zdarzają się również wyrazy jednosylabowe, jak np. dom, on, to.

Sprawdź: Epoki literackie po kolei [charakterystyka i ramy czasowe]

Dzielenie na sylaby. Jak dzielić na sylaby?

Jeżeli chodzi o sylaby w wyrazach, ich ilość zawsze równa jest ilości samogłosek. Ogólne zasady dzielenia na sylaby mówią o tym, aby nie oddzielać spółgłoski od następującej po niej samogłoski, choć oczywiście zdarzają się pewne wyjątki. Poniżej kilka istotnych do zapamiętania reguł.

Dzielenie na sylaby – zasady:

• Zawsze rozdziela się dwie jednakowe spółgłoski, np. wan-na, sa-wan-na, ma-rzan-na,
• Nie rozdziela się wyrazów jednosylabowych, zgodnie z zasadą że centrum sylaby jest samogłoska, np. ssak, a nie s-sak, wrzos, a nie w-rzos,
• Nie rozdziela się liter oznaczających jedną głoskę, czyli tak zwanych dwuznaków głoskowych, np. u-cie-szyć, zamiast u-cies-zyć, cza-szka, a nie czas-zka,
• Zawsze rozdziela się pojedyncze spółgłoski stojące między samogłoskami, np. ra-tu-nek, po-ra-nek, ry-su-nek, po-ra-chu-nek,
• Kilka spółgłosek można dowolnie dzielić, np. mat-ka, ma-tka, kos-tka, ko-stka
• Rozdziela się przedrostki od rdzeni wyrazów, np. pod-kła-dać, roz-pa-dać, przed-po-kój, nie-mą-dry, roz-ko-szny, roz-mo-wa.
• Nie wolno rozbijać połączenia samogłosek, które wymawia się jednosylabowo, takich jak np. au czy eu. Czyli np. Eu-ro-pa, pau-za, ale już nie na-u-ka,
• połączeń spółgłoski z literą “i” stanowiącą jej zmiękczenie oraz samogłoski np. cier-pie-nie.

Warto pamiętać o tym, że powyższe zasady zasady dzielenia wyrazów dotyczą wyłącznie języka polskiego. Każdy język, pochodzący nawet z jednej grupy, rządzi się bowiem swoimi prawami, dlatego też np. chcąc sylabizować wyrazy angielskie, należy się odnieść do słownika i zasad dotyczących języka angielskiego.

Zobacz: Części mowy odmienne i nieodmienne. Jak wygląda podział?

Dzielenie wyrazów na sylaby – jak ćwiczyć?

Gdy chodzi o dzielenie wyrazów na sylaby, ćwiczenia są najlepszym sposobem na przyswojenie zasad obowiązujących w języku polskim. Jak sylabizować prawidłowo i skutecznie? Oto kilka najchętniej stosowanych przez pedagogów i rodziców metod ćwiczeń.

Dzielenie na sylaby – zasady

1. Metoda na słuch: wystarczy powiedzieć dane słowo, a gdy usłyszy się samogłoskę, policzyć sylabę.
2. Metoda podbródka: płaską dłoń umieszczamy pod brodą i wymawiamy dane słowo. W momencie kiedy podbródek opadnie w dół i dotknie ręki, liczymy sylabę.
3. Metoda spowolnienia: należy wymówić słowo bardzo wolno, a po usłyszeniu wydłużonego dźwięku samogłoski policzyć sylabę.
4. Metoda klaskania: jedna z najbardziej lubianych przez dzieci, należy klasnąć za każdym razem gdy usłyszy się samogłoskę. Suma klaśnięć oznacza ilość sylab w danym wyrazie. Innym wariantem tej metody jest wykonywanie w trakcie sylabizowania innego ruchu, np. tupania nogą czy podskakiwania.
5. Metoda robota: słowo należy wymówić tak, jakby mówił je robot, zachowując odpowiednie przerwy. Ich ilość równa jest podziałowi wyrazu lub zdania na sylaby.
6. Metoda od głoski do sylaby: opiekun literuje słowo, a dziecko musi pojedyncze głoski połączyć w sylaby.
7. Metoda monosylabowa: dziecko ma za zadanie wymyślić jak najwięcej wyrazów, zaczynających się na tą samą sylabę na początku lub końcu wyrazu, w zależności od stopnia zaawansowania umiejętności dziecka.
8. Metoda połączonych sylab: opiekun wymyśla dowolny wyraz i każde dziecko podzielić go na sylaby. Ostatnia sylaba stanowi bazę do wymyślenia kolejnego słowa itd.

Sprawdź: Co to są głoski i jak je liczyć? Sprawdź, czym różni się głoska od litery!

Podział na sylaby – przykłady

Oto jak można wykorzystać sylabizowanie wyrazów w domu, szkole lub przedszkolu do nauki czytania. Pierwszym etapem jest nauka czytania całościowo tzw. sylab otwartych z (sylaba przykłady):

• tą samą spółgłoską (np.la lo lu li, ma me mo mi mu my, do da du de, bo ba bu by),
• tą samą samogłoską (la da pa ma ka wa, do po ko no, me pe be we, mi li pi ki ni).

Następnym krokiem jest czytanie wyrazów sylabami, a następnie całościowo. Oczywiście wybieramy słowa zawierające proste sylaby otwarte, np.: baba, jaja, mapa, pole, fala, rano, tama, woda, ryba, zupa, hala, Aga, Ala.

Potem dziecko może stopniowo próbować czytać pełne zdania, najpierw sylabami a następnie całościowo. Ćwicząc z młodym człowiekiem w ten sposób, z pewnością w krótkim czasie zobaczymy zwiększenie płynności i osiągnięcie oczekiwanych rezultatów w kwestii nauki czytania.

Zobacz: Jakie są samogłoski? Ich rola i rodzaje. Jak nauczyć dziecko wymowy samogłosek?

Jak akcentować sylaby?

W przypadku większości wyrazów w języku polskim, akcent pada na drugą sylabę od końca. Zdarzają się od tego jednak odstępstwa, opisane poniżej:

• akcent na ostatniej sylabie mają rzeczowniki jednosylabowe w połączeniu z cząstkami arcy-, wice-, eks- a także zapożyczenia, np. tournée [turne],
• na czwartej sylabie od końca akcentujemy formy 1. i 2. osoby liczby mnogiej trybu przypuszczającego (np. napisalibyśmy),
• na trzeciej sylabie od końca akcentujemy czasowniki w liczbie pojedynczej i trzeciej osobie liczby mnogiej trybu przypuszczającego (np. zjedliby), a także czasowniki w pierwszej i drugiej osobie liczby mnogiej czasu przeszłego (np. byliśmy)
• rzeczowniki zakończone na -ika lub –yka (np. matematyka, fizyka, kosmonautyka),
• dwusylabowe liczebniki połączone z cząstkami -kroć, -sta, -set (czterysta),
• spójniki połączone z ruchomymi morfemami czasownika (np. żebyśmy).

Sprawdź: Formy gramatyczne – określenie formy gramatycznej, przykłady, budowa

Jak ćwiczyć podział wyrazów na sylaby?

Dzielenie sylab można ćwiczyć zarówno w formie pisemnej jak i ustnej, w zależności od etapu rozwoju dziecka. Warto próbować różnych metod po to, aby znaleźć tą najbardziej odpowiadającą dziecku. Dobrym pomysłem jest przygotowanie specjalnych puzzli z sylabami, stanowiących ciekawą formę wizualizacji. W artykule opisane zostały przykładowe ćwiczenia dotyczące dzielenia na sylaby.

Zobacz: Rada rodziców – czy składki są obowiązkowe? Sprawdź, na co idą środki zbierane na komitet rodzicielski

Jak liczyć sylaby w wierszu?

Sylaby w wierszu liczy się patrząc nie na formalny początek i koniec zdania, a na koniec wersu, czyli linijki tekstu. Wszystkie sylaby wchodzące w skład wyrazów w danym wersie powinny być zliczone wspólnie, bez względu na to czy znajduje się między nimi kropka.

Zobacz: Jak zamienić zdanie na równoważnik zdania?

Dzielenie na sylaby. Co to są sylaby akcentowane?

Sylaba akcentowana to sylaba, na którą kładzie się największy nacisk w trakcie wymowy danego wyrazu. Najczęściej jest to sylaba druga od końca, np. przed-SZKO-le. W niektórych przypadkach akcent kładzie się jednak na trzecią lub nawet czwartą sylabę od końca.

Sprawdź: Zwolnienie z WF – kto może je wystawić? Jak uzyskać zwolnienie całoroczne? Procedura może zostać utrudniona

Rodzice i uczniowie pytają, jak dzielić wyrazy na sylaby