Antykoncepcja: Wybierz najlepszą dla siebie metodę zapobiegania ciąży

Czym jest antykoncepcja?

Jednym z istotnych aspektów seksualnej sfery naszego życia jest antykoncepcja. Co to jest? Zgodnie z naukową definicją to dziedzina obejmująca różne metody zapobiegania ciąży, mające na celu kontrolę płodności i narodzin. Antykoncepcja znana jest już od starożytności i pozwala nie tylko czerpać radość z seksu bez obawy przed nieplanowanym potomstwem, ale również w wielu przypadkach stanowi zabezpieczenie przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Wraz z rozwojem nauki i medycyny środki antykoncepcji stają się coraz bardziej skuteczne, a jednocześnie o wiele łatwiej dostępne niż jeszcze kilkadziesiąt lat temu. Chcąc rozpocząć stosowanie antykoncepcji warto udać się do ginekologa, który pomoże nam w doborze najbardziej odpowiedniej dla nas metody. Zanim jednak udamy się na konsultację, warto wiedzieć, co współczesny rynek ma nam do zaoferowania.

Najpopularniejsze metody antykoncepcji

Do wyboru mamy przeróżne sposoby antykoncepcji, które można indywidualnie dopasować do potrzeb danej pary. Podjęcie odpowiedniej decyzji zależy przede wszystkim od stanu zdrowia, równowagi hormonalnej czy historii nowotworowej kobiet z danej rodziny.  Dużo też zależy od wieku, gdyż nie wszystkie środki antykoncepcyjne będą odpowiednie dla młodych kobiet, dopiero rozpoczynających współżycie czy też dla kobiet dojrzałych. Niektóre środki antykoncepcyjne nie są również wskazane dla osób, które dopiero planują mieć dzieci. Nie bez znaczenia jest też nasza aktywność seksualna – jeżeli uprawiamy seks sporadycznie, lepszym rozwiązaniem może być łatwo dostępna antykoncepcja bez recepty niż np. hormonalne metody antykoncepcji.

Ogólnie rzecz ujmując dostępne na rynku metody antykoncepcji można podzielić na 4 główne grupy:

• Chemiczne metody antykoncepcji – takie jak żele plemnikobójcze, pianki antykoncepcyjne, globulki antykoncepcyjne, gąbki dopochwowe czy kremy plemnikobójcze;
• Antykoncepcja hormonalna – czyli przede wszystkim tabletka antykoncepcyjna, czy też dłużej działająca antykoncepcja: krążek, zastrzyk antykoncepcyjny, implant antykoncepcyjny, chip antykoncepcyjny, plastry antykoncepcyjne, a także pigułka “po”;
• Mechaniczne metody antykoncepcji – między innymi prezerwatywy, czy antykoncepcja dopochwowa, taka jak kapturki czy spirale, a także sterylizacja, zarówno pod postacią wazektomii, jak i podwiązania jajowodów;
• Naturalne metody antykoncepcji – obejmuje takie metody jak kalendarzyk małżeński, metoda objawowo-termiczna, metoda śluzowa czy też budzący wiele kontrowersji stosunek przerywany.

Antykoncepcja hormonalna i antykoncepcja długoterminowa

Jedną z najskuteczniejszych, a zarazem najchętniej wybieranych metod antykoncepcji jest antykoncepcja hormonalna. Występuje ona pod wieloma postaciami, jednak wszystkie mają podobną zasadę działania. Ich celem jest przede wszystkim zablokowanie owulacji, a dodatkowo zakłócenie implantacji zarodka i utrudnianie plemnikom przedostania się do komórki jajowej. Dostępne są zarówno środki hormonalne jedno- jak i dwuskładnikowe. Dwuskładnikowe preparaty zawierają w swoim składzie estrogen i progesteron, a swoim działaniem wprowadzają organizm kobiety w stan pozornej ciąży. Z kolei metody jednoskładnikowe opierają swój skład na progesteronie, dzięki czemu symulują stan, który w naturalnych warunkach osiągany jest w okresie menopauzy. Poszczególne metody antykoncepcji hormonalnej różnią się przede wszystkim dawką zawartych hormonów. Na chwilę obecną do wyboru mamy:

• pigułki antykoncepcyjne,
• plastry antykoncepcyjne,
• zastrzyk hormonalny,
• implant antykoncepcyjny,
• dopochwowy pierścień antykoncepcyjny,
• hormonalny system wewnątrzmaciczny,
• wkładkę domaciczną (spiralę),
• pigułkę „po”.

Każda z nich ma swoje wady i zalety, jednak dla kobiet aktywnych, którym zależy na wygodzie stosowania, a także jak najmniejszych skutkach ubocznych, polecane są przede wszystkim metody długoterminowe. Oto jak działają poszczególne z nich:

• plaster antykoncepcyjny – w jego przypadku hormony zawarte w plastrze uwalniane są bezpośrednio do krwiobiegu, dzięki czemu omijają układ pokarmowy. Stosuje się go raz na tydzień, raz w miesiącu następuje tygodniowa przerwa z krwawieniem z odstawienia. Nie jest wskazany dla osób otyłych, zdarza się również że klej zawarty w plastrze powoduje podrażnienie skóry;
• dopochwowy pierścień antykoncepcyjny – pierścień umieszcza się w pochwie pierwszego dnia miesiączki ręcznie lub za pomocą specjalnych aplikatorów, a po trzech tygodniach wyjmuje na kilka dni, po czym zakłada nowy. Znajdując się w pochwie wydziela on do krwiobiegu niewielką ilość hormonów, dzięki czemu skutki uboczne są odczuwane zdecydowanie rzadziej.
• Zastrzyk hormonalny – podawany przez lekarza lub pielęgniarkę raz na 2 lub 3 miesiące, zawiera jedynie progesteron, dlatego też jest zalecany przede wszystkim kobietom karmiącym piersią, a także tym obciążonym chorobami metabolicznymi.
• Hormonalny system wewnątrzmaciczny – choć budową przypomina klasyczną wkładkę wewnątrzmaciczną, dodatkowo zawiera progesteron, który uwalniając się zagęszcza śluz szyjkowy i uniemożliwia przedostawanie się plemników, a także zagnieżdżanie się ewentualnego zarodka. Jest połączeniem metody mechanicznej i hormonalnej. Główną jej zaletą jest fakt, iż umieszczana jest wewnątrz macicy raz na 5 lat. Dodatkowo znacznie skraca, a w wielu przypadkach nawet całkowicie likwiduje krwawienie miesięczne.
• Implant antykoncepcyjny – podobnie jak w przypadku wkładki hormonalnej, stosuje się go raz na kilka lat, umieszczając pod skórą na ramieniu, skąd niewielkie ilości hormonów dostają się do krwiobiegu, zapobiegając jajeczkowaniu i hamując dojrzewanie endometrium.

Naturalne metody antykoncepcji

Choć wzbudzają dużo kontrowersji, naturalne metody antykoncepcji wybierane są równie często, co metody mechaniczne lub też metody hormonalne. Wśród nich wymienia się:

• metodę termiczną – opartą na codziennym pomiarze temperatury i fakcie, ze po owulacji temperatura rośnie o około pół stopnia przez okres 3 dni. Kluczem do wiarygodności jest pomiar w tych samych warunkach, tym samym termometrem oraz o tej samej porze dnia, najlepiej rano przed wstaniem z łóżka;
• metodę objawowo-termiczną – oprócz oznaczenia temperatury dokonuje się również obserwacji śluzu szyjkowego, a także innych symptomów owulacji, jak chociażby bólu owulacyjnego. Duży wpływ na jej skuteczność mają choroby, a także zmęczenie.
• metodę Billingsów (obserwacji śluzu szyjkowego) – polega na obserwacji śluzu szyjkowego, który można podzielić na śluz płodny oraz śluz niepłodny. W celu dokładniejszej oceny można w aptece zakupić specjalny „mikroskop”, na który nanosi się odrobinę śluzu i obserwuje kształt, który powstał po jego zaschnięciu.
• kalendarzyk małżeński – ze względu na wyjątkowo niską skuteczność przez ekspertów nie jest uznawany za metodę antykoncepcyjną, jednak przez wiele par stosowany jako jedyne zabezpieczenie. Polega na unikaniu stosunków płciowych w okresie dni płodnych. Oblicza się je, odejmując od trwania całego cyklu 18 dni;
• komputery cyklu – ich działanie opiera się w dużej mierze na tej samej zasadzie co metoda termiczna, z tą różnicą że są wyjątkowo proste w obsłudze i pozwalają na precyzyjne określenie dni płodnych. Zamiast wymagać samodzielnej analizy dokonanych pomiarów, posiadają bazę kilkuset różnych pod względem zmian temperatury cykli, do których dopasowują uzyskane pomiary i dokładnie wyznaczają dni płodne i niepłodne.

Antykoncepcja naturalna, jako antykoncepcja niehormonalna przede wszystkim nie ingeruje w zdrowie i naturalne procesy naszego organizmu. Jednakże ze względu na fakt, iż antykoncepcja bez hormonów zależy przede wszystkim od stanu naszego organizmu, na który wpływ mają między innymi stres czy choroby, jej skuteczność jest zdecydowanie mniejsza niż innych metod antykoncepcji.

Antykoncepcja mechaniczna

Mechaniczne metody antykoncepcji swoją zasadę działania opierają na stworzeniu fizycznej bariery uniemożliwiającej przedostanie się plemników do komórki jajowej. Ich skuteczność jest różna, choć w połączeniu z metodami chemicznymi o działaniu plemnikobójczym, skutecznie chronią przed ciążą. Mechaniczna antykoncepcja to głównie:

• prezerwatywy – łatwo dostępne i stosunkowo tanie, dodatkowo chronią przed chorobami przenoszonymi drogą płciową. Większość z nich nie nadaje się jednak dla osób uczulonych na lateks, na szczęście na rynku pojawia się coraz więcej nie lateksowych wariantów;
• błony pochwowe i kapturki naszyjkowe – umieszczane głęboko w pochwie, stanowią damski odpowiednik prezerwatyw. Aby były skuteczne, muszą jednak ściśle przylegać do szyjki macicy. Występują zarówno wersje jedno- jak i wielorazowe;
• wkładka domaciczna – zakładana raz na kilka lat. Zawiera jony metali, przez co upośledza plemniki, uniemożliwiając im zapłodnienie komórki jajowej, a dodatkowo utrudnia zagnieżdżenie się ewentualnego zarodka w macicy. Polecana jest przede wszystkim tym kobietom, które już posiadają dzieci i nie planują kolejnej ciąży przez najbliższe kilka lat.

Główną zaletą mechanicznych metod antykoncepcji jest fakt, iż nie ingerują one w gospodarkę hormonalną i naturalny cykl płciowy kobiety. Ponadto są stosunkowo niedrogim rozwiązaniem o dużej skuteczności i niewielkich skutkach ubocznych. Nie należy również zapominać o tym, że prezerwatywy skutecznie chronią przed chorobami wenerycznymi.

Antykoncepcja dla mężczyzn

Choć większość metod antykoncepcji jest przeznaczona dla kobiet, istnieją również rozwiązania dedykowane mężczyznom. Decydują się na nie przede wszystkim pary, u których doszło do niekorzystnych skutków ubocznych stosowania damskiej antykoncepcji. Wbrew pozorom męska antykoncepcja to nie tylko prezerwatywy czy dużo bardziej drastyczna wazektomia, choć to one w pierwszej kolejności przychodzą nam na myśl. Antykoncepcja dla mężczyzn to również zastrzyki hormonalne oraz tabletki hormonalne. Obie te metody antykoncepcji dla mężczyzn zawierają testosteron, który zaburza spermatogenezę i zmniejsza ilość plemników w nasieniu.

Wybierając jedną z metod antykoncepcji dla mężczyzn warto mieć na uwadze, że zastrzyk może mieć zdecydowanie więcej skutków ubocznych niż tabletki. Wśród efektów ubocznych należy wymienić przede wszystkim spadek libido oraz przerost prostaty. Hormonalna antykoncepcja mężczyzn jest nadal w fazie badań i nie została dopuszczona do powszechnego użytku, przede wszystkim ze względu na ogromny stopień ingerencji w męską gospodarkę hormonalną.

Antykoncepcja po stosunku

Zdarza się, że para daje się ponieść chwili i zapomina o odpowiednim zabezpieczeniu. Wtedy rozwiązaniem zapobiegającym nieplanowanej ciąży jest antykoncepcja postkoitalna. Sprawdza się ona również wtedy, gdy mamy obawy, że zawieść mogła stosowana przez nas metoda mechaniczna czy chemiczna. Na czym polega antykoncepcja awaryjna? Wszystko zależy od tego, jaką substancję aktywną zawiera preparat.

Escapelle, czyli tabletka na bazie levonorgestrelu hamuje owulację oraz uniemożliwia implantację zarodka wewnątrz macicy. Aby była skuteczna musi zostać przyjęta najpóźniej 72 godziny po stosunku, choć największą skuteczność wykazuje w pierwszych 24 godzinach. Wynika to z faktu, iż w sytuacji gdy dojdzie już do zagnieżdżenia zarodka nie wykaże ona działania poronnego, a wręcz może wspomóc zagnieżdżenie. Z kolei EllaOne, zawierająca octan uliprystalu i ze względu na nieco odmienny mechanizm blokowania owulacji i uniemożliwiania zagnieżdżenia, może być stosowana aż do 5 dni po stosunku. Oba leki wydawane są wyłącznie na receptę, ich zdobycie wymaga więc wizyty u lekarza. Mogą również powodować silne skutki uboczne, m.in. wymioty, które mogą skutkować koniecznością zażycia dodatkowej tabletki.

Najlepsza antykoncepcja czyli jaka?

Jak widać to, jaka antykoncepcja jest najlepsza jest kwestią bardzo indywidualną i zależy od wielu czynników. Dla wielu osób kluczową rolę odgrywa jednak skuteczność antykoncepcji, a dopiero później wygoda jej stosowania. Najskuteczniejsza antykoncepcja to taka, która niesie ze sobą najmniejsze ryzyko zajścia w nieplanowaną ciążę, jednakże w przypadku każdej z opisanych metod na skuteczność wpływa wiele czynników, w tym także bardzo zmienny czynnik ludzki. Na szczęście nowoczesna antykoncepcja pozwoliła w dużym stopniu wyeliminować ryzyko zmniejszenia skuteczności z powodu czynników od nas niezależnych, jak np. choroba czy stres. Co więcej, stała się ona wyjątkowo przyjazna dla użytkownika, między innymi dzięki długotrwałej skuteczności.

Tabletki osłonowe przy antykoncepcji

Ostatnimi czasy dość mocno promowana jest wśród preparatów farmaceutycznych tzw. osłona przy antykoncepcji. Dedykowana jest ona przede wszystkim osobom, u których stosowana jest antykoncepcja hormonalna. Skutki uboczne z nią związane są bowiem dość częste i utrudniają kobiecie codzienne funkcjonowanie. Preparaty osłonowe, zawierające w swoim składzie liczne wyciągi roślinne i witaminy mają niwelować takie skutki uboczne antykoncepcji jak:

• wahania nastroju,
• bóle głowy,
• suchość pochwy,
• przyrost wagi,
• problemy żołądkowe,
• zaburzenia pracy wątroby,
• spadek libido.

Choć oczywiście zawarte w nich substancje mogą poprawiać pracę naszego organizmu, nie posiadają one udowodnionego działania ochronnego. Spowodowane jest to przede wszystkim faktem, iż większość preparatów zawiera zbyt małe stężenia substancji aktywnych, by móc wykazywać odczuwalne działanie terapeutyczne. Są więc one niczym innym jak kolejnym chwytem marketingowym, pozwalającym jedynie na osiągnięcie efektu tzw. placebo.

Odstawienie antykoncepcji hormonalnej

Wiele kobiet zastanawia się nad tym, jak wygląda kwestia antykoncepcja a ciąża. Jeżeli chodzi o metody mechaniczne czy też chemiczne, które są stosowane w większości przypadków jednorazowo, w celu rozpoczęcia starań o dziecko wystarczy zaprzestać ich używania. Nieco inaczej wygląda sytuacja w przypadku stosowania antykoncepcji hormonalnej. Decyzja o jej odstawieniu powinna bowiem być dobrze przemyślana i podjęta na kilka miesięcy przed rozpoczęciem starań o potomka. Odstawienie antykoncepcji hormonalnej nie powoduje bowiem od razu przywrócenia kobiecemu organizmowi 100% płodności.

Gwałtowna rezygnacja z metod hormonalnych skutkuje licznymi objawami niepożądanymi, do których należą przede wszystkim nieregularne cykle. Indywidualną kwestią jest również czas niezbędny do przywrócenia owulacji – u niektórych kobiet wróci już ona po miesiącu, u innych dopiero po kilku cyklach bezowulacyjnych. Dodatkowo kobiety, które zdecydowały się na odstawienie antykoncepcji hormonalnej muszą się liczyć z możliwością wystąpienia zmian trądzikowych na skórze, zwiększenia przetłuszczania się włosów, wahań nastroju czy powrotu bolesnego miesiączkowania.

Antykoncepcja a alkohol

Wbrew powszechnej opinii, alkohol nie obniża skuteczności hormonalnych metod antykoncepcji, nawet tych stosowanych doustnie czyli tabletek antykoncepcyjnych. Pomimo wielu badań nie dowiedziono, że spożycie alkoholu osłabia działanie hormonów zawartych w tabletkach antykoncepcyjnych. Skąd więc błędne przekonanie, że alkohol przy antykoncepcji jest niewskazany? Przede wszystkim dlatego, że część tabletek antykoncepcyjnych może uwrażliwiać wątrobę na spożywany alkohol, czego skutkiem jest szybsze upojenie alkoholowe i wymioty. To właśnie one, jeżeli nastąpiły niedługo po zażyciu tabletek antykoncepcyjnych mogą przyczyniać się do nieprawidłowego wchłonięcia się pigułki i osłabienia skuteczności stosowanej metody. Warto również zauważyć, że estrogeny zawarte w preparatach hormonalnych spowalniają metabolizm alkoholu, przez co zdecydowanie dłużej utrzymuje się on w naszym organizmie. Inną kwestią jest fakt, iż spożywając alkohol często po prostu zapominamy o wzięciu pigułki. W takiej sytuacji, jak i w przypadku wymiotów, należy do końca cyklu stosować dodatkowe zabezpieczenie.

Antykoncepcja a karmienie piersią

Nie od dzisiaj wiadomo, że karmienie piersią nie stanowi skutecznego zabezpieczenia przed ciążą, nic więc dziwnego że większość kobiet jeszcze przed zakończeniem połogu udaje się do ginekologa celem wyboru odpowiedniej metody antykoncepcyjnej. Stosowanie antykoncepcji po porodzie możliwe jest dopiero wtedy, gdy połóg całkowicie się zakończy, zazwyczaj więc kobieta ma około 6 do 8 tygodni na znalezienie najbardziej odpowiedniej dla siebie metody.

Najczęściej wybierana antykoncepcja podczas karmienia piersią to prezerwatywa. Pary sięgają po nią ze względu na brak jakiegokolwiek wpływu na kobiecy organizm. Polecane są również nowoczesne, długotrwale działające wkładki hormonalne, zawierające wyjątkowo małe dawki hormonów, dzięki czemu nie wywołują niekorzystnych skutków ubocznych. Powszechne są również pigułki i plastry jednoskładnikowe, które nie wpływają na procesy laktacji, ich minusem jest jednak konieczność pamiętania o regularnym stosowaniu, co w przypadku zabieganych młodych mam często jest nie lada wyzwaniem.

Antybiotyki a antykoncepcja

Wśród metod antykoncepcji, na skuteczność których wpływają antybiotyki należy wymienić dwuskładnikową tabletkę hormonalną. Antybiotyki, w przypadku których konieczne jest stosowanie dodatkowego zabezpieczenia to przede wszystkim:

• amoksycylina,
• klindamycyna,
• cefalosporyny,
• erytromycyna,
• azytromycyna,
• tetracykliny,

Zaburzają one działanie tabletek antykoncepcyjnych głównie poprzez wpływ na florę jelitową, która odgrywa ważną rolę we wchłanianiu zawartych w tabletkach hormonów do krwiobiegu. Jednakże metody hormonalne to nie jedyne metody antykoncepcyjne, na które wpływ mają antybiotyki. Również naturalna antykoncepcja i antybiotyki nie idą ze sobą w parze. Choroba, z powodu której stosowana jest antybiotykoterapia, może bowiem wpływać na temperaturę organizmu oraz wygląd śluzu, zaburzając tym samym wiarygodność dokonywanych pomiarów.

Antykoncepcja a tycie

Wiele kobiet, pomimo dużej skuteczności i wygody stosowania antykoncepcji hormonalnej, boi się jej ze względu na różnego rodzaju skutki uboczne, do których zaliczyć należy między przybieranie na wadze. Faktem jest, iż wzrost wagi ciała był jednym z najczęściej obserwowanych skutków ubocznych stosowania antykoncepcji hormonalnej starej generacji. Najnowsze metody, zawierające wyjątkowo małe dawki hormonów, umożliwiają stosowanie tego zabezpieczenia bez ryzyka tycia. Nie istnieje jednak całkowicie bezpieczna antykoncepcja pod względem przyrostu wagi ciała, gdyż nawet niewielkie ilości estrogenów w przypadku kobiet z naturalną skłonnością do nadwagi mogą przyczyniać się do dodatkowych kilogramów. Dlatego, aby temu zapobiec, najlepiej w trakcie stosowania tabletek dbać o odpowiednią dietę i regularną aktywność fizyczną.  Jeżeli jednak antykoncepcja hormonalna powodować będzie nadal znaczne przyrosty wagi, należy to skonsultować z lekarzem i rozważyć zmianę stosowanej metody.