Jak karmić piersią? Karmienie piersią krok po kroku

Karmienie piersią

Karmienie piersią i pokarm mamy są niezwykle cenne dla prawidłowego rozwoju niemowlęcia. Kobiety instynktownie zdają sobie z tego sprawę i jest to dla nich bardzo ważne, dlatego już w ciąży pojawiają się obawy, że nie uda im się sprostać temu zadaniu. Wiele przyszłych mam zastanawia się, co to jest laktacja, kiedy pojawia się mleko w piersiach i co zrobić kiedy wystąpi kryzys laktacyjny. Początki karmienia dziecka piersią mogą być trudne, jednak ważne są chęci i cierpliwość. Zawsze można skorzystać także z pomocy położnej lub doradcy laktacyjnego.

Karmienie piersią jest najzdrowszym i najbardziej pożądanym sposobem karmienia noworodka. Mleko mamy zawiera wiele cennych składników, które zwiększają odporność malucha i zapewniają mu zdrowy i prawidłowy rozwój. Jest ono dostosowane do potrzeb niemowlęcia, a jego skład stale zmienia się wraz z kolejnymi miesiącami życia dziecka. Jako pierwsza pojawia się tzw. siara. Zaczyna tworzyć się już w czasie ciąży. Jest gęsta, żółta i lekko kwaśna. Jest niezwykle cenna, ponieważ zawiera w sobie około 250 substancji, m.in. przeciwciała, regulatory odporności, hormony, naturalne czynniki wzrostu, witaminy, aminokwasy i sole mineralne. W kolejnych dniach jej konsystencja i skład ulegają zmianie.

Karmienie piersią noworodka istotnie wpływa na jego prawidłowy rozwój. Ssanie mleka, dzięki substancjom w nim zawartym, chroni jelita przed bakteriami, wpływa na rozwój mózgu i systemu nerwowego, wzmacnia układ odpornościowy, a także zmniejsza ryzyko wystąpienia niektórych chorób w przyszłości (cukrzycy, alergii, celiakii, nadciśnienia tętniczego, zawału serca). Kobiety, które karmią piersią mniej odczuwają dolegliwości związane z połogiem. Zmniejsza się u nich także ryzyko raka piersi i jajnika.

Jak przystawić dziecko do karmienia?

Ssanie piersi jest dla niemowlęcia naturalną czynnością. Zdarza się jednak, że mama jak i dziecko potrzebują czasu, aby oswoić się z nową sytuacją. Należy pamiętać, że w razie wystąpienia jakiegokolwiek problemu, wątpliwości lub dodatkowych pytań, zawsze można poprosić o pomoc położną, która poinstruuje jak prawidłowo przystawić noworodka do karmienia.
Prawidłowe przystawianie dziecka do karmienia należy rozpocząć od przyjęcia wygodnej pozycji ciała. Każda mama powinna wypracować ją sobie indywidualnie w zależności od własnych preferencji. Można karmić na leżąco, w pozycji spod pachy, krzyżowej, półleżącej lub klasycznej, trzymając dziecko oparte na łokciu. Przy wyborze odpowiedniego ułożenia należy kierować się następującymi zasadami:

• wybrana pozycja nie powoduje napięcia mięśni, dyskomfortu ani stresu,
• ciało jest stabilne i oparte, plecy są proste, stopy znajdują się na podłożu lub są dodatkowo podparte, np. podnóżkiem,
• brzuszek dziecka przylega do brzucha mamy,
• głowa, plecy i pośladki malucha znajdują się w jednej linii,
• głowa dziecka nie jest skręcona,
• dziecko wygląda na rozluźnione i bezpieczne.

Przy przystawianiu dziecka do piersi można wspomóc się poduszkami lub specjalnym rogalem do karmienia. Warto oprzeć na nich łokcie i ramiona, aby jak najmniej odczuwać ciężar dziecka. Często jedno karmienie trwa kilkanaście minut, co powoduje zmęczenie mięśni.
Aby rozpocząć karmienie, należy chwycić pierś w literę “C” – 4 palce przytrzymują ją od spodu, a kciuk znajduje się na górze. Taka pozycja umożliwia sterowanie brodawką. Główkę dziecka należy delikatnie odchylić do tyłu, tak aby jego nos znajdował się na wysokości brodawki, następnie powinno się drażnić wargę dziecka sutkiem, co spowoduje szerokie otwarcie ust. W tym momencie należy skierować brodawkę do podniebienia (delikatnie naciskając pierś) i nałożyć buzię dziecka na pierś. Po chwili niemowlę powinno zacząć rytmicznie ssać.

Sprawdź: Czy mleko w piersiach może się zepsuć?

Jak karmić piersią?

Efektywne karmienie piersią oznacza, że niemowlę otrzymuje odpowiednią dla siebie ilość pokarmu, jest najedzone, dzięki czemu prawidłowo wzrasta i nie brakuje mu żadnych składników odżywczych. Jednym z najistotniejszych elementów efektywnego karmienia jest prawidłowe przystawienie noworodka do piersi. Każda mama może samodzielnie ocenić, czy zrobiła to dobrze:

• w czasie karmienia nie odczuwa bólu piersi ani brodawek,
• buzia dziecka jest szeroko otwarta, a dolna warga jest wywinięta,
• w buzi dziecka znajduje się brodawka i większa część otoczki,
• nos i broda dziecka stykają się z piersią,
• policzki malucha są zaokrąglone i wypełnione,
• dziecko ssie wolno i słychać regularne przełykanie,
• mama czuje wypływanie pokarmu.

Zalecane jest karmienie noworodka na żądanie – malucha karmi się zawsze wtedy, kiedy wyraża taką chęć – płacze, wkłada rączki do buzi, ssie paluszki, mlaszcze. Nie wolno go ignorować, nawet gdy od poprzedniego posiłku minęło niewiele czasu. Niemowlę często chce ssać pierś po to, aby się napić lub uspokoić i pobyć blisko z mamą. Prawidłowe karmienie piersią ma miejsce wtedy, kiedy spełnione są poniższe wskaźniki skutecznego karmienia (WSK):

• dziecko karmione jest 8-12 razy na dobę, w tym 1-2 razy w nocy,
• dziecko jest prawidłowo przystawione do piersi,
• słychać odgłos połykania,
• do 6 tygodnia życia dziecko oddaje 3-4 papkowate stolce dziennie,
• dziecko moczy 6-8 pieluszek dziennie (w pierwszym tygodniu życia może być ich mniej),
• niemowlę przybiera na wadze adekwatnie do swojego wieku,
• dziecko jest spokojne, rozluźnione i samo kończy karmienie.

Dziecko powinno przybierać na wadze zgodnie z normami przyjętymi dla jego wieku:

• 26-30g na dobę do 3. miesiąca życia,
• 18g na dobę między 3. a 6. miesiącem,
• 13g na dobę między 6. a 9. miesiącem,
• 9g na dobę po 9. miesiącu życia.

Niemowlęta karmione piersią rosną w innym tempie niż te karmione mlekiem modyfikowanym. Należy także pamiętać, że noworodek może stracić 7% swojej masy ciała, jednak po około 14 dniach ponownie osiąga swoją masę urodzeniową. Jest to zjawisko fizjologiczne spowodowane utratą wody i wyczerpaniem zmagazynowanego w wątrobie glikogenu i zapasu tłuszczu. W przypadku jakichkolwiek obaw związanych z efektywnym karmieniem i tempem rozwoju dziecka, należy skonsultować się z położną, doradcą laktacyjnym lub pediatrą.

Sprawdź: Najczęstsze przyczyny płaczu dziecka podczas karmienia

Karmienie na leżąco

Wygodna pozycja do karmienia jest jednym z najistotniejszych elementów tej czynności. W pierwszych tygodniach życia dziecka zdarza się, że karmienia odbywają się często i trwają długo. Nieodpowiednie ułożenie ciała skutkuje nie tylko zmęczeniem, ale jest również przyczyną nieefektywnego karmienia. Jedną z polecanych pozycji jest karmienie dziecka na leżąco. Karmienie noworodka na leżąco można przeprowadzić na dwa sposoby:

• Na wznak
  tę pozycję wykorzystuje się do pierwszego karmienia po cięciu cesarskim. Kobieta powinna leżeć na wznak z głową podpartą na wysokiej poduszce. Noworodek leży wzdłuż ciała mamy lub pod skosem. Mama przytrzymuje go ramieniem (które może być podparte poduszkami) od boku. Kiedy buzia dziecka znajduje się na wysokości brodawki, rozpoczyna się karmienie.

• Na boku
  wykorzystuje się ją do pierwszego karmienia po porodzie siłami natury, następnie jest polecana do karmień nocnych. Kobieta powinna położyć się na boku, oprzeć ramię na łóżku, a pod głowę podłożyć poduszkę. Niemowlę musi być zwrócone twarzą i brzuchem w stronę mamy, a jego głowa opierać się na jej ramieniu. W momencie, kiedy usta dziecka znajdują się na wysokości sutka, rozpoczyna się karmienie. Warto podłożyć poduszkę między kolana, pod plecy i ramię, aby zmniejszyć napięcie w mięśniach.

Jak często karmić noworodka?

Podstawowym pytaniem, które zadaje sobie każda karmiąca mama jest jak często i co ile godzin karmić noworodka? Wątpliwości wzbudza przede wszystkim czy dziecko najadło się wystarczająco oraz czy nie jest przekarmiane. Główną zasadą jest karmienie na żądanie noworodka, czyli przystawianie go do piersi, zawsze wtedy, kiedy się tego domaga. Dzięki temu zyskuje się pewność, że maluch ma zaspokojony apetyt i spożywa tyle pokarmu ile faktycznie potrzebuje.

To, ile karmień piersią na dobę się odbywa, zależy w głównej mierze także od wieku noworodka. Początkowo może domagać się on przystawienia do piersi zwykle kilkanaście razy na dobę, nawet niespełna godzinę po poprzednim posiłku. Młodym mamom często wydaje się, że karmią bez przerwy, stąd pojawiają się wątpliwości, czy dziecko faktycznie się najada i nie jest głodne.

Na początku karmień powinno być 8-12 na dobę, także 1-2 razy w nocy. Najdłuższa przerwa w ciągu dnia zwykle wynosi 3 godziny, a w nocy 4. Dziecko zwykle samo domaga się jedzenia, jeżeli jednak między karmieniami minęło dużo czasu lub dziecko chce jeść rzadziej niż 8 razy, należy zachęcać go do ssania piersi, a niekiedy także wybudzać je na karmienie. Ważne jest, aby obserwować swoje dziecko, a w razie wątpliwości skonsultować się z pediatrą.

Jak długo karmić piersią?

Niezwykle istotną kwestią jest to, ile powinno trwać karmienie piersią. Zgodnie z zaleceniami Światowej Organizacji Zdrowia niemowlę należy karmić wyłącznie piersią przez minimum pierwsze 6 miesięcy życia. W tym czasie nie jest konieczne dopajanie dziecka wodą, sztucznym mlekiem czy glukozą. Następnie warto je kontynuować do 2 roku życia, a nawet dłużej przy jednoczesnym wprowadzaniu pokarmów uzupełniających (mleko modyfikowane nie jest pokarmem uzupełniającym).

Wiele mam zastanawia się także ile minut trwa karmienie piersią noworodka. Zgodnie z zaleceniami dziecko samo powinno decydować ile pokarmu zje. Na początku karmienia odbywają się często, ale są krótkie, później mogą się wydłużać i trwać kilkanaście minut na każdą pierś. Dziecko poprzez ssanie piersi nie tylko zaspokaja głód, ale także uspokaja się i korzysta z bliskości z mamą. Nigdy nie należy zabierać dziecku piersi. Można delikatnie wysunąć brodawkę z ust dziecka, jeżeli zasnęło w trakcie ssania.

Dziecko przy karmieniu – nieefektywne karmienie

Zdarza się, zwłaszcza na początku, że karmienie dziecka jest nieefektywne. Najczęściej związane jest to z nieprawidłowym przystawieniem dziecka do piersi. Świadczą o tym następujące objawy:

• słychać mlaskanie i cmokanie przy karmieniu piersią,
• usta dziecka nie są szeroko otwarte,
• wargi dziecka nie są wywinięte,
• w buzi znajduje się sam sutek, bez otoczki,
• policzki dziecka są zapadnięte,
• mama odczuwa ból podczas karmienia,
• po karmieniu brodawka jest spłaszczona,
• niemowlę krzyczy i płacze przy karmieniu, jest rozdrażnione.

Jeżeli mama zauważy następujące objawy, powinna spróbować ponownie przystawić dziecko do piersi. W tym celu należy delikatnie włożyć mały palec w kącik ust dziecka. Kiedy niemowlę puści brodawkę warto poprawić swoją pozycję ciała oraz ułożenie dziecka i podjąć kolejną próbę przystawienia dziecka do piersi.

Kryzys laktacyjny

Problemy z laktacją, czyli niedostatecznym wydzielaniem mleka są potocznie określane jako kryzys laktacyjny. Objawy utrzymują się około 2 dni i są to zwykle:

• uczucie miękkich, pustych piersi,
• dłuższe i częstsze domaganie się piersi przez dziecko,
• rozdrażnienie i nerwowość dziecka podczas karmienia.

Zwykle pojawia się kryzys laktacyjny w 3 tygodniu po porodzie. Przyczyną są najczęściej nagłe skoki rozwojowe dziecka. Kiedy maluch rośnie zwiększa się jego zapotrzebowanie na pokarm, a organizm mamy potrzebuje chwili czasu, aby zwiększyć produkcję mleka. Zanik pokarmu może być spowodowany także stresem, zmęczeniem, nieregularnym przystawianiem dziecka do piersi lub kilkudniową przerwą w karmieniu. Należy wtedy pobudzać brodawkę i próbować przystawiać dziecko do piersi. Brak pokarmu po porodzie także wymaga pobudzania laktacji pod okiem położnej.

Antybiotyk przy karmieniu piersią

Istotną kwestią dla każdej mamy jest antybiotyk a karmienie piersią. Wiele kobiet obawia się, że może on wpłynąć negatywnie na dziecko, dlatego nie podejmują leczenia lub na ten czas odstawiają dziecko od piersi. Prawdą jest, że antybiotykoterapia może szkodzić noworodkowi, dlatego wszelkie leki powinno przyjmować się jedynie w razie konieczności i tylko pod okiem lekarza. Istnieją jednak antybiotyki, które zostały przebadane i mogą być stosowane przez kobiety w ciąży oraz te mamy, które karmią piersią.

Przed rozpoczęciem leczenia zawsze należy poinformować lekarza o fakcie karmienia piersią. Dzięki temu będzie mógł dopasować do schorzenia antybiotyk, który nie wpływa negatywnie na noworodka, dlatego nie będzie konieczne odstawienie go od piersi. Leki, które mogą być stosowane przez mamy karmiące to przede wszystkim penicyliny, erytromycyna, a także azytromycyna i doksycyklina. Pierwszą dawkę antybiotyku należy przyjąć po porannym karmieniu, a drugą przed przerwą nocną.

Niekiedy jednak konieczne jest zastosowanie antybiotyków, które nie zostały przebadane pod kątem wpływu na noworodka lub udowodniono, że przenikają do mleka i są groźne dla dziecka. Na ten czas konieczne jest przerwanie karmienia i kontynuowanie go dopiero 48 godzin po ostatniej dawce leku.

Karmienie piersią – jedna pierś jest większa

Jeżeli podczas karmienia jedna pierś jest większa. Asymetria zdarza się większości karmiących mam. Może wynikać z częstszego podawania dziecku akurat tej piersi, co stymuluje ją do zwiększonej produkcji mleka. Aby temu zaradzić, warto spróbować częściej podawać dziecku drugą pierś. Jest to zjawisko fizjologiczne i nie powinno być powodem do obaw, jeżeli nie towarzyszą mu żadne inne objawy: zastój mleka, obrzęk, bolesność i zgrubienia w piersi oraz gorączka. W takim przypadku należy skonsultować się z lekarzem.

Problemy z laktacją

Każde problemy z karmieniem piersią, które mogą pojawić się w każdym momencie po porodzie warto skonsultować z położną lub doradcą laktacyjnym. Są to specjaliści, którzy udzielą odpowiednich wskazówek i porad związanych z laktacją. Chwilowe problemy nie oznaczają końca naturalnego karmienia.

Zobacz też: Laktator elektryczny czy ręczny?

Zdjęcie główne: drshilva MD @Flickr /CC