W Wielką Sobotę we wszystkich domach i kościołach w Polsce trwają wyjątkowe uroczystości. Tradycyjnie w tym dniu przygotowuje się koszyczki ze święconką, które następnie są błogosławione przez księdza. Następnego dnia pokarm ze święconki spożywa się podczas świątecznego śniadania. Nie wszyscy jednak wiedzą, że poszczególne produkty niosą ważną symbolikę. Które elementy święconki są niezbędne, a które jedynie „fakultatywne”… lub nawet wręcz niezalecane? Jak przygotować koszyczek wielkanocny?
Co wkładamy do koszyczka wielkanocnego?
Zwyczaj święcenia pokarmów pojawił się w świecie chrześcijańskim już w VIII wieku, choć na ziemiach polskich zaczęto go akceptować dopiero w stuleciu XIV. Początkowo to kapłani wędrowali od domu do domu, skraplając święconą wodą suto zastawione stoły swoich wiernych. Tych ostatnich przybywało jednak z każdym rokiem. W pewnym momencie duchowni zmienili więc strategię i zaczęli organizować zbiorowe święcenie pokarmów w Wielką Sobotę. Taka forma zachowała się do dnia dzisiejszego.
Przygotowując święconkę, powinniśmy pamiętać przede wszystkim o rzeczach takich jak:
- chleb,
- jajko,
- sól,
- wędlina/kiełbasa,
- chrzan,
- baranek.
Każdy z tych elementów posiada w Polsce swoją rozpoznawalną symbolikę. Umieszczając je wszystkie w koszyku, możemy liczyć w nadchodzącym roku na pomyślność w życiu rodzinnym i zawodowym.
Zobacz: Kiedy się je żurek wielkanocny?
Koszyczek wielkanocny: co włożyć?
Co się wkłada do koszyczka wielkanocnego? Jak już powiedzieliśmy, może on zawierać również pokarmy dodatkowe. Obecność każdego z nich bywa akceptowana bardziej lub mniej, w zależności od regionu, tradycji rodzinnych albo nawet swoistych parafialnych trendów. Do takich nieobowiązkowych rzeczy zaliczamy ser, ciasto, czekoladowego króliczka, kurczaczka oraz masło. Natomiast zdecydowanie nie powinniśmy święcić alkoholu – jedynym dopuszczalnym płynem w koszyczku jest woda.
Żaden z wymienionych elementów nie pojawił się na naszej liście przypadkowo. Poszczególne pokarmy odsyłają do konkretnych wyobrażeń czy wręcz pragnień. Ich poświęcenie w Wielką Sobotę ma nas zatem przybliżyć do osiągnięcia pewnych celów duchowych i materialnych.
Sprawdź: Ile może stać żurek? Podpowiadamy, ile czasu i jak przechowywać żurek
Co symbolizują rzeczy w koszyczku wielkanocnym?
Przyjrzyjmy się zatem zawartości dobrze przygotowanego koszyczka. Znajdzie się w nim:
- chleb – najważniejszy składnik święconki. Symbol zarówno Eucharystii, jak i codziennego pożywienia. Kosz wielkanocny powinien zawierać kawałek prawdziwego chleba, a nie bułki. Brak pieczywa zwiastowałby zaś całoroczną biedę.
- jajko – oznacza moc, życie i odradzanie się. Początkowo budziło nieufność ze strony chrześcijaństwa jako symbol pogański; z czasem stało się jednak nieodłącznym elementem Wielkanocy
- sól – nośnik duchowej (niemal magicznej!) siły. Chroni przed zepsuciem nie tylko pokarmy, lecz również wiarę domowników
- wędlina/kiełbasa – oznaka płodności, dostatku i zasobności gospodarzy. Echo dawnej tradycji składania w ofierze baranka lub jagnięcia na święto Paschy
- chrzan – poprzez swój ostry smak ma nam przywodzić na myśl mękę Chrystusa, która posiadała przecież głęboki sens i cel
- baranek – robi się go z ciasta, cukru, chleba bądź masła. Obowiązkowo zaopatrzony w chorągiewkę, przedstawia samego Jezusa, czyli Baranka Bożego
- ser – symbol współpracy między ludźmi a zwierzętami gospodarskimi
- ciasto – oznaka doskonałości, kunsztu kulinarnego pani domu
- króliczek czekoladowy – symbol wiosennej witalności. Jako stosunkowo nowy składnik koszyczka, nadal budzi pewne kontrowersje; niektórzy rezygnują z niego, uważając, że jest zbyt pogański jak na święconkę
- kurczaczek – uosabia nowo narodzone życie
- masło – wyobraża obfitość i zamożność.
Zobacz: Drugi dzień świąt wielkanocnych 2022. Czy trzeba iść do kościoła?
Jak udekorować koszyczek wielkanocny?
Odrębną kwestią pozostaje to, jak ozdobić koszyczek wielkanocny. Z pewnością powinniśmy go przystroić białą serwetką (albo nawet dwiema: jedną wykładamy na dno kosza, drugą zaś przykrywamy pokarmy). Do elementów tradycji należy też gałązka bukszpanu, czyli symbol odradzającego się życia. Wiele osób wplata w wiklinę ozdobną kokardę.
Sprawdź: Czy ciasto drożdżowe można mrozić?
Jak poświęcić koszyczek wielkanocny?
Tradycyjny obrzęd święcenia pokarmów był przez ostatnie dwa lata zakłócany przez pandemię. Hierarchowie kościelni prosili wiernych o samodzielne poświęcenie koszyczków tuż przed wielkanocnym śniadaniem. Miał im w tym pomóc odpowiedni fragment Pisma św., odczytywany najlepiej przez ojca rodziny. W tym roku jednak wszystko najprawdopodobniej odbędzie się zgodnie z tradycją, do której jesteśmy przyzwyczajeni, i wierni będą mogli udać się z koszyczkami na zwyczajowe święcenie.
Zobacz: Czy można zamrozić sałatkę jarzynową? Jak zamrozić sałatkę jarzynową?
Rodzice pytają o koszyczek wielkanocny
W koszyczku możemy znaleźć: chleb, jajko, sól, wędlinę, chrzan, ser, ciasto, masło, baranka, króliczka i kurczaczka.
Najłatwiej zrobić go samodzielnie z papieru, chociaż w sieci znajdziemy też inne warianty (np. z nakrętek).
W zależności od regionu kraju, można rezygnować z niektórych pokarmów albo przygotowywać je nieco inaczej. Najbardziej kontrowersyjny jest króliczek, uważany przez niektórych za element pogański.
Najczęściej za ozdobę służą serwetki, gałązki bukszpanu oraz kokarda. Tak przystrojony koszyczek wielkanocny podoba się zwłaszcza dzieciom.
