Sepsa: przyczyny, objawy i leczenie posocznicy

Drobnoustroje, które są odpowiedzialne za wywołanie stanu zapalnego, tuż po wniknięciu przez błony śluzowe są atakowane przez komórki odpornościowe. Kiedy układ immunologiczny jest osłabiony, dochodzi do szerzenia się infekcji po całym organizmie. Pojawia się wówczas uogólnione zakażenie. Sepsa rozwija się nagle i bardzo szybko postępuje. Jest to stan, który prowadzi do groźnych dla zdrowia i życia powikłań, ponieważ w jego przebiegu dochodzi do niewydolności wielu narządów wewnętrznych. Jej najcięższą postacią jest ​ wstrząs septyczny​ .

Co to jest sepsa?

Sepsa​ , inaczej nazywana posocznicą, to zespół objawów będących powikłaniem toczącego się zakażenia bakteryjnego, grzybiczego lub wirusowego, którego układ immunologiczny nie jest w stanie opanować. Prowadzi do zaburzeń funkcjonowania i uszkodzenia narządów wewnętrznych. Warto zaznaczyć, że jest to gwałtowna reakcja organizmu osoby chorej na toczący się stan zapalny, a nie choroba, którą można się nią zarazić.

Posocznica może mieć różny przebieg i nasilenie. Wyróżnia się etapy schorzenia, które świadczą o etapie zaawansowania uogólnionego zakażenia organizmu:

• zespół ogólnoustrojowej reakcji zapalnej (SIRS) wywołany patogenem,
• ciężka sepsa,
• wstrząs septyczny.

Sepsa stanowi poważny problem kliniczny​, zwłaszcza na oddziałach intensywnej opieki medycznej (sepsa szpitalna). Wykazuje się wysoką śmiertelnością – szacuje się, że w Polsce z jej powodu umiera rocznie ponad 1000 osób. W celu jej zapobiegania i monitorowania przypadków wystąpienia, powołano Polską Grupę Roboczą ds. Sepsy​ .

Sepsa: przyczyny

Różnego rodzaju drobnoustroje, odpowiadające za rozwinięcie się stanu zapalnego w organizmie człowieka, mogą stać się czynnikiem, który wywołał sepsę. ​ Większość przypadków jest wywołana zakażeniem bakteryjnym​ , głównie pneumokokami, meningokokami oraz ​ Haemophilus influenzae.

Zobacz: Kalendarz szczepień dziecka

Punktem wyjścia są infekcje w obrębie jamy brzusznej, układu moczowego (urosepsa), płuc, opon-mózgowych, nerek, a także gardła, zatok przynosowych i tkanek okołozębowych, z którymi nie poradził sobie osłabiony układ odpornościowy. W konsekwencji braku odpowiedzi immunologicznej, ​ patogeny namnażają się i rozprzestrzeniają drogą krwi po całym organizmie​ .

Sepsa szpitalna wywołana jest drobnoustrojami, które są określane jako potencjalnie chorobotwórcze, a u zdrowych osób zwykle nie powodują poważniejszych zakażeń: gronkowiec złocisty, paciorkowce, pałeczka ropy błękitnej, ​ E.coli, a także grzyb Candida albicans. Czynnikiem ryzyka pojawienia się posocznicy u pacjentów są wszelkiego rodzaju cewniki, wkłucia dożylne, dreny, odleżyny, rany oraz przetaczanie krwi i płynów.

Szczególnie narażone na zakażenie sepsą są dzieci, osoby w podeszłym wieku, osoby z osłabionym lub nieprawidłowo funkcjonującym układem immunologicznym, przewlekłe chore, przemęczone fizycznie i psychicznie, a także przebywające w dużych skupiskach ludzi.

Jakie są objawy sepsy?

Pierwsze objawy sepsy to najczęściej ogólne osłabienie i uczucie rozbicia, podwyższona temperatura ciała oraz przyspieszona akcja serca. Dolegliwości są niespecyficzne, dlatego łatwo mogą zostać pomylone z przeziębieniem lub grypą. ​ Nie warto zwlekać z wizytą u lekarza ​ i wykonaniem badań kontrolnych, zwłaszcza, gdy w ostatnim czasie przechodziliśmy, np. zakażenie zęba, zabieg chirurgiczny lub infekcję dróg moczowych. Posocznica postępuje bardzo szybko i gwałtownie. W niektórych przypadkach może rozwinąć się do ciężkiej postaci w zaledwie kilka godzin. ​

Objawy sepsy u dorosłych​ to:

• nagłe i wyraźne pogorszenie stanu ogólnego,
• wysoka gorączka lub spadek temperatury poniżej 36°C,
• dreszcze,
• przyspieszenie akcji serca, powyżej 90 uderzeń na minutę,
• zwiększenie liczby oddechów do ponad 20 na minutę,
• zmiany zabarwienia skóry (bladość, zasinienie, zażółcenie),
• wybroczyny na skórze w postaci czerwonych plam,
• bóle mięśni,
• zaburzenia świadomości,
• nadmierna senność.

Objawy sepsy u dzieci ​ to także:

• wymioty,
• skąpomocz,
• obniżenie napięcia mięśniowego,
• brak apetytu,
• nadmierny płacz,
• apatia i rozdrażnienie.

Często dochodzi do rozwinięcia się zapalenia opon mózgowo-rdzeniowych. ​ W miarę postępu posocznicy dochodzi do niewydolności wielonarządowej​ , obejmującej układ nerwowy, oddechowy, krążenia oraz pokarmowy.

Wstrząs septyczny

Wstrząs septyczny jest ​ najcięższą postacią sepsy​ . Dochodzi do niego, gdy organizm osoby chorej nie jest w stanie utrzymać prawidłowej funkcji. Jego charakterystycznym objawem jest bardzo niskie ciśnienie tętnicze krwi, które jest oporne na leczenie. W jego
przebiegu dochodzi do ostrej niewydolności krążenia i niewydolności oddechowej, a także do upośledzenia czynności nerek. Jest to ​ bezpośredni stan zagrożenia życia​, który zwykle kończy się zgonem.

Sepsa: leczenie

Ze względu na szybko postępujące objawy i pogorszenie stanu chorego, leczenie sepsy wymaga bezwzględnej hospitalizacji na oddziale intensywnej opieki medycznej. Jest to trudny i długotrwały proces. Największe znaczenie ma ​ szybkie włączenie antybiotykoterapii ​ w celu wyeliminowania źródła zakażenia oraz podtrzymanie podstawowych funkcji życiowych i czynności narządów wewnętrznych poprzez zastosowanie leków, przetaczanie płynów, składników krwi i preparatów krwiopochodnych, a także dializę.

W powodzeniu terapii duże znaczenie ma wykonanie ​ posiewu krwi oraz wydzieliny z rany, moczu lub płynu mózgowo-rdzeniowego w celu zidentyfikowania drobnoustroju odpowiedzialnego za zakażenie i zastosowanie leków, na które wykazuje najwyższą wrażliwość.

Rokowanie w przypadku posocznicy

Posocznica nadal stanowi najpoważniejszy problem kliniczny, ponieważ ​ cechuje się szybkim postępem i wysoką śmiertelnością​ , która utrzymuje się na poziomie ​ 30-50%​ . Rokowanie zależy przede wszystkim od wczesnego rozpoznania, szybkiego wdrożenia odpowiedniej terapii oraz ogólnego stanu pacjenta. W ​ profilaktyce sepsy ​ duże znaczenie ma wykonywanie ​ szczepień ochronnych​ , szczególnie przeciwko meningokokom i  pneumokokom.