Jednym z najważniejszych objawów obniżenia odporności, wykrywanym w badaniach laboratoryjnych jest leukopenia, czyli niski poziom białych krwinek. Zmniejszona odporność organizmu sprawia, że jest on dużo bardziej podatny na ataki wirusów i bakterii, również tych wyjątkowo niebezpiecznych, które mogą prowadzić do poważnych schorzeń, a nawet uogólnionej reakcji zapalnej organizmu i sepsy. Dlatego tak ważne jest regularne wykonywanie badań profilaktycznych, które pozwalają w porę wychwycić nieprawidłowości.
Leukopenia, czyli niski poziom białych krwinek
Podstawowym badaniem pozwalającym określić liczbę całkowitą leukocytów, czyli białych krwinek, jest morfologia. Leukocyty, produkowane przede wszystkim przez szpik kostny, śledzionę oraz grasicę, odpowiadają za prawidłową walkę organizmu z wszystkimi patogenami. Ich liczba zwiększa się zawsze, gdy w organizmie pojawia się nieproszony gość lub zainicjowany zostaje proces zapalny. Norma dla osoby dorosłej mieści się w zakresie od 4 do około 11 tysięcy na mikrolitr krwi. Leukopenia – choroba związana z obniżonym stężeniem krwinek białych w organizmie, może mieć wiele postaci, w zależności od tego, której frakcji dotyczy. Zazwyczaj w laboratoriach wykonywana jest morfologia 5 DIFF, która pozwala dodatkowo podzielić leukocyty na poszczególne typy krwinek białych: neutrofile, eozynofile, bazofile, monocyty i limfocyty. Każda z nich odgrywa ważną rolę w prawidłowym funkcjonowaniu naszego organizmu, dlatego ważna jest nie tylko ogólna liczba krwinek białych, ale również wzajemny stosunek poszczególnych frakcji. Jeśli chodzi o stan jakim jest leukopenia – przyczyny i objawy zależą również w dużej mierze od wieku pacjenta.
Leukopenia u dzieci
U dzieci poziom leukocytów może być naturalnie niższy niż u osób dorosłych. O leukopenii u dzieci mówimy, gdy poziom krwinek białych spadnie poniżej 3 tysięcy na mikrolitr, natomiast leukopenia u niemowląt ma miejsce dopiero poniżej 2 tysięcy komórek na mikrolitr. Najczęściej dotyczy ona poszczególnych linii komórkowych leukocytów. Najczęściej jednak jest ona wynikiem przebytej infekcji i charakteryzuje się zmianą stosunku limfocytów i neutrofilii (liczba limfocytów rośnie, a neutrofilii maleje). Inne przyczyny: anemia z niedoboru żelaza, uszkodzenie i hipoplazja szpiku, a także nowotwory szpiku, posocznica oraz wstrząs anafilaktyczny. Bardzo rzadko zdarzają się wrodzone niedobory krwinek białych, najczęściej w linii limfocytarnej. Taka leukopenia u dzieci objawy może powodować bardzo poważne, zaliczyć do nich należy m.in. zahamowanie wzrostu czy nieprawidłową postawę ciała i wyjątkową podatność na infekcje.
Przyczyny leukopenii
Niedobór białych krwinek u dorosłych może być spowodowany wieloma czynnikami. W większości przypadków jest skutkiem infekcji i ma charakter krótkotrwały. W sytuacji jednak, kiedy w kontrolnej morfologii dalej obserwuje się spadek białych krwinek, przyczyny które należy rozważyć to:
- choroby autoimmunologiczne, takie jak RZS czy toczeń rumieniowaty układowy,
- schorzenia dotyczące szpiku, m.in. włóknienie szpiku, anemia aplastyczna,
- nowotwory szpiku – choroby związane z zaburzeniem procesów krwiotwórczych, których przejawem są bardzo mocno obniżone białe krwinki (leukopenia) – białaczka szpikowa i chłoniak Hodgkina,
- zanik białych krwinek, zwłaszcza limfocytów, obserwuje się również w przebiegu zakażenia wirusem HIV, a co za tym idzie u osób cierpiących na AIDS,
- nadczynność tarczycy,
- leukopenia po chemioterapii i radioterapii – skutkiem ubocznym ich stosowania jest całkowity brak leukocytów,
- hipersplenizm,
- choroby pasożytnicze,
- wrodzone niedobory leukocytów, takie jak np.zespół Kostmanna dotyczący neutrofilii,
- gruźlica,
- styl życia – czynniki prowadzące do schorzenia jaki jest leukopenia to stres, nieprawidłowe odżywianie, niedobory witamin, zwłaszcza jeśli mają charakter stały,
- długotrwałe stosowanie leków przeciwbólowych, immunosupresyjnych oraz psychotropowych,
- zatrucie stężonymi rozpuszczalnikami lub farbami.
Jak widać powodów obniżonego poziomu krwinek białych w morfologii krwi jest wiele, dlatego lekarz powinien zawsze brać pod uwagę również inne objawy towarzyszące leukopenii.
Leukopenia – objawy
Zazwyczaj leukopenia jest objawem długotrwałej choroby i po niedługim czasie organizm samodzielnie uzupełnia braki. Często w tej sytuacji nie daje żadnych objawów i tylko kontrolna morfologia pozwala wykryć niski poziom leukocytów. Co oznacza jednak długotrwała i głęboka leukopenia? Prowadzi ona do znacznego upośledzenia prawidłowej odporności na czynniki zewnętrzne, a tym samym do zwiększonego ryzyka zakażeń różnego rodzaju drobnoustrojami. Jednak to czy pojawią się jej objawy, zależy w dużej mierze od czynników osobniczych. U niektórych osób nawet niewielki spadek poziomu krwinek białych może prowadzić do poważnych powikłań, u innych dopiero głębokie niedobory wywołają symptomy, skłaniające do wizyty u lekarza. Specjalista dopiero po przeprowadzeniu odpowiednich badań i zebraniu wnikliwego wywiadu lekarskiego może stwierdzić u nas niedobór leukocytów.
Objawy, które mogą o nim świadczyć to w pierwszej kolejności:
- częste infekcje,
- ropne zmiany skórne,
- afty i wrzody w jamie ustnej,
- zapalenie płuc,
- podwyższona temperatura ciała lub gorączka,
- powiększenie węzłów chłonnych,
- ropnie wątroby.
Jak widać stan jakim jest leukopenia, skutki niesie bardzo poważne. Są to jednak późne objawy tego schorzenia, a im później je rozpoznamy tym trudniej je wyleczyć. Początkowo bowiem leukocyty poniżej normy objawy dają mało specyficzne. Należą do nich:
- problemy z koncentracją,
- osłabienie i chroniczne zmęczenie,
- częste bóle głowy,
- zaburzenia emocjonalne,
- sporadyczne nudności lub wymioty,
- długie i obfite miesiączki,
- anemia.
Leukopenia, bez względu na przyczynę wymaga leczenia, gdyż może doprowadzić do całkowitego braku leukocytów, a co za tym idzie zaniku odporności. Taki brak zdolności organizmu do reakcji obronnej na zakażenia, może w krótkim czasie doprowadzić do poważnych powikłań, w tym do śmierci pacjenta.
Leukopenia – leczenie
Skoro tak wiele jest przyczyn jego występowania, jak leczyć niedobór leukocytów? Leukopenia pojawiająca się po długotrwałych chorobach zazwyczaj ma charakter krótkotrwały i ustępuje samoistnie, wraz z powrotem organizmu do normalnego funkcjonowania. Jeżeli jednak nasze ciało nie jest w stanie samodzielnie przywrócić prawidłowego poziomu krwinek białych, należy ustalić niezwłocznie przyczynę takiego stanu i wdrożyć odpowiednie leczenie. Często jednak zdarza się, że nawet wyleczenie choroby odpowiadającej za jej powstanie, nie powoduje zlikwidowania stanu jakim jest leukopenia. Leki stosowane w takiej sytuacji to przede wszystkim sterydy, a w skrajnych przypadkach także czynnik wzrostu granulocytów (G-CSF), a nawet szpik kostny. Taka terapia wymaga jednak pobytu w szpitalu.
Jeśli chodzi o niski poziom leukocytów, leczenie przy niewielkich spadkach może mieć charakter naturalny. Ważne jest przede wszystkim uzupełnienie niedoboru substancji, które prowadzą do powstania stanu jakim jest leukopenia. Dieta w tym przypadku powinna obfitować w naturalne źródła cynku, selenu, żelaza, witaminy A, C oraz witamin z grupy B. Leczenie za pomocą diety sprawdza się szczególnie wtedy, kiedy nie jest możliwe podanie wcześniej wspomnianych leków, m.in. po chemioterapii i radioterapii. Ze względu na fakt iż leukopenia, czyli niski poziom białych krwinek, osłabiają układ odpornościowy, w trakcie terapii należy bardzo przestrzegać zasad higieny, a także dodatkowo unikać przebywania w dużych skupiskach ludzkich, gdzie dużo łatwiej o złapanie infekcji.
