Spółgłoski w języku polskim: rodzaje spółgłosek

Powyżej wymienione, to jednak nie wszystkie spółgłoski w języku polskim. Lista spółgłosek, której uczą się np. studenci polonistyki lub którą posługują się logopedzi, jest znacznie dłuższa. Obejmuje dźwięki, które powstają przez połączenie spółgłoski z następującą po niej samogłoską – przez co następuje zmiękczenie spółgłoski. W fonetycznym zapisie zaznacza się to jako znak apostrofu:

Spółgłoski zmiękczone i miękkie

Spółgłoski zmiękczone to nie to samo, co spółgłoski miękkie. Przykłady spółgłosek zmiękczonych znajdują się powyżej (b´,  c´,  d´, dz,  f”…). Przypominamy, że powstają one przez połączenie z następującą po nich samogłoską. Na przykład w słowie “fiołek” lub “kieszeń”, wyraźnie słyszymy, jakby po f i k występowało “j”, a nie “i”.

Spółgłoski miękkie w języku polskim to: ć, ń, ś, ź, dź, a także j.

Spółgłoski twarde

Aby zrozumieć, czym są spółgłoski twarde, należy wiedzieć, że w języku polskim wyróżniamy spółgłoski miękkie i twarde. Wyróżnienie to bazuje na sposobie, w jaki układa się język w trakcie wymawiania poszczególnych głosek. W przypadku głosek miękkich dąży on ku podniebieniu. Natomiast w przypadku głosek twardych – pozostaje nisko (ale może dotykać zębów).

Spółgłoski twarde to: p, b, f, w, s, z, c, ch, dz, n, m, l, ł, k, g, t, d, sz, ż, cz, dż, r.

Spółgłoski nosowe

Nosowe spółgłoski to te, w trakcie których wymawiania powietrze przechodzi zarówno przez usta, jak i nos. W większości języków występują co najmniej dwie spółgłoski nosowe, czyli m i n. W języku polskim wyróżniamy dodatkowo ń, n’, m’.

Wymowa spółgłosek nosowych bywa utrudniona np. w trakcie kataru lub przy mechanicznym zatkaniu nosa – zaciśnięcie palców na nosie to dobry sposób na sprawdzenie, czy dana spółgłoska jest nosowa, czy nie.

Spółgłoski ustne

Spółgłoski ustne to takie, w trakcie których wymawiania powietrze przechodzi głównie przez usta. Zaliczamy do nich niemal wszystkie spółgłoski języka polskiego, takie jak:  b, c, d, k, s, t, w, z i inne (bez nosowych).

Spółgłoski szczelinowe

Podczas wymawiania spółgłosek szczelinowych narządy mowy układają się w wąską szczelinę (jak sama nazwa wskazuje). W języku polskim szczelinowe spółgłoski to: f, f’, w, w’, s, sz, ś, z, ż, ź, ch, ch’.

Spółgłoski – ćwiczenia dla dzieci

Spółgłoski to głoski, które przysparzają najwięcej kłopotów w trakcie nauki mówienia. Niektóre są odrobinę prostsze do wymówienia, jak np. “t” czy “m”, niektóre trudniejsze, jak “r” czy “dż”. Nauka spółgłosek dla dzieci powinna obejmować ćwiczenia logopedyczne, mające na celu “rozruszanie” aparatu mowy. Niezbędne są także ćwiczenia słuchowe, które uświadamiają dziecku melodię języka i przyzwyczają go do brzmienia poszczególnych dźwięków. Ważne są także ćwiczenia oddechowe, przygotowujące do wymowy poszczególnych spółgłosek.

Spółgłoska czy samogłoska?

Nauka spółgłosek bywa problematyczna dla dzieci, ale zdarza się, że również ich rodzice miewają problem z rozpoznaniem, czy dana głoska to spółgłoska czy jednak samogłoska. Jakie pytania padają najczęściej? Zebraliśmy je poniżej:

Czy ś to spółgłoska?

Czy ś jest spółgłoską? Tak! To spółgłoska miękka.

Czy ą i ę to spółgłoski?

Zarówno ą jak i ę to samogłoski nosowe. Dla wielu osób mylące może być to, że w trakcie wymowy “ą” wydaje się słyszeć na jej końcu “ł”. Można jednak skojarzyć, że tak jak a i e są samogłoskami, tak samo ą i ę też – stanowią po prostu nosowe odpowiedniki tamtych głosek.

Ó – samogłoska czy spółgłoska?

Czy ó jest samogłoską? Bez wątpienia tak! Ó jest samogłoską podobnie jak u, które jest wymawiane w ten sam sposób, jednak ze względów zaszłości gramatycznych, rozróżniamy zapisy tych dwóch głosek.

J – samogłoska czy spółgłoska?