Spółgłoski w języku polskim: rodzaje spółgłosek

Podział głosek na samogłoski i spółgłoski to wiedza potrzebna na etapie nauki mówienia małego dziecka. Dzięki niej możemy lepiej śledzić postępy rozwojowe pociechy. A w przypadku ewentualnych trudności z wymową spółgłosek – wprowadzać ćwiczenia logopedyczne dla dzieci zalecane przez specjalistów.

Podział głosek na samogłoski i spółgłoski

Spółgłoski to dźwięki, które powstają w wyniku zbliżenia powodującego częściowe zablokowanie narządów mowy albo też zwarcia całkowitego narządów mowy. Chociaż definicja ta może wydawać się z początku skomplikowana, po bliższym zapoznaniu się z nią, staje się jasna. W większości języków występuje podział głosek na samogłoski i spółgłoski. Samogłoski nie sprawiają zbyt dużej trudności podczas nauki mówienia, w przeciwieństwie do spółgłosek. Wymagają one znacznie większej sprawności posługiwania się aparatem mowy. To dlatego dzieci znacznie szybciej zaczynają w ramach gaworzenia wymawiać “a”, “i” czy “e” niż np. “t”, “ż” czy “z”.

Aby odrobinę skomplikować sprawę, należy dodać, że podział na spółgłoski i samogłoski to nie jedyny podział głosek. Wyróżnia się jeszcze m.in. głoski dźwięczne i bezdźwięczne (w zależności od tego, czy podczas ich wymawiania drgają więzadła głosowe, czy nie), jak również głoski ustne i nosowe. W języku polskim pojawiają się zarówno spółgłoski ustne i nosowe, jak i samogłoski ustne i nosowe.

  • Spółgłoski ustne: b, c, d, k, s, t, w, z i inne (bez nosowych)
  • Spółgłoski nosowe: m, n, ń, n’, m’
  • Samogłoski ustne: a, e, o, i
  • Samogłoski nosowe: ą, ę

Jak rozpoznać głoski nosowe? W trakcie ich wymawiania, powietrze przechodzi zarówno przez usta, jak i przez nos. W przypadku głosek ustnych, przechodzi jedynie przez usta.

Spółgłoski w języku polskim

Każdy język posiada swój indywidualny zestaw spółgłosek. Podstawowe spółgłoski w języku polskim, których uczymy się w szkole, to:

b, c, ć, cz, d, dz, , , f, g, ch (pisane też jako h), j, k, l, ł, m, n, ń, p, r, s, ś, sz, twzź, ż (pisane też jako rz).

Wszystkie spółgłoski

Powyżej wymienione, to jednak nie wszystkie spółgłoski w języku polskim. Lista spółgłosek, której uczą się np. studenci polonistyki lub którą posługują się logopedzi, jest znacznie dłuższa. Obejmuje dźwięki, które powstają przez połączenie spółgłoski z następującą po niej samogłoską – przez co następuje zmiękczenie spółgłoski. W fonetycznym zapisie zaznacza się to jako znak apostrofu:
, dz’ch´,,  t´.

Spółgłoski zmiękczone i miękkie

Spółgłoski zmiękczone to nie to samo, co spółgłoski miękkie. Przykłady spółgłosek zmiękczonych znajdują się powyżej ( , dzf”…). Przypominamy, że powstają one przez połączenie z następującą po nich samogłoską. Na przykład w słowie “fiołek” lub “kieszeń”, wyraźnie słyszymy, jakby po f i k występowało “j”, a nie “i”.

Spółgłoski miękkie w języku polskim to: ć, ń, ś, ź, , a także j.

Spółgłoski twarde

Aby zrozumieć, czym są spółgłoski twarde, należy wiedzieć, że w języku polskim wyróżniamy spółgłoski miękkie i twarde. Wyróżnienie to bazuje na sposobie, w jaki układa się język w trakcie wymawiania poszczególnych głosek. W przypadku głosek miękkich dąży on ku podniebieniu. Natomiast w przypadku głosek twardych – pozostaje nisko (ale może dotykać zębów).

Spółgłoski twarde to: p, b, f, w, s, z, c, ch, dz, n, m, l, ł, k, g, t, d, sz, ż, cz, dż, r.

Spółgłoski nosowe

Nosowe spółgłoski to te, w trakcie których wymawiania powietrze przechodzi zarówno przez usta, jak i nos. W większości języków występują co najmniej dwie spółgłoski nosowe, czyli m i n. W języku polskim wyróżniamy dodatkowo ń, n’, m’.

Wymowa spółgłosek nosowych bywa utrudniona np. w trakcie kataru lub przy mechanicznym zatkaniu nosa – zaciśnięcie palców na nosie to dobry sposób na sprawdzenie, czy dana spółgłoska jest nosowa, czy nie.

Spółgłoski ustne

Spółgłoski ustne to takie, w trakcie których wymawiania powietrze przechodzi głównie przez usta. Zaliczamy do nich niemal wszystkie spółgłoski języka polskiego, takie jak:  b, c, d, k, s, t, w, z i inne (bez nosowych).

Spółgłoski szczelinowe

Podczas wymawiania spółgłosek szczelinowych narządy mowy układają się w wąską szczelinę (jak sama nazwa wskazuje). W języku polskim szczelinowe spółgłoski to: f, f’, w, w’, s, sz, ś, z, ż, ź, ch, ch’.

Spółgłoski – ćwiczenia dla dzieci

Spółgłoski to głoski, które przysparzają najwięcej kłopotów w trakcie nauki mówienia. Niektóre są odrobinę prostsze do wymówienia, jak np. “t” czy “m”, niektóre trudniejsze, jak “r” czy “dż”. Nauka spółgłosek dla dzieci powinna obejmować ćwiczenia logopedyczne, mające na celu “rozruszanie” aparatu mowy. Niezbędne są także ćwiczenia słuchowe, które uświadamiają dziecku melodię języka i przyzwyczają go do brzmienia poszczególnych dźwięków. Ważne są także ćwiczenia oddechowe, przygotowujące do wymowy poszczególnych spółgłosek.

Spółgłoska czy samogłoska?

Nauka spółgłosek bywa problematyczna dla dzieci, ale zdarza się, że również ich rodzice miewają problem z rozpoznaniem, czy dana głoska to spółgłoska czy jednak samogłoska. Jakie pytania padają najczęściej? Zebraliśmy je poniżej:

Czy ś to spółgłoska?

Czy ś jest spółgłoską? Tak! To spółgłoska miękka.

Czy ą i ę to spółgłoski?

Zarówno ą jak i ę to samogłoski nosowe. Dla wielu osób mylące może być to, że w trakcie wymowy “ą” wydaje się słyszeć na jej końcu “ł”. Można jednak skojarzyć, że tak jak a i e są samogłoskami, tak samo ą i ę też – stanowią po prostu nosowe odpowiedniki tamtych głosek.

Ó – samogłoska czy spółgłoska?

Czy ó jest samogłoską? Bez wątpienia tak! Ó jest samogłoską podobnie jak u, które jest wymawiane w ten sam sposób, jednak ze względów zaszłości gramatycznych, rozróżniamy zapisy tych dwóch głosek.

J – samogłoska czy spółgłoska?

Czy j jest spółgłoską? Tak! Głoska j jest bez wątpienia spółgłoską dźwięczną, ustną.

Dodaj komentarz

Fryzury Ślubne

Fryzura ślubna

Fryzura ślubna stanowi dopełnienie stylizacji ślubnej. Podpowiemy, jak ją wybrać… Fryzura ślubna to bardzo ważny element stylizacji. Musi nie tylko pasować do sukni, całej koncepcji wystroju, ale wpisać się w...

Czytaj dalej →
Rozwój niemowląt, Rodzice

Ojcowskie “Bucket List”

Jak tylko Sylwia zaszła w ciążę zacząłem przeglądać blogi parentingowe, głównie ojców. Mój znajomy twierdzi, że blogowanie powinno być zakazane, a mnie za tatasap.pl chciał zastrzelić.:) Blogowanie według niego zabija...

Czytaj dalej →
Prezenty dla świadków

Jaki prezent zrobić świadkom na weselu?

Wesele to bardzo stresujący moment. Nie tylko młoda para ma dużo spraw na głowie, ale również i świadkowie wkładają mnóstwo swojej pracy, aby każdy element przyjęcia był jak najdokładniej dopracowany....

Czytaj dalej →
Rodzice.pl - ciąża, poród, dziecko - poradnik dla Rodziców
Logo