Obrzezanie dziewczynek

Skąd wziął się zwyczaj obrzezania?

Każda tradycja i obrządek mają swoje korzenie i jakieś głębsze uzasadnienie, jednak początki tradycji obrzezania dziewczynek są dosyć niejasne. Obrzezanie jest uważane za zwyczaj, który wiąże się z religią i wiarą, jednak ani w Biblii ani w Koranie nie ma wzmianki na temat konieczności obrzezania kobiet. Wzmianki o obrzezaniu dziewcząt i kobiet występują w hadisach, czyli przypowieściach o życiu Mahometa i jego nauczaniu, które zostały spisane już po śmierci proroka na podstawie ustnie przekazywanych opowieści.

Wprawdzie zbiór hadis, czyli sunna, jest zaraz po Koranie najważniejszym źródłem wiedzy o muzułmańskiej religii i prawie szariatu, jednak wiele hadis było spisanych nawet 200 lat po śmierci proroka Mahometa, w związku z czym można powątpiewać w ich wiarygodność. Niektóre hadisy zostały nawet oficjalnie uznane za sfałszowane i nieważne. Hadisy, w których pojawiają się informacje na temat obrzezania kobiet należą do tych niezupełnie wiarygodnych, jednak mimo to, zwyczaj obrzezania kobiet wciąż jest praktykowany w wielu kulturach, co ciekawe nie tylko muzułmańskich.

Niestety, hadis, w którym mowa jest o obrzezaniu kobiet jest na tyle niejasny, że daje szerokie możliwości interpretacji słów Mahometa i jego opinii na temat obrzezania kobiet. W związku z tym, niektórzy uczeni uważają, że prorok nakazuje i zaleca, aby dziewczynki były obrzezane, natomiast inni uważają, że z hadisu wynika, że Mahomet wręcz zakazuje takich praktyk. Z powodu tych wszystkich niejasności, obrzezanie jest wiązane raczej z pogańskimi tradycjami i długowiecznym przekonaniem o konieczności wykonywania tego zabiegu, niż z jakąkolwiek religią. Inną kwestią jest oczywiście brak regulacji prawnych i przyzwalanie na takie praktyki.

Obrzezanie: nie zawsze znaczy to samo

Obrzezanie jest przeprowadzane zawsze przez kobiety, zazwyczaj znachorki lub akuszerki. W obrzędzie uczestniczą kobiety bliskie obrzezanej dziewczynce, takie które się nią opiekują i o nią dbają. Dla mężczyzn jest to strefa tabu, nie mają oni prawa decyzji, czy ich córki mają być obrzezane i nie uczestniczą w obrzędzie. O obrzezaniu często mówi się jako o wycięciu łechtaczki, jednak nie zawsze obrzezanie kobiet oznacza to samo i polega na tym samym. Wyróżnia się trzy rodzaje obrzezania dziewcząt.

Pierwszy rodzaj to klitoridektomia, czyli wycięcie łechtaczki lub jej żołędzi. Takie obrzezanie wykonuje się bez znieczulenia, a przed wycięciem narządów płciowych łechtaczkę naciera się pokrzywą, żeby stała się nabrzmiała i zaczerwieniona. Po tym łechtaczkę chwyta się i unosi jak najbardziej, po czym obcina nożem, kawałkiem szkła, puszki, krzemienia albo nożyczkami. Zazwyczaj podczas zabiegu nie ma mowy o dezynfekcji narzędzi ani zatamowaniu krwawienia. Czasami nóż (lub inne używane narzędzie) „dezynfekuje” się olejem albo gorącym płynem, jednak nie ma co ukrywać, że taka metoda zdecydowanie nie jest higieniczna i nie pozwala na pozbycie się bakterii czy drobnoustrojów. Do rany powstałej po wycięciu fragmentu tkanek czasami przykłada się gnijące rośliny lub zwierzęcy kał.

Drugi rodzaj obrzezania obejmuje wycięcie nie tylko łechtaczki, ale również warg sromowych mniejszych. Najbardziej drastyczny zabieg jest zwany obrzezaniem faraońskim. Taki zabieg polega na wycięciu całej łechtaczki, warg sromowych mniejszych, a także części warg sromowych większych. Co więcej, po wycięciu narządów płciowych pozostałości warg sromowych większych łączy się, zazwyczaj kolcami akacji, tak aby zrosły się razem. W takim przypadku w środku pozostawiana jest jedynie rurka, tak żeby umożliwić odpływ krwi miesiączkowej. Po obrzezaniu faraońskim dziewczynki muszą przez kilka dni leżeć, najlepiej na plecach ze złączonymi i często związanymi nogami, tak żeby rana po obrzezaniu zagoiła się. W kulturach mniej rozwiniętych ludów, obrzezanie polega na oblewaniu ciała dziewczynki wrzątkiem i wyskrobywaniu tkanek, zamiast ich odcinania.

Skutki obrzezania kobiet

Obrzezanie kobiet nie ma żadnego uzasadnienia medycznego, a przez Fundusz Narodów Zjednoczonych na Rzecz Dzieci (UNICEF) zabieg ten jest określany jako wycinanie i okaleczanie kobiecych narządów płciowych.

Ze względu na okropne, niehigieniczne warunki, w których dokonuje się obrzezania, bardzo często dochodzi do komplikacji i powikłań. Po obrzezaniu zwykle nie tamuje się krwawienia, więc dziewczynki są narażone na znaczną utratę krwi. Co więcej, dochodzi do zakażeń, zapalenia pęcherza moczowego, a nawet tężca, blizn, nerwiaków, zgorzeli, przetok czy zachorowania na HIV. Czasami kobiety obrzezane, na skutek infekcji i powikłań po wycięciu łechtaczki, są niepłodne. Nie wspominając już o niewyobrażalnym bólu i strachu dziewczynki, której bez znieczulenia ucina się fragment ciała. Takie praktyki w wielu przypadkach pozostawiają w psychice dziewczynek ślad, którego w żaden sposób nie można zatrzeć. Duża część dziewczynek, które są poddawane obrzezaniu umiera podczas obrzezania albo później z powodu wykrwawienia, zakażenia lub innych poważnych powikłań, jakie pojawiają się po zabiegu usunięcia narządów płciowych.

Obrzezanie: tradycja muzułmańska?

Obrzezanie jest rytuałem tak starym i zakorzenionym w niektórych kulturach, że tak naprawdę trudno jednoznacznie określić, jakie jest źródło tej tradycji i w jakich kulturach lub krajach obrzezanie jest najczęściej spotykane. Pierwsze wzmianki o tym, że dokonywano obrzezania dziewczynek sięgają już starożytnego Egiptu. Mimo, że wiele osób myśląc o obrzezaniu myśli przede wszystkim o krajach muzułmańskich, tradycja obrzezania jest praktykowana również w kręgach chrześcijańskich. Wbrew pozorom, nie wszystkie grupy muzułmanów dokonują obrzezania. Zwyczaj ten nie jest znany na przykład w Tunezji, Maroku, Iranie czy Libii, jest praktykowany natomiast przez Kenijczyków, animistów zamieszkujących afrykański Sahel oraz Żydów z Etiopii.

Według Światowej Organizacji Zdrowia najwięcej przypadków obrzezania dziewczynek zdarza się w Sudanie, Egipcie, Somalii, Erytrei oraz Dżibuti. Według niektórych danych aż 97 procent dziewczynek w Indonezji jest obrzezanych, w Egipcie, Mali i Somalii odsetek ten wynosi około 90 procent, natomiast w krajach takich jak Sudan, Burkina Faso, Etiopia, Erytrea czy Sierra Leone, od 70 do 90 procent dziewczynek jest poddawana obrzezaniu. Proceder trudno ukrócić, ponieważ nawet w krajach, w których obrzezanie dziewczynek zostało zakazane, tak jak w Kenii, tradycja i przekonania ludności biorą górę nas prawem, a obrządek obrzezania wciąż ma miejsce.

Dla większości kobiet w społeczeństwach, w których dokonuje się obrzezania, jest to całkowicie normalne i naturalne. Kobiety nieobrzezane są uważane z kolei za grzeszne, nieczyste i z tego względu praktycznie żadna taka kobieta nie ma szans na znalezienie męża i założenie rodziny. Co więcej, w wielu kręgach uważa się, że kobieta, której nie wycięto łechtaczki nie może urodzić dziecka, ponieważ grozi to śmiercią niemowlaka. Wielu zwolenników obrzezania argumentuje, że wycięcie kobiecej łechtaczki stabilizuje libido, sprawia, że kobieta jest bardziej atrakcyjna w oczach mężczyzn, a także równoważy kobiecą psychikę. Takie zalety obrzezania wylicza między innymi Lukman Hakim, który jest dyrektorem organizacji Assalaam działających w Indonezji i zajmujących się organizacją obrzezania w indonezyjskich szkołach.

Duża część państw, a także Unia Europejska wyraża oficjalny sprzeciw wobec obrzezaniu. Od 2003 roku, 6 lutego obchodzony jest Międzynarodowy Dzień Zerowej Tolerancji dla Okaleczania Żeńskich Narządów Płciowych. Obrzezanie jest również potępiane przez kręgi religijne. W 2000 roku religijni przywódcy 12 krajów oficjalnie ogłosili, że obrzezanie nie jest wyrazem wiary i obowiązkiem wynikającym z religii, a poza tym stanowi naruszenie praw człowieka. Obrzezanie jest zakazane prawnie nawet w Egipcie. Mimo to, procedery obrzezania zdarzają się wciąż na całym świecie, również w Europie oraz Stanach Zjednoczonych, głównie wśród osiedlających się w krajach europejskich imigrantów. Zdarzają się także przypadki europejczyków, którzy poddają swoje dzieci obrzezaniu. Europejskim miastem, w którym dochodzi do największej ilości obrzezań jest Londyn. Szacuje się, że każdego roku w Wielkiej Brytanii okalecza się około 22 tysięcy dziewczynek. Obrzezanie jest w Wielkiej Brytanii nielegalne od 1985 roku, a za wywiezienie dziewczynki za granicę w celu obrzezania grozi kara nawet 14 lat więzienia, jednak osoby dokonujące obrzezania nie są karane, bardzo często z braku dowodów.

Na szczęście zdarzają się przypadki kobiet, które mają odwagę mówić o tym, że zostały obrzezane i sprzeciwiają się tej tradycji. Doskonałym przykładem jest Waris Dirie, Somalijka, która została obrzezana i sprzeciwiła się swojej rodzinie i kulturze. Waris uciekła z domu, ponieważ kazano jej poślubić sześćdziesięciojednoletniego mężczyznę. Kobieta przez pewien czas przebywała u swojej rodziny w Mogadiszu, a następnie przeniosła się do Londynu, gdzie początkowo pracowała jako służąca u swojego wuja. Kobieta została odkryta przez słynnego fotografa Terence’a Donovana i z jego pomocą rozpoczęła karierę modelki. W 1997 roku Waris opowiedziała o swoim obrzezaniu i została ambasadorką ONZ. Kobieta napisała książkę o swoich przeżyciach, zatytułowaną „Kwiat pustyni”. Na podstawie książki w 2008 roku powstał film o tym samym tytule.