Prawa dziecka, które warto znać!

Kary cielesne, ubliżanie, maltretowanie, przetrzymywanie, poniżanie, to tylko niektóre przykłady tego, jak łamane są prawa dziecka przez rodziców. Czy naprawdę tak trudno jest zrozumieć, że dziecko to człowiek? Że bycie dorosłym, silniejszym nie daje nam prawa do krzywdzenia tych, którzy nie mają siły ani możliwości się obronić? To bardzo emocjonujący i trudny temat. Jednak aby móc skutecznie respektować, chronić i walczyć o przestrzeganie praw dziecka, należy je dokładnie poznać.

Prawa człowieka a dziecko

Dziecko jako człowiek podlega prawom człowieka, u źródeł których jest godność człowieka. O godności inaczej człowieczeństwie pisze Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej w art. 30:

„Przyrodzona i niezbywalna godność człowieka stanowi źródło wolności i praw człowieka i obywatela. Jest ona nienaruszalna, a jej poszanowanie i ochrona jest obowiązkiem władz publicznych”.

Definicja godności wskazuje na dwie podstawowe zasady, będące podstawą praw człowieka. Równość i wolność. Równość oznacza, że każdy człowiek posiada takie same prawa i powinien być tak samo traktowany przez innych ludzi, wolność natomiast oznacza, że człowiek nie jest niczyją własnością. Posiadając wolną wolę, może podejmować samodzielne decyzje, za które świadomie ponosi odpowiedzialność.

Prawa dziecka — podłoże prawne

Prawa człowieka obowiązują każdego od urodzenia do śmierci, jednak ze względu na to, że dziecko nie jest w stanie funkcjonować samodzielnie, ustanowiono, że do pewnego momentu musi ono pozostawać pod opieką dorosłych. Konwencja o Prawach Dziecka definiuje „dziecko” jako „każdą istotę ludzką w wieku poniżej 18 lat […]”, natomiast ustawa o Rzeczniku Praw Dziecka definiuje dziecko, jako „każdą istotę ludzką, od poczęcia do uzyskania pełnoletniości”. Prawa dziecka w Polsce, chronione są przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej.

Konwencja o prawach dziecka

Jednym z pierwszych ważnych dokumentów, określających prawa dziecka jest Deklaracja Praw Dziecka, uchwalona w 1924 roku przez Zgromadzenie Ogólne Ligi Narodów. To tak zwana Deklaracja Genewska. Obecnie prawa dziecka najpełniej określa ustanowiona w 1989 roku przez ONZ Konwencja o Prawach Dziecka. Zgodnie z nią dziecko jest wolną istotą, która nie może być traktowana jako własność dorosłych. Ze względu na swoją słabość, dziecko musi mieć zapewnioną ochronę przed siłą dorosłych.

O obowiązku ochrony dziecka przez Państwo przed okrucieństwem, przemocą, demoralizacją i wyzyskiem mówi też Konstytucja RP. Ponadto dziecko powinno mieć zapewnioną możliwość rozwoju umysłowego i fizycznego. Odpowiedzialność ta przede wszystkim spoczywa na rodzicach, ale również na nauczycielach, politykach czy policjantach.

Rzecznik praw dziecka

Po ratyfikowaniu przez rząd Polski Konwencji o Prawach Dziecka, została powołana instytucja Rzecznika Praw Dziecka. Urząd ten, ustanowiony przez Konstytucję Rzeczypospolitej Polskiej ma stać na straży wolności i praw dziecka.

Prawa dziecka w Polsce

Podobnie jak w przypadku praw człowieka, prawa dziecka zostały podzielone według kategorii. Rozróżniamy następujące kategorie praw dziecka:

• prawa osobiste — zabezpieczają one rozwój dziecka;
• prawa ekonomiczne — dbają o możliwość przygotowania dziecka do uzyskania niezależności materialnej;
• prawa socjalne — zabezpieczają odpowiednie warunki do rozwoju fizycznego i umysłowego;
• prawa polityczne lub publiczne — dają możliwość uczestniczenia w życiu społeczności, swobodnego wyrażania swoich poglądów.

Jako dorośli powinniśmy bezwzględnie walczyć o godność i wolność najmłodszych, którzy nie potrafią ochronić się sami. Wciąż jeszcze zbyt często spotykamy się z rażącymi przykładami bezkarnego łamania praw dziecka. Niestety wciąż jeszcze wielu dorosłych nie rozumie, jak ważne dla przyszłego, dorosłego życia dziecka, jest bezpieczne i spokojne dzieciństwo.

Lista praw dziecka

• prawo do życia i rozwoju;
• prawo do tożsamości i identyczności;
• prawo do swobody myśli, sumienia i wyznania;
• prawo do wyrażania własnych poglądów i występowania w sprawach jego dotyczących w postępowaniu administracyjnym i sądowym;
• prawo do wychowywania w rodzinie i kontaktów z rodzicami, w przypadku rozłączenia z nimi;
• prawo do wolności od przemocy fizycznej lub psychicznej, wyzysku, nadużyć seksualnych i wszelkiego okrucieństwa;
• prawo do godności i szacunku;
• prawo do nietykalności osobistej;
• prawo do nierekrutowania do wojska poniżej 15 roku życia;
• prawo do odpowiedniego standardu życia;
• prawo do ochrony życia;
• prawo do zabezpieczenia socjalnego;
• prawo do opieki zdrowotnej;
• prawo do wypoczynku i czasu wolnego;
• prawo do nauki;
• prawo do ochrony pracy podejmowanej w ramach wakacyjnego zarobku lub w ramach nauki;
• prawo do korzystania z dóbr kultury;
• prawo do informacji;
• prawo do znajomości swoich praw;
• prawo do stowarzyszania się i zgromadzeń w celach pokojowych;
• prawo do wyrażania swoich poglądów.

Prawa dziecka oczami dziecka

Jako rodzice, robimy wszystko, aby nasze pociechy były szczęśliwe, zadbane, zdrowe i bezpieczne. Niestety, nawet jeżeli my dołożymy wszelkich starań, aby zapewnić im spokojny i bezpieczny dom, nie mamy gwarancji, że inni również będą o to dbać i szanować. Wielokrotnie słyszy się o  łamaniu praw dziecka w żłobku, przedszkolu czy szkole. To sytuacje patologiczne, o których rodzice i odpowiednie służby dowiadują się często zbyt późno, szczególnie w przypadku kiedy cierpią dzieci najmłodsze, nieumiejące nawet mówić. Co zatem możemy zrobić jako rodzice, aby ochronić nasze dziecko przed łamaniem jego praw w szkole, w przedszkolu czy na wyjeździe wakacyjnym?

Świadomość swoich praw, kluczem do bezpieczeństwa

Rozmowa to słowo klucz. Musimy jak najwięcej rozmawiać z dziećmi o sprawach ważnych i trudnych. Prawa i obowiązki dziecka to zagadnienia, które rodzice powinni poruszać ze swoimi pociechami już od najmłodszych lat. Nawet z przedszkolakiem można porozmawiać o tym, że nikt nie ma prawa go ranić psychicznie ani fizycznie, że nikt nie ma prawa naruszać jego nietykalności, a przede wszystkim, że w każdej sytuacji, kiedy ktoś próbuje zrobić coś wbrew jego woli, powinno zgłosić to rodzicowi.

Dzieci muszą wiedzieć, że mają prawo odmówić dorosłemu. Jako rodzice często w błahych sytuacjach niepotrzebnie wpajamy naszym dzieciom pewne schematy. Podczas wizyty krewnych niejako zmuszamy ich do pocałunków czy zbyt silnych uścisków, nawet kiedy nie mają na to ochoty lub się wstydzą. Boimy się, że ktoś się na nas obrazi lub – co gorsza – oceni dziecko jako źle wychowane. Jeżeli teraz dziecko nauczy się, że trzeba spełniać oczekiwania innych, aby ich nie urazić, to czemu w przyszłości miałoby potrafić sprzeciwić się szefowi, który będzie oczekiwał zbytniej poufałości? Warto spojrzeć na to w ten sposób i od najmłodszych lat uczyć nasze pociechy, że są ważne i mają prawo do nietykalności osobistej, a także do zachowania pozostałych praw dziecka.