Znamiona na skórze: Kiedy powinny wzbudzić niepokój?

Znamiona na skórze: co to takiego?

Znamiona na skórze to nic innego jak plamki czy wypukłości powstałe na skutek nieprawidłowości w strukturze skóry. Znamiona genetyczne powstają już na etapie życia płodowego i mamy je zakodowane w genach, z kolei znamiona nabyte mogą pojawić się na skórze w ciągu całego życia. Jakie są rodzaje znamion? Najpopularniejsze z nich – znamiona barwnikowe nazywane są przez fachowców łagodnymi nowotworami melanocytowymi, a popularnie nazywane są pieprzykami. To właśnie one są największym potencjalnym zagrożeniem dla zdrowia, gdyż mogą przekształcić się w nowotwór skóry. Większość zmian barwnikowych na szczęście jest łagodna, warto jednak trzymać rękę na pulsie i kontrolować je regularnie.

Rodzaje znamion barwnikowych

Znamiona melanocytowe pochodzą z komórek barwnikowych skóry, które dzielą się na:

• plamy soczewicowate – mają kolor ciemnobrązowy, a ich wymiar zbliżony do 1 cm. Plamy soczewicowate mogą być zlokalizowane na terenie skóry całego ciała, a także na granicy błon śluzowych i skóry, lub w obrębie spojówek;
• plamy melanoctowe błon śluzowych – te plamy najczęściej występują w obrębie błon śluzowych narządów płciowych oraz jamy ustnej;
• plamy koloru kawy z mlekiem – są to jasnobrązowe plamy, równomiernie zabarwione, dość duże i delikatnie odgraniczone, najczęściej pojawiają się już w okresie wczesnego dzieciństwa;
• znamiona Beckera – to plamy w kolorze jasnobrązowym mające od kilku do kilkunastu centymetrów. Charakteryzują się nieregularnymi granicami. Najczęściej występują w rejonie skóry ramion oraz barków. Wraz z wiekiem te znamiona ciemnieją, po czym mogą znowu jaśnieć;
• znamiona Spitza – te znamiona występują przede wszystkim u dzieci, w postaci okrągłych, twardych guzków w odcieniu czerwono-brunatnym. Ten rodzaj znamion najczęściej występuje w obrębie skóry kończyn dolnych i twarzy;
• znamiona Suttona – ten rodzaj znamion najczęściej pojawia się po 20. roku życia i jego cechą charakterystyczną jest odbarwiona obwódka wokół znamiona. Znamię Suttona ma wyraźnie brzegi, a jego zabarwienie jest równomierne w odcieniach jasnego lub ciemnego brązu;
• znamiona Clarka – są to gładkie lub lekko brodawkowate, delikatnie wyniosłe znamiona;
• znamiona błękitne – mają charakterystyczny niebieski odcień, a jej struktura jest plamisto grudowa. Ten rodzaj zmian bardzo rzadko przekształca się w zmianę nowotworową;
• znamiona atypowe – to znamiona o barwie ciemniejszej od skóry, często wypukłe. Atypowe znamiona barwnikowe wypukłe powinny najbardziej wzbudzać naszą czujność.

Pozostałe rodzaje znamion na skórze to:

• włókniaki;
• naczyniaki;
• brodawki łojotokowe.

Kiedy zmiana barwnikowa wymaga konsultacji?

Naszą największą czujność powinny budzić znamiona atypowe, gdyż to właśnie one często ulegają transformacji w kierunku czerniaka. Znamiona atypowe cechuje średnica powyżej 0,5 cm, niejednorodne zabarwienie, a także rozmazana, nieregularna granica i charakterystyczna struktura powierzchni zmiany. Zmiany atypowe dość często zmieniają swój wygląd. Może im towarzyszyć uczucie mrowienia, świąd, a nawet lekka bolesność. Kiedy zmiana barwnikowa w sposób szczególny odróżnia się od innych zamian występujących u danej osoby, ma inny kolor, średnice, oraz szybko ewoluuje, można uznać ją za podejrzaną. Tego typu zmiany na skórze statystycznie częściej transformują właśnie w kierunku czerniaka. Jeżeli więc zauważmy u siebie niepokojące znamiona barwnikowe na twarzy, czy w innych rejonach ciała, powinniśmy niezwłocznie skonsultować się z onkologiem lub dermatologiem.

Czerniak: co to jest i jak powstaje?

Nowotwór złośliwy skóry, czyli czerniak powstaje z komórek barwnikowych. Czerniak może pojawić się w postaci nieregularnego guzka, plamy lub grudki. Najczęściej czerniaki lokalizuje się na terenie skóry, jednak mogą pojawić się także pod płytką paznokcia lub w obrębie błon śluzowych. Z roku na rok w Polsce odnotowuje się coraz więcej zachorowań na ten rodzaj nowotworu skóry, co gorsza prawie połowa zarejestrowanych chorych umiera z powodu zbyt późno wykrytej choroby. Statystycznie częściej czerniak diagnozowany jest u mężczyzn, u których najczęściej pojawia się w obrębie klatki piersiowej, z kolei u kobiet występuje najpowszechniej na dolnych partiach nóg. U osób starszych niepokój powinny zwracać znamiona na twarzy, gdyż to właśnie one często przeobrażają się właśnie w czerniaka.

Przyczyny powstawania czerniaka

Przyczyna rozwoju czerniaka wciąż jest kwestią niewyjaśnioną. Z pewnością mają tutaj znaczenie zarówno czynniki genetyczne, jak i środowiskowe. Jeśli chodzi o ryzyko genetyczne rozwoju czerniaka, można powiedzieć, że jest ono większe u osób posiadających:

• rude lub jasne włosy
• jasną karnację
• pieprzyki
• dużą liczbę znamion barwnikowych
• niebieskie oczy

Szacunkowo około 10% czerniaków pojawia się rodzinnie, z tego względu w rodzinach, w których zdiagnozowano czerniaka, wszyscy członkowie powinni pozostawać pod stałą kontrolą dermatologa.
Czynniki środowiskowe, które mogą mieć wpływ na powstawania czerniaków to:

• ostre poparzenia słoneczne z pęcherzami;
• intensywne ekspozycje na światło słoneczne, które skutkują mocnym zaczerwienieniem skóry i świądem;
• niesłoneczne źródła promieniowania UV.

Jak zniwelować ryzyko rozwoju czerniaka?

Profilaktyka jest bardzo ważna, zwłaszcza jeżeli mówimy o działaniach profilaktycznych mogących nas uchronić przed zachorowaniem na przykład na nowotwór skóry. W przypadku profilaktyki czerniaka ważne jest przestrzeganie kilku istotnych zasad podczas opalania. Przede wszystkim należy odpowiednio przygotować skórę do planowanej ekspozycji na promieniowanie UV. I nie mówimy tutaj o nasmarowaniu się kremem z filtrem, bo to jest ostatni etap ochrony, o którym chyba nikomu nie trzeba już przypominać. Aby zabezpieczyć swoją skórę przed szkodliwym działaniem promieniowania należy już kilka miesięcy wcześniej wdrożyć odpowiednią dietę.

Dieta

Dieta ta powinna obfitować w jak najwięcej produktów zawierających przeciwutleniacze, które będą chroniły naszą skórę przed działaniem wolnych rodników. Jednym z najbardziej pożądanych przeciwutleniaczy jest beta-karoten, którego duże ilości znajdziemy w takich produktach jak czerwone i pomarańczowe warzywa oraz owoce. Dla dobra naszej skóry powinniśmy więc zajadać się:

• pomidorami;
• marchewką;
• dynią;
• brzoskwiniami;
• morelami;
• czerwoną papryką;
• pomarańczami;
• mandarynkami.

Osoby z jasną karnacją, których skóra jest szczególnie wrażliwa na działanie promieni słonecznych, mogą wesprzeć się też suplementacją farmakologiczną w postaci specjalnych kapsułek zawierających dużą dawkę beta-karotenu.

Odzież

Dieta to oczywiście nie wszystko, drugą bardzo ważną kwestią jest rozważna ekspozycja na słońce i unikanie silnej niekontrolowanej ekspozycji na słońce, zwłaszcza w godzinach, kiedy jego siła jest największa. Najlepiej, aby między godziną 11:00 a 15:00 zminimalizować nasłonecznienie. Bardzo ważna jest ochrona głowy oraz oczu przed promieniowaniem słonecznym. Podczas opalania bezwzględnie powinniśmy dbać o odpowiednie nakrycie głowy, a także dobre okulary przeciwsłoneczne z filtrem SPF i PPD o wysokich wskaźnikach. Bardzo ważne jest także to, aby chronić niemowlęta i małe dzieci przed ekspozycją na słonce we wspominanych godzinach, ponieważ ich skóra jest szczególnie delikatna i wrażliwa na skutki nadmiernego wystawiania na promieniowanie UV może mieć bardzo silne skutki, które ujawnią się dopiero na późniejszym etapie życia dziecka.

Kosmetyki

Ostatnią istotną kwestią profilaktyki nowotworów skóry jest stosowanie odpowiednich kosmetycznych preparatów ochronnych na skórę. Kupując krem do opalania z filtrem musimy wziąć pod uwagę planowany rodzaj opalania (ochrona codzienna lub wakacyjna), a także typ karnacji. Niezwykle istotną sprawą jest też prawidłowa aplikacja preparatu ochronnego. Po raz pierwszy powinien on zostać naniesiony na skórę na 30 minut przed wyjściem na słońce. Następnie aplikację należy powtarzać co 2 godziny, a także po odbytej kąpieli w wodzie.

Kontrola i szybkie reagowanie

W profilaktyce większości chorób bardzo ważny jest czas reakcji. Im szybciej zauważymy, że dzieje się coś złego i zgłosimy się z tym do lekarza, tym większa szansa, że unikniemy rozwoju poważnej choroby lub że uda się pokonać ją szybko z racji wczesnego stadium. W przypadku profilaktyki czerniaka niezmiernie ważną jest więc samokontrola. Raz w miesiącu powinniśmy dokładnie obejrzeć całe swoje ciało pod kątem pojawienia się nowych znamion barwnikowych na skórze lub zmiany wyglądu już wcześniej istniejących pieprzyków. Jeżeli cokolwiek wzbudzi nasz niepokój, powinniśmy niezwłocznie udać się do dermatologa lub onkologa.

Na czym polega diagnostyka zmian skórnych?

Kiedy w istniejących znamionach barwnikowych zauważymy nagle zmiany, takie jak:

• zmiana kształtu;
• zmiana granic;
• pieczenie;
• powieszenie się znamienia;
• zmiana zabarwienia;
• swędzenie.

Wówczas niezwłocznie powinniśmy skonsultować się z lekarzem. Podczas wizyty dermatolog przeprowadzi dokładny wywiad pod kątem ewentualnych czynników ryzyka wstąpienia czarniaka, a następnie dokładnie oceni znamiona na skórze. W nowoczesnej dermatologii do badania charakteru i rodzaju znamion barwnikowych stosowana jest dermatoskopia. Polega ona na ocenie cech zmian skórnych, które mogą być niedostrzegalne gołym okiem. Jeżeli dermatolog badający zmianę będzie miał wątpliwości co do jej charakteru, może zalecić usunięcie znamion oraz poddanie badaniu histopatologicznemu. Usuwanie zmian dokonywane jest całościowo z zachowaniem marginesu zdrowej tkanki.

Jak usunąć znamię i czy jest to bezpieczne?

Niektórzy decydują się na profilaktyczne usuwanie znamion ze względów zdrowotnych lub estetycznych. Najczęściej spotykane jest usuwanie znamion z twarzy. Znamię na czole czy też narośla na twarzy mogą być powodem kompleksów, dlatego ich usunięcie wydaje się najlepszym wyjściem dającym pacjentowi szansę na lepsze samopoczucie.

Laserowe usuwanie znamion na twarzy i ciele

Istnieje kilka metod usuwania znamion z twarzy oraz innych części ciała. Jedną z nich jest usuwanie laserowe. Podczas zabiegu laserowego usuwania znamion lekarz  za pomocą wiązki światła usuwa zmianę. Zabieg trwa zaledwie kilka minut i jest bardzo bezpieczny. Laserowe usuwanie pieprzyków najlepiej jest wykonywać w celu usunięcia znamion wypukłych o łagodnym charakterze. Kiedy mamy do czynienia ze znamionami płaskimi i chorobowymi pieprzykami musimy wybrać inną metodę.

Chirurgiczne usuwanie znamion

W przypadku potencjalnie niebezpiecznych pieprzyków powszechnie stosuje się chirurgiczne usuwanie, ponieważ pozwala ono nie tylko na pozbycie się pieprzyka, ale także poddanie go badaniu histopatologicznemu, w celu określenia charakteru zmiany. Zabieg wykonywany jest w znieczuleniu miejscowym. Chirurg za pomocą skalpela usuwa zmianę wraz z marginesem zdrowej tkanki, następnie zaszywa ranę i zakłada opatrunek, a pobrany wycinek wysyła do badania histopatologicznego. Po około 10 dniach należy zgłosić się na wyciągnięcie szwów. Po zabiegu chirurgicznym pozostaje blizna, której wielkość zależy od wielkości zmiany.