Każdy rodzic pracujący na etacie powinien wiedzieć, w jakich okolicznościach przysługuje mu płatna opieka nad dzieckiem. Nie wszyscy bowiem zdają sobie sprawę, że rodzicom dzieci poniżej 14 roku życia przysługuje aż 62 płatnych dni wolnych w ciągu roku! Przyznawane są one zarówno w formie opieki nad dzieckiem zdrowym jak i zasiłku opiekuńczego, wypłacanego przede wszystkim w trakcie choroby dziecka.
Opieka nad dzieckiem zdrowym i chorym
Każdy rodzic z pewnością nie raz znalazł się w sytuacji, kiedy nie mógł wykonywać swoich zawodowych obowiązków z powodu konieczności sprawowania opieki nad swoim dzieckiem. Na szczęście polskie prawo umożliwia rodzicom dzieci poniżej 14 roku życia skorzystanie z przywileju, jakim jest zarówno opieka nad zdrowym dzieckiem jak i opieka nad chorym dzieckiem. I to bez utraty prawa do wynagrodzenia.
Płatny w 100% urlop opiekuńczy, czyli tzw. opieka na zdrowe dziecko, przysługuje każdemu, kto posiada dziecko lub dzieci poniżej 14 roku życia, w wymiarze 2 dni na rok kalendarzowy. Co ważne, z takiego urlopu może skorzystać ojciec lub matka. Możliwe jest też podzielenie go pomiędzy oboje rodziców – wtedy każde ma do wykorzystania jeden dzień płatnego urlopu. Istnieje jeszcze inny dostępny dla rodziców w wyjątkowych sytuacjach urlop – opieka nad dzieckiem chorym, w przypadku którego wymagane jest jednak wystawienie druku L-4 przez lekarza.
Zasiłek opiekuńczy, bo tak nazywa się formalnie opieka na dziecko chore, dostępny jest dla obojga rodziców i może być wypłacony za 60 dni kalendarzowych rocznie, bez względu na ilość posiadanych dzieci do lat 14. W przypadku starszych podopiecznych do wykorzystania jest już zaledwie 14 dni, podobnie jak wtedy gdy zachodzi konieczność sprawowania opieki nad dorosłym członkiem rodziny. Kwota wypłacanego zasiłku opiekuńczego stanowi jednak jedynie 80% przeciętnego miesięcznego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy danej osoby, pod warunkiem że rodzic posiada ważne ubezpieczenie zdrowotne.
Z prawa do zasiłku opiekuńczego mogą również w wyjątkowych sytuacjach skorzystać rodzice dzieci zdrowych w wieku do 8 lat. Jest to możliwe tylko wtedy, gdy zamknięta zostanie placówka sprawująca na co dzień opiekę nad dzieckiem w godzinach pracy rodzica, czyli np. żłobek, przedszkole lub szkoła. Dodatkowym warunkiem jest brak możliwości sprawowania w tym czasie opieki nad dzieckiem przez innego dorosłego członka rodziny – wyjątek stanowią dzieci poniżej 2 roku życia. W tej sytuacji podstawą do wypłaty zasiłku nie musi być zwolnienie lekarskie – pracodawca ma obowiązek zaakceptować w tym przypadku zwykłe oświadczenie pracownika.
2 dni na opiekę nad dzieckiem zgodnie z art.188 kodeksu pracy
W dzisiejszych czasach, kiedy pracodawcy różnie reagują na wniosek o dodatkowe dni wolne, warto wiedzieć na podstawie jakich przepisów przysługuje nam do nich prawo. Dokumentem określającym zarówno obowiązki jak i prawa pracownika i pracodawcy jest w Polsce Kodeks Pracy. Art.188 tego dokumentu mówi właśnie o tym, że pracownikowi wychowującemu minimum jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje zwolnienie od pracy na 2 dni w ciągu roku kalendarzowego, z zachowaniem pełnego prawa do wynagrodzenia. Co ważne, taki urlop na dziecko przysługuje zarówno na dzieci własne jak i przysposobione, nie mają więc tu znaczenia jakiekolwiek więzy krwi. Zgodnie z dokumentem prawnym jakim jest kodeks pracy, opieka nad dzieckiem przysługuje jedynie w danym roku kalendarzowym, niewykorzystane dni w kolejnym roku przepadają. Co ważne, pracodawca ma obowiązek przychylić się do wniosku pracownika o udzielenie tzw. opieki na dziecko, bez względu na powód złożenia wniosku, nawet jeśli będzie to kontynuacja urlopu wypoczynkowego. Prawo do tego dodatkowego urlopu posiada zarówno mama, jak i tata dziecka, a decyzja o tym które z nich go wykorzysta zależy od nich samych. Dodatkowe 2 dni na opiekę nad dzieckiem rodzice mogą również podzielić między sobą. Pracownik może też dowolnie zdecydować o tym, czy chce ten urlop podzielić na dni czy godziny.
Komu przysługuje opieka nad dzieckiem?
Choć o możliwości wzięcia dodatkowych dni wolnych z powodu dzieci dużo się mówi, nie wszyscy dokładnie wiedzą komu przysługuje opieka nad dzieckiem. W świetle obowiązujących w naszym kraju przepisów (mowa tu głównie o Kodeksie Pracy), opieka nad dzieckiem do lat 14 przysługuje obojgu rodziców lub opiekunów prawnych. Podstawa prawna mówi bowiem o tym, że dni wolne na opiekę nad dzieckiem pracownik otrzymuje zarówno na dzieci własne jak i przysposobione. Należy jednak pamiętać, że dwa dni opieki nad dzieckiem zdrowym to wspólna pula do wykorzystania dla obojga rodziców lub opiekunów, tak więc w przypadku kiedy jeden z nich z niej skorzysta, drugi nie może już tego zrobić w danym roku kalendarzowym.
Nieco inaczej sytuacja wygląda jeśli chodzi o zwolnienie na opiekę nad dzieckiem chorym. Ta forma dodatkowego urlopu, w wymiarze do 60 dni kalendarzowych rocznie, który przysługuje obojgu rodziców w przypadku, gdy dziecko w wieku do lat 14 zachoruje i lekarz wystawi stosowny druk ZUS ZLA. A co ze starszymi dziećmi? W sytuacji gdy zachoruje dziecko, które już ukończyło 14 lat, również możliwe jest skorzystanie z takiego zwolnienia, jednak jego wymiar skrócony został do 14 dni kalendarzowych w ciągu roku. W obu przypadkach zostanie wypłacony zasiłek opiekuńczy, w kwocie odpowiadającej 80% średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy.
Możliwe jest również skorzystanie z tego zasiłku w sytuacji gdy dziecko nie zachorowało, ale z przyczyn od nas niezależnych zostało pozbawione opieki w godzinach naszej pracy. O jakich przypadkach mowa? Chodzi o takie sytuacje jak:
- niezapowiedziane zamknięcie żłobka, przedszkola, szkoły lub innej placówki do której na co dzień uczęszcza dziecko,
- choroba małżonka/drugiego opiekuna prawnego, która uniemożliwia mu sprawowanie opieki na dzieckiem,
- pobytu małżonka lub opiekuna prawnego stale sprawującego opiekę nad dzieckiem w szpitalu lub innym stacjonarnym zakładzie opieki zdrowotnej.
Z takiej możliwości można jednak skorzystać tylko do momentu ukończenia przez dziecko 8 lat.
Na czym polega urlop z tytułu opieki nad dzieckiem?
Urlop z tytułu opieki nad dzieckiem, to jeden z przywilejów rodziców i prawnych opiekunów dzieci do lat 14. Mogą z niego skorzystać zarówno w przypadku dzieci biologicznych jak i przysposobionych, a złożenie stosownego wniosku nie może spotkać się z odmowną decyzją pracodawcy. Co ważne, za urlop ten, w wymiarze 2 dni na rok kalendarzowy, wypłacane jest normalne wynagrodzenie, bez żadnych potrąceń (tak jak ma to miejsce w przypadku wolnego jakim jest opiekuńcze na dziecko chore). Dodatkową zaletą tego urlopu jest fakt, że można go wybrać w całości lub podzielić wedle własnych potrzeb. Kodeks pracy mówi o tym, że można go wykorzystać w następujący sposób:
- wziąć 2 dni na raz,
- wziąć dwukrotnie po jednym dniu (w tym wypadku można podzielić dni pomiędzy oboje opiekunów),
- wybrać opiekę w formie godzinowej (2 dni przeliczone na godziny to równe 16 godzin).
W większości przypadków jest to jedyne dodatkowe wolne, które można wziąć z tytułu posiadania dzieci. W niektórych firmach zdarza się jednak, że pracodawca organizuje tzw. dzień dla matki z dzieckiem lub „godzinę dla rodziny”, udzielając tym samym dodatkowego, płatnego wolnego w wymiarze jednego dnia lub kilku godzin swoim pracownikom. Zależy to jednak wyłącznie od dobrej woli pracodawcy i ma miejsce stosunkowo rzadko.
Opieka nad dzieckiem – czy jest to urlop płatny?
Każdemu pracownikowi zatrudnionemu w oparciu o umowę o pracę, który posiada dzieci przysługuje opieka nad dzieckiem. Ile płatna? To zależy od formy tego dodatkowego wolnego z którego postanowił skorzystać pracownik. Jeśli chodzi o dodatkowe dwa dni urlopu z tytułu opieki nad dzieckiem zdrowym, w jego przypadku pracownikowi przysługuje prawo do 100% wysokości wynagrodzenia. Jeżeli jednak chodzi o dodatek z tytułu opieki nad dzieckiem chorym, wynosi on 80% średniego wynagrodzenia z ostatnich 12 miesięcy, podobnie jak zasiłek chorobowy czy płatna opieka nad członkiem rodziny.
Jeśli chodzi o koszty przywileju pracownika jakim jest opieka na dziecko, kto płaci za te dodatkowe dni wolne? Za opiekę nad dzieckiem zdrowym, w wymiarze 2 dni kalendarzowych rocznie płaci pracodawca, podobnie jak za zasiłek opiekuńczy, jeśli nie został on wykorzystany w wymiarze większym niż 30 dni jednorazowo. Jeżeli jednak mama lub tata przebywali na zwolnieniu na dziecko ponad miesiąc, albo w przypadku gdy pracodawca zatrudnia mniej niż 20 osób, wypłata będzie dokonana przez Zakład Ubezpieczeń Społecznych czyli ZUS.
Jak ubiegać się o 2 dni opieki nad dzieckiem?
Aby wykorzystać dodatkowe dni urlopu z tytułu opieki nad dzieckiem, nie trzeba dokonywać żadnych specjalnych czynności. Wystarczy, że u swojego pracodawcy złożymy prosty wniosek z określeniem daty planowanego urlopu. Ważne jest jednak, by określić w nim w jakiej formie będzie wybierana w danym roku kalendarzowym opieka nad dzieckiem. Urlop ten można bowiem wykorzystać zarówno jako pełne dni, jak również w przeliczeniu na godziny. W tym drugim przypadku możemy wykorzystać w sumie nie więcej niż 16 godzin. Pracodawca ma obowiązek przychylić się do takiego wniosku, bez względu na to z jakiego powodu chcemy skorzystać z urlopu.
Jak powinien wyglądać wniosek o opiekę nad dzieckiem?
Aby móc skorzystać z przywileju jakim są dwa dodatkowe dni wolne z tytułu opieki nad dzieckiem, należy złożyć u pracodawcy stosowny wniosek o opiekę nad dzieckiem. Oprócz danych pracownika oraz pracodawcy, podanie o opiekę nad dzieckiem powinno przede wszystkim zawierać informację o planowanej dacie skorzystania z wolnego, a także preferowanej formie. Co to znaczy? Chodzi o to, że za pierwszym razem kiedy ma być wykorzystana opieka na dziecko, wniosek musi zawierać informację o tym, czy będzie ona wybierana w formie godzinowej czy też pełnych dni. Raz wybranej formy nie można już w danym roku kalendarzowym zmienić. Większość pracodawców posiada własne wzory wniosków, w ramach których udzielana jest opieka nad dzieckiem. Druk zazwyczaj zawiera również oświadczenie, w którym potwierdzamy że małżonek lub drugi z prawnych opiekunów dziecka nie korzysta w tym roku z tego przywileju, jest on bowiem wspólny dla obojga rodziców.
Opieka nad dzieckiem po rozwodzie
Jak wygląda kwestia rozwód a opieka nad dzieckiem? O ile jeden z rodziców nie został w wyniku sprawy rozwodowej pozbawiony prawa do opieki nad dzieckiem i nadal pozostaje jego opiekunem prawnym, oboje rozwiedzionych małżonków może skorzystać z przywileju jakim jest urlop na zdrowe dziecko. Sprawa jednak komplikuje się w sytuacji, gdy zostaną zawiązane nowe związki małżeńskie, w których pojawią się nowe dziecko. Wtedy bowiem możliwych jest kilka wariantów. Na potrzeby wyjaśnienia sprawy przyjmijmy, że matka dziecka ma również drugie dziecko z nowym partnerem. W tej sytuacji, o ile nie zostało złożone oświadczenie o niekorzystaniu z opieki nad dzieckiem przez byłego partnera i wykorzysta on dni wolne, matka dziecka nie może już z tego przywileju skorzystać. Może jednak skorzystać z niego również jej nowy partner, gdyż będzie ono dotyczyć dziecka z nowego związku. Natomiast w sytuacji kiedy to kobieta wykorzysta dni wolne, prawo do nich traci zarówno obecny, jak i były partner.
Opieka nad dzieckiem, gdy żona jest w szpitalu
Nie każdy wie, że możliwe jest również skorzystanie z wolnego, gdy wymagana jest opieka nad ciężarną żoną, nawet jeśli para nie posiada do tej pory dzieci. Zgodnie z kodeksem pracy każdemu pracownikowi przysługuje bowiem prawo do zasiłku w sytuacji, gdy musi on sprawować opiekę nad chorym członkiem rodziny pozostającym z nim we wspólnym gospodarstwie domowym. Okres takiego wolnego nie może jednak przekroczyć więcej niż 14 dni kalendarzowych w ciągu roku.
Jedną z trudniejszych sytuacji z jaką muszą się zmierzyć rodzice jest jednak ta, kiedy na świat ma przyjść kolejne potomstwo. Często bowiem nie ma nikogo, kto mógłby się zająć starszym dzieckiem, gdy ciężarna będzie przebywać w szpitalu, zarówno z powodu porodu jak i innych możliwych komplikacji. Na szczęście kodeks pracy reguluje również kwestię takich sytuacji: każdemu pracownikowi przysługuje płatna opieka na dziecko gdy żona w szpitalu przebywa w czasie jego pracy. Podobnie jak w przypadku choroby dziecka, opieka na dziecko jest wtedy płatna w wysokości 80% przeciętnego wynagrodzenia.
