Opieka naprzemienna: czy to się sprawdza? Poznaj wady i zalety tego rozwiązania!

Przepisy polskiego Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego nie regulują wprost opieki naprzemiennej – systemu wykonywania władzy rodzicielskiej, w którym dzieci mieszkają przez określony czas z jednym z rodziców, a następnie przez zbliżony okres z drugim rodzicem. System opieki naprzemiennej, niezwykle popularny w Stanach Zjednoczonych oraz w krajach skandynawskich, w Polsce ciągle jest rozwiązaniem stosunkowo nowym i rzadko stosowanym. Jakie ma wady i zalety? Jak naprzemienny model opieki nad dzieckiem wygląda w praktyce?

Opieka naprzemienna w Polsce: orzecznictwo

Zazwyczaj nie zdarza się, aby władza rodzicielska była modyfikowana w trakcie trwania małżeństwa. W takim przypadku oboje małżonkowie mają pełnię władzy rodzicielskiej, takie same prawa i obowiązki. Po rozpadzie małżeństwa istnieje konieczność uregulowania sposobu sprawowania opieki nad dzieckiem, w tym jednoznacznego określenia jego miejsca zamieszkania. Sąd w wyroku rozwodowym orzeka nie tylko o rozwiązaniu małżeństwa, lecz również szczegółowo reguluje sytuację małoletnich dzieci stron (władza rodzicielska, kontakty, alimenty). Orzeczenie zawarte w wyroku rozwodowym może być następnie modyfikowane za pomocą postanowień wydawanych przez sąd rodzinny.

W przypadku rodziców, którzy nigdy nie byli małżeństwem, o sposobie wykonywania władzy rodzicielskiej decyduje sąd rodzinny. Właściwość sądu określa się na podstawie miejsca zamieszkania dziecka.

W obu przypadkach sąd może:

• powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej obojgu rodzicom (w tym zastosować naprzemienny model opieki nad dzieckiem);
• powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców i ograniczyć władzę rodzicielską drugiego z rodziców do określonych praw i obowiązków (stosunkowo najczęściej stosowany model);
• powierzyć wykonywanie władzy rodzicielskiej jednemu z rodziców i pozbawić drugiego rodzica władzy rodzicielskiej;
• ograniczyć władzę rodzicielską obojga rodziców na przykład poprzez nadzór kuratora sądowego.

Podstawa prawna

W praktyce opieka naprzemienna w Polsce jest możliwa tylko wówczas, gdy rodzice tak wspólnie postanowią i będą w stanie osiągnąć porozumienie w tej sprawie, a sąd po przeanalizowaniu zgromadzonego w sprawie materiału dowodowego nie sprzeciwi się takim ustaleniom. Podstawa prawna takiego rozstrzygnięcia znajduje się – zgodnie z poglądami wyrażanymi w orzecznictwie – w treści przepisu art. 58 § 1a Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego. Niezwykle rzadko zdarza się, aby wskazaniem biegłych sądowych była właśnie opieka naprzemienna. Orzecznictwo polskich sądów nadal skłania się ku powierzeniu wykonywania pełni władzy rodzicielskiej tylko jednemu z rodziców.

Opieka naprzemienna po rozwodzie i jej formy

Jeśli rodzice dojdą do przekonania, iż po rozstaniu chcą sprawować opiekę nad dziećmi w modelu naprzemiennym, muszą – zazwyczaj w formie porozumienia rodzicielskiego – dokładnie określić zasady wykonywania wladzy rodzicielskiej. W porozumieniu (a następnie w wyroku albo postanowieniu wydanym przez sąd) należy określić:

1. sposób wykonywania opieki, tj. dokładne okresy, w jakich dzieci będą przebywały u mamy i u taty, o czym poniżej;
2. sposób wykonywania kontaktów z rodzicem w czasie, w którym dzieci przebywają z drugim rodzicem;
3. sposób sprawowania opieki w czasie świąt i wakacji;
4. zasady podejmowania decyzji związanych z wykonywaniem władzy rodzicielskiej (np. decyzji dot. wyboru szkoły czy sposobu leczenia);
5. zasady ponoszenia kosztów związanych z utrzymaniem dzieci, o czym poniżej.

System wykonywania opieki naprzemiennej będzie zależał od uzgodnień dokonanych pomiędzy rodzicami.

Zwyczajowo można wyróżnić trzy podstawowe sposoby wykonywania opieki naprzemiennej:

• dzieci zmieniają miejsce zamieszkania co tydzień;
• dzieci zmieniają miejsce zamieszkania co dwa tygodnie;
• dzieci mieszkają w tym samym miejscu, zaś rodzice zmieniają miejsce zamieszkania w określonych odstępach czasu.

Z pewnością ostatni wskazany powyżej sposób jest najbardziej korzystny z punktu widzenia dobra dzieci, przy czym metoda ta w polskich warunkach jest stosunkowo trudna do zrealizowania, albowiem wymaga posiadania trzech niezależnych mieszkań (mieszkanie, w którym na stałe mieszkają dzieci, mieszkanie mamy, mieszkanie taty).

Opieka naprzemienna a alimenty

Ustanowienie opieki naprzemiennej zakłada zazwyczaj, iż dzieci będą spędzały połowę czasu z mamą i połowę czasu z tatą. Wbrew obiegowej opinii jednakże zastosowanie modelu opieki naprzemiennej nie oznacza automatycznie, iż żaden z rodziców nie będzie zobowiązany do opłacania alimentów.

Wystąpienie obowiązku alimentacyjnego będzie związane z konkretną sytuacją rodzinną stron. Jeśli oboje rodzice mają zbliżone dochody, możliwości finansowe oraz wydatki o podobnej wysokości, wówczas rzeczywiście może zdarzyć się tak, iż każdy z rodziców będzie ponosił koszty związane z utrzymaniem dzieci we własnym zakresie. W takim przypadku rodzice powinni oczywiście uzgodnić zasady ponoszenia kosztów wyjątkowych (np. obozów letnich, wizyt lekarskich i leków, zajęć pozalekcyjnych, itd.).

Jeśli sytuacja finansowa rodziców jest w istotny sposób różna, wówczas z dużym prawdopodobieństwem można przyjąć, iż sąd zasądzi alimenty płatne przez jednego z rodziców na rzecz dzieci. Przy określeniu wysokości alimentów sąd uwzględni wiele czynników:

• dokładny wymiar czasu, jaki dzieci spędzają z każdym z rodziców;
• dochody obojga rodziców oraz ich możliwości zarobkowe (np. poziom wykształcenia i doświadczenie zawodowe);
• sytuację majątkową rodziców;
• wysokość kosztów utrzymania dzieci.

Sprawdź także:

• Alimenty natychmiastowe
• Od czego zależy wysokość alimentów?

Opieka naprzemienna – wady i zalety

Podstawową zaletą naprzemiennej opieki nad dzieckiem jest konieczność wypracowania przez rodziców porozumienia. Jeśli rodzice – mimo skomplikowanej sytuacji rodzinnej i emocjonalnej – są w stanie osiągnąć konsensus w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej, istnieje ogromna szansa na to, iż wychowanie dzieci po rozstaniu będzie odbywało się w miarę bezproblemowo. Sprawne funkcjonowanie tego modelu wymaga wzajemnego szacunku i postawienia dobra dzieci zawsze na pierwszym miejscu.

Celem naprzemiennego modelu opieki nad dzieckiem jest zapewnienie mu takiej samej relacji zarówno z mamą, jak i z tatą. Zazwyczaj po rozwodzie tylko jeden z rodziców angażuje się w pełni w wychowanie dziecka, zaś drugie spotyka się z nim okazjonalnie. Model opieki naprzemiennej ma zapobiec takiej sytuacji, a dzieci winny mieć tak samo silną więź z obojgiem z rodziców oraz ich dalszymi rodzinami, na przykład dziadkami.

Krytycy opieki naprzemiennej zarzucają temu systemowi przede wszystkim pozbawienie dzieci jednego domu i związanej z tym stabilizacji, albowiem niezwykle rzadko zdarza się, aby to rodzice zmieniali miejsce zamieszkania co tydzień czy dwa tygodnie. W związku z tym dzieci muszą przeprowadzać się, nieustannie przenosząc również ulubione przedmioty, odzież czy podręczniki szkolne. Dzieci wychowujące się w takim modelu mogą borykać się ze zmniejszonym poczuciem przynależności i z trudnością adaptować się w środowisku rówieśniczym. Dzieci mogą również zmagać się z brakiem bezpieczeństwa, związanym niewątpliwie z sytuacją panującą w domu, zwłaszcza, jeśli wykonywanie opieki naprzemiennej powoduje dodatkowe kłótnie pomiędzy rodzicami.

Zobacz też:

• Co wybrać: separacja czy rozwód?
• Jak napisać pozew o rozwód?

---

Autor: adwokat Marta Milan z LegalHero.pl

Zdjęcie główne: depositphotos.com

LegalHero.pl to portal oferujący profesjonalne porady prawne i dokumenty prawne w przystępnych cenach. Zachęcamy do odwiedzenia naszej strony www.legalhero.pl, a w razie pytań prosimy o kontakt mailowy [email protected]