Błąd kardynalny na maturze? Uważaj, te pomyłki mogą skutkować niezaliczeniem egzaminu

Matura – co to jest błąd kardynalny?

Prawdopodobnie nie ma w Polsce maturzysty, który przystępowałby do egzaminu z języka polskiego bez obawy o popełnienie błędu kardynalnego. Co roku przestrzegają przed nim zarówno nauczyciele, jak i starsi koledzy, którzy maturę mają już za sobą. A jest przed czym ostrzegać! Błąd tego typu można popełnić w części pisemnej arkusza z języka polskiego na poziomie podstawowym i rozszerzonym. Jego pojawienie wiąże się niestety z tym, że cała praca oceniana jest na 0 punktów – niezależnie od jej innych walorów. Sama część testowa nie wystarczy do uzyskania pozytywnego wyniku, w związku z czym błąd taki oznacza w praktyce niezaliczenie matury.

Precyzyjna i jednoznaczna definicja błędu kardynalnego została przedstawiona przez CKE właściwie w informatorach dotyczących egzaminu w nowej formule od 2023 roku. Niemniej jednak poloniści zgodnie przyznają, że obowiązywała ona już zdecydowanie wcześniej i egzaminatorzy stosują się do niej przy sprawdzaniu arkuszy już od lat. Brzmi ona następująco:

Błąd kardynalny to błąd rzeczowy świadczący o nieznajomości treści i problematyki lektury obowiązkowej, do której odwołuje się zdający, w zakresie:
a) fabuły, w tym głównych wątków utworu
b) losów głównych bohaterów, w tym np. łączenie biografii różnych bohaterów.

Błąd kardynalny może dotyczyć wyłącznie lektur obowiązkowych wskazanych w podstawie programowej jako lektury do omówienia w całości (nie we fragmentach).Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego jako przedmiotu obowiązkowego od roku szkolnego 2022/2023

W praktyce wygląda to zatem tak, że błąd kardynalny może dotyczyć wyłącznie lektur obowiązkowych. Nie ma jednak powodów do wpadania w panikę. Powyższa definicja nie oznacza bowiem, że za każdą, najmniejszą nawet pomyłkę związaną z którymś z tych utworów egzaminator natychmiast zeruje całą pracę i uznaję maturę za niezaliczoną. Za kardynalny błąd nie zostanie więc uznane np. pomylenie nazwisk autorów czy epoki, w której dzieło powstało.

Błędem kardynalnym może nie być nawet pomyłka w kwestii imion bohaterów np. Janusz Soplica zamiast Jacek Soplica – pod warunkiem, że nie ma to istotnego wpływu na argumentację (np. pomylone zostało jedynie imię, ale losy bohatera, jego motywacja i działania zostały przedstawione prawidłowo). Egzaminatorzy mogą przymknąć oko także na drobne błędy dotyczące historii postaci drugoplanowych czy wątków pobocznych czy epizodycznych, o ile nie stanowią one podstawy przywołanego argumentu. Jest to jednak wówczas uznawane za poważny błąd rzeczowy, za który uczeń traci punkty.

Poważny błąd rzeczowy to błąd świadczący o nieznajomości wskazanej w poleceniu lektury obowiązkowej (z podstawy programowej), do której odwołuje się zdający, w zakresie innym niż w przypadku błędu kardynalnego, tj. np. błąd w przypisaniu autorstwa, w użyciu błędnego nazwiska/imienia bohatera, dotyczący losów bohaterów drugoplanowych bądź wątków innych niż główne.Informator o egzaminie maturalnym z języka polskiego jako przedmiotu obowiązkowego od roku szkolnego 2022/2023

Zobacz: Co jeśli nie zda się matury ustnej? Nie wszyscy mogą przystąpić do poprawki, ważny jest jeden czynnik

Przykłady błędów kardynalnych

Wszystkich stresujących się wynikami maturzystów uspokajamy. Napisanie, że autorem Dziadów jest Prus czy pomylenie imienia Izabeli Łęckiej i nazwanie ją np. Julią nie oznacza, że czeka Was poprawka. Jeśli pozostałe elementy dotyczące interpretacji i fabuły są zgodne z treścią książki, błąd kardynalny Wam nie grozi.

Błędem kardynalnym nazwiemy taki typ pomyłki dotyczącej fabuły lektury ogwiazdkowanej, który zupełnie wypacza tok rozumowania podczas tworzenia argumentacji i jest całkowicie niezgodny nie tylko z przebiegiem akcji, ale także z całością problematyki utworu. Dużo zatem zależy od konkretnego tematu i przywołanych przykładów. Jeśli cały tok rozumowania jest poprawny, logiczny i da się z niego wywnioskować, że uczeń zna lekturę, a w trakcie zdarzy się drobny błąd, nie przekreśla to szans na uzyskanie pozytywnego wyniku.

Często egzaminatorzy przyznają, że aby uznać jakąś pomyłkę za błąd kardynalny, muszą najpierw stwierdzić bez wątpienia, że uczeń kompletnie nie ma pojęcia o czym pisze i nigdy nawet na chwilę nie zajrzał nie tylko do treści lektury, ale nawet do jakiegokolwiek opracowania. Jak to może wyglądać w praktyce?

Błąd kardynalny – przykład:

• przestawianie Jacka Soplicy i księdza Robaka jako dwóch różnych postaci i budowanie na tym swojego argumentu,
• całkowite pomylenie postaci, np. pisanie, że to Rzecki prowadził sklep, wyjechał na wojnę i zakochał się w Izabeli w argumencie dotyczącym tematy np. miłości czy pracy,
• napisanie, że to Stolnik zabił Jacka Soplicę, a nie odwrotnie i kontynuowanie takiego toku myślenia przez całą rozprawkę,
• napisanie, że Stanisław Wokulski nie pracował, nic nie robił przez całe dnie, a chciał zdobyć serce Heleny Stawskiej;
• stwierdzenie, że zabójstwo Stolnika nie było żadnym punktem przełomowym dla Jacka, nie zmienił się pod jego wpływem i nie czuł żalu.

Poniżej zamieszczamy film doświadczonej polonistki i wieloletniej egzaminatorki maturalnej, która szczegółowo wyjaśnia to zagadnienie.

Sprawdź: Ile trzeba mieć procent, żeby zdać maturę w 2023?

Jak nie popełnić błędu kardynalnego?

Poloniści co roku doradzają maturzystom ostrożność podczas pisania. Jeśli uczeń jest świadomy, że ma pewne braki w znajomości lektury z gwiazdką, lepiej zrezygnować z jej przywoływania niż napisać jakąś kompletną bzdurę. Warto w takiej sytuacji wybrać raczej lekturę spoza tego najważniejszego kanonu. Najskuteczniejszym sposobem na uniknięcie błędu kardynalnego w naszej pracy jest jednak przede wszystkim przyłożenie się do powtórek z lektur i porządne zapoznanie się z treścią oraz problematyką poszczególnych utworów obowiązkowych. Dzięki temu podejdziemy do matury z większym spokojem i bez obaw o pozytywny wynik.

Zobacz: Odpowiedzi do matury z matematyki 2023. Sprawdź poprawne rozwiązania! Jak egzamin oceniają uczniowie?

Rodzice pytają, kiedy jest błąd kardynalny na maturze