Najbezpieczniejsze dla organizmu są produkty, które nie powodują gwałtownych skoków poziomu glukozy we krwi. Właśnie dlatego warto zwracać uwagę na indeks glikemiczny (IG) spożywanych pokarmów. Warto wybierać te o niskim indeksie glikemicznym – ma to znaczenie także w okresie 1000 pierwszych dni życia dziecka, liczonym już od poczęcia.
Czym jest indeks glikemiczny (IG)?
To wskaźnik, który określa wzrost poziomu cukru we krwi po dwóch godzinach od zjedzenia danego produktu. Te o wysokim IG powodują gwałtowny wzrost stężenia glukozy, a te o niskim indeksie uwalniają węglowodany powoli, co pozwala na uniknięcie skoków poziomu glukozy. Indeks ma też znaczenie dla uczucia sytości – po spożyciu pokarmów o wysokim IG uczucie sytości nie trwa długo.
| Niski indeks glikemiczny | IG poniżej 50 |
|---|---|
| Średni indeks glikemiczny | IG między 50 a 70 |
| Wysoki indeks glikemiczny | IG powyżej 70 |
Indeks glikemiczny poszczególnych produktów
Dobre węglowodany z niskim IG to np. bogate w błonnik surowe warzywa i owoce, nasiona roślin strączkowych, nabiał, drób, ryby. Im bardziej przetworzone produkty, tym częściej wyższy poziom IG, lepiej zatem sięgnąć po ryż brązowy niż biały. Gotowanie i smażenie często podwyższa IG. Świetnym tego przykładem jest marchewka. W przypadku owoców należy wybierać te dojrzałe, ale nie przejrzałe.
Wysoki IG mają słodycze, ziemniaki puree, białe pieczywo, ale także arbuz i winogrona. Tabele z wskaźnikiem IG dla produktów są łatwo dostępne w internecie, publikowane są przez uniwersytety i centra naukowe. Przede wszystkim należy pamiętać, że indeks glikemiczny całego posiłku jest średnią wartości wszystkich jego składników. Warto więc łączyć w jednym posiłku produkty o niskim indeksie glikemicznym z tymi o wyższym IG.
Tabela: Indeks glikemiczny wybranych produktów
W poniższej tabeli zebraliśmy kilka najpopularniejszych produktów spożywczych wraz z ich indeksem glikemicznym.
| Produkt | Indeks glikemiczny |
|---|---|
| Marchewka surowa | 16 |
| Marchewka gotowana | 47 |
| Pomidor | 15 |
| Ziemniaki gotowane | 95 |
| Dynia | 75 |
| Banan | 52 |
| Maliny | 25 |
| Truskawki | 40 |
| Jabłko | 38 |
| Arbuz | 75 |
| Kajzerka | 70 |
| Ryż biały | 70 |
| Kasza jaglana | 70 |
| Ryż brązowy | 55 |
| Orzechy włoskie | 15 |
| Jogurt naturalny 2% | 36 |
| Jajko | 0 |
| Dorsz | 0 |
| Wołowina | 0 |
| Masło | 0 |
Czemu warto zwracać uwagę na wskaźnik IG?
Im indeks glikemiczny jest niższy, tym bezpieczniej. Wskaźnik ten jest bardzo ważny w diecie diabetyków, ale powinny zwracać na niego uwagę także osoby, które chcą się żywić prawidłowo. Zbilansowana dieta, w tym jej indeks glikemiczny, są ważne już na etapie ciąży. Niestety nieprawidłowe stężenie glukozy we krwi może pojawić się u kobiety ciężarnej, która wcześniej nie miała tego typu problemów. Jeśli u kobiety zostanie zdiagnozowana cukrzyca ciążowa, zostanie skierowana do poradni diabetologicznej, która pomoże zaplanować odpowiedni jadłospis dla ciężarnej. Jedną z podstawowych zasad żywienia będą regularne posiłki, oparte o produkty o niskim indeksie glikemicznym.
IG a ryzyko rozwoju cukrzycy
Obok czynników genetycznych, najczęstszą przyczyną cukrzycy jest nadwaga i zbyt duża ilość cukrów (o wysokim indeksie glikemicznym) w diecie. Predyspozycja do rozwoju cukrzycy jest kształtowana już od pierwszych dni życia (1). To bowiem w 1000 pierwszych dni życia dziecka, okresie liczonym już od poczęcia, kształtują się nawyki żywieniowe dziecka. To, jak jest żywione w pierwszych latach, ma znaczenie dla jego zdrowia nie tylko teraz, ale także w przyszłości. Dieta oparta na produktach o wysokim indeksie glikemicznym zwiększa ryzyko rozwoju insulinooporności oraz otyłości, a także cukrzycy typu 2 w życiu dorosłym.
Glukoza dla zdrowia dziecka
Odpowiednio zbilansowany posiłek z właściwymi proporcjami składników odżywczych, w tym węglowodanów, to sposób na zdrowie dziecka. Warto pamiętać, że glukoza wpływa m.in. na funkcjonowanie i rozwój mózgu dziecka. Zapotrzebowanie dziecka na węglowodany powinno być brane pod uwagę przy komponowaniu całodziennego jadłospisu, u małych dzieci jednak nie warto przywiązywać szczególnego znaczenia do indeksu glikemicznego produktów.
W przypadku niemowląt zaleca się podawanie ugotowanych, roztartych produktów, które często mają wysoki indeks glikemiczny. Z drugiej strony małe dzieci nie powinny spożywać zbyt dużo produktów o niskim indeksie glikemicznym, gdyż może to powodować że ich dieta będzie zawierała zbyt dużo błonnika. Najważniejsze, by podawane posiłki były dopasowane do wieku i potrzeb dziecka, dlatego warto sięgać po te z oznaczeniem wieku na opakowaniu.
Jednocześnie należy koniecznie zrezygnować z wszelkich produktów zawierających dodatek białego cukru. Niestety z badań wynika, że w Polsce już pięciomiesięczne dzieci dostają słodycze, a aż 75% dzieci po 1. roku życia spożywa nadmierną ilość cukru (2). Jest to niewłaściwe działanie nie tylko ze względu na wysoki indeks glikemiczny cukru i produktów go zawierających, ale o to, że nadmiar cukru niesie długofalowe negatywne konsekwencje dla zdrowia w przyszłości. Więcej informacji o prawidłowym komponowaniu diety kobiety w ciąży, karmiącej piersią i małego dziecka można znaleźć na stronie www.1000dni.pl.
Materiały:
(1) Diabetes Fact sheet WHO. Updated July 2017 https://www.who.int/mediacentre/factsheets/fs312/en/
(2) Raport z badania „Kompleksowa ocena sposobu żywienia dzieci w wieku od 5. do 36. miesiąca życia – badanie ogólnopolskie 2016 rok”, Weker H., Socha P., wsp., Instytut Matki i Dziecka, Warszawa 2017.
